Οταν η αρχιτεκτονική γίνεται παιχνίδι

Οταν η αρχιτεκτονική γίνεται παιχνίδι

5' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την ιδέα για όλο αυτό το παιχνίδι, ή αν θέλετε το πειραματικό αυτό μάθημα μου την έδωσε ο εγγονός μου ο Νικόλας, 5 ½ σήμερα ετών, μαθητής νηπιαγωγείου. Από τα τρία του ο Νικόλας επισκέπτεται τις εκθέσεις αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς και τα γραφεία της γιαγιάς του στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής. Χάζεψε τις μακέτες (τα ποντικόσπιτα όπως τον έμαθε να τα λέει η αδελφή του) τα ταύτισε με τα σχέδιά τους. Κάθισε στο σχεδιαστήριο, σχεδίασε σπιτάκια, ξεφύλλισε βιβλία. Στο σπίτι του, κτίσαμε με Lego και ξυλάκια, πύργους και γέφυρες.

Δεν ήταν λοιπόν περίεργο που φέτος ζήτησε επίμονα από τη νηπιαγωγό του να έρθει μ’ όλη του την τάξη στο «μουσείο της γιαγιάς».

Αλλο όμως ένα παιδάκι και άλλο είκοσι, είκοσι πέντε.

Επρεπε να σκεφθώ μια λύση. Στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής φυλάμε εδώ και μερικά χρόνια ένα μεγάλο ξύλινο κουτί που περιλαμβάνει ένα παιχνίδι. Ενα «μεταλλασσόμενο εκπαιδευτικό αρχιτεκτονικό μοντέλο» που έχει σχεδιάσει ο συνάδελφος καθηγητής Τάσος Μπίρης για να εισάγει τις βασικές έννοιες των κύριων δομικών στοιχείων συγκρότησης του χώρου στους πρωτοετείς σπουδαστές της αρχιτεκτονικής: σημείο, επίπεδο, κατακόρυφα και οριζόντια στοιχεία, δοκός επί στύλων, κ.λπ.

Αποφάσισα λοιπόν να το χρησιμοποιήσω και με την παρέα του Νικόλα. Η επίσκεψη καθορίστηκε για μια από τις τελευταίες Πέμπτες της σχολικής χρονιάς.

Δυο μέρες πριν μου φάνηκε πιο σωστό να ζητήσω στον ίδιο τον Τάσο τον Μπίρη να έρθει να μεταφέρει το μάθημά του στην πιο δύσκολη ομάδα μαθητών που είχε ποτέ του.

Ο Τάσος Μπίρης σκέφθηκε να φέρει μαζί του (πρέπει στ’ αλήθεια να τον απασχόλησε πολύ το θέμα) εικόνες με τον γνωστό φίλο μεγάλων και μικρών, τον Ovelix, να κουβαλάει το τεράστιο menhir του και να κτίζει τα dolmen και το κυκλικό Kromlech. Εικόνες αναγνωρίσιμες και οικείες από τα πιτσιρίκια και ταυτόχρονα αρχέγονες μορφές, που υποδηλώνουν το στατικό στοιχείο, το κτίσμα και ταυτόχρονα τη δυναμική της ζωής.

Μετά από μεγάλο δισταγμό και φόβο, καθώς ο Τάσος δεν έχει την επαφή που έχω εγώ με τα πιτσιρίκια, αποδέχτηκε την πρόκληση. Το πειραματικό αυτό μάθημα που ελπίζω σε συνεργασία με το εκπαιδευτικό τμήμα του Μουσείου να το τελειοποιήσουμε και να το εντάξουμε στα παιδαγωγικά του Μπενακείου, ήταν νομίζω τόσο για τα παιδιά όσο και για μας, και κυρίως για μας μια αληθινή αποκάλυψη.

Καθίσαμε σταυροπόδι στο πάτωμα με τα παιδιά και βάλαμε στη μέση το μεγάλο ξύλινο κουτί κι αρχίσαμε. «Μια αρχιτεκτονική ιστορία» ή «Ο μύθος της γέννησης της Αρχιτεκτονικής» ονόμασε το μάθημά του ο Τάσος Μπίρης.

Κτίζω, δημιουργώ, είναι άραγε τυχαίο που ο Θεός ονομάζεται Αρχιτέκτων του Σύμπαντος; Αφήστε ελεύθερο ένα παιδάκι να παίξει στο ύπαιθρο και θα αρχίσει να μαζεύει κλαδιά και πέτρες για να κτίσει μια καλύβα, μια φωλιά. Ακόμα καλύτερα στην παραλία. Κτίσματα στην άμμο.

Παιδιά και οι δύο μηχανικών, αρχιτέκτονα ο Τάσος, πολιτικού μηχανικού εγώ, είχαμε μέσα μας την εμπειρία των ξύλινων κατασκευών που με τη βοήθειά τους κτίζαμε σπίτια, γέφυρες, πύργους, χωριά.

Μεγάλα χαρτονένια κουτιά με κολώνες, μικρούς κύβους, αψίδες, στέγες, τρίγωνα. Νομίζω ότι το παιχνίδι το έλεγαν «Ο μικρός αρχιτέκτων» ή ίσως «Ο μικρός κτίστης».

Πίστευα λοιπόν ότι λίγο πολύ θα τα καταφέρναμε να τα βγάλουμε πέρα σχετικά εύκολα. Πήρα μάλιστα μαζί μου το παιδικό παιχνίδι που ακόμα σωζόταν για να το δείξω στα παιδιά.

Αφετηρία

Με όσο πιο απλά λόγια μπορούσε, όχι όμως απλοϊκά, ο Τάσος έστησε το πρώτο menhir, το πρώτο κατακόρυφο στοιχείο. Το πρώτο κατασκευασμένο από τον άνθρωπο τοπόσημο. Το πρώτο στατικό στοιχείο. «Εδώ θα συναντιούνται και θα μιλάνε», είπε πρώτη η Ελένη, «θα βρίσκουν τους φίλους τους», είπε κάποιος άλλος.

Ο στύλος ήταν η αφετηρία για μια ευθύγραμμη σειρά όμοιων κατακόρυφων στοιχείων «Πορεία» είπε ο Νικόλας. Το αίσθημα της κίνησης. Ο άνθρωπος κινείται για να φτάσει κάπου. Ο δρόμος. Ο δρόμος της ζωής.

Κι ύστερα δυο κατακόρυφα στοιχεία και ένα οριζόντιο. Η πύλη, η είσοδος, τα τρίλιθα τα Dolmen. Κι όταν φθάσει κάπου ο άνθρωπος στέκεται.

Ο Τάσος προχώρησε και τοποθέτησε τέσσερα κατακόρυφα στοιχεία αυτή τη φορά ώστε να σχηματίσει τετράγωνο και τέσσερα οριζόντια στοιχεία. «Χώρος» ήταν το σχόλιο. Κι όταν προστέθηκαν οι τοίχοι μείναμε άφωνοι «Ασφάλεια» είπε και πάλι η Ελένη. «Προστασία» συμπλήρωσε κάποιο άλλο πιτσιρίκι.

Στήλες αναμνηστικές που τραβούν το βλέμμα, δρόμοι που οδηγούν κάπου, πύλες που εισάγουν στον χώρο.

Αρχέτυπες έννοιες συμβολικές που τις συναντάμε τόσο στη μνημειακή όσο και στην ωφελιμιστική αρχιτεκτονική. Η διάταξη του έργου προκύπτει από τη λειτουργία των αναγκαίων κινήσεων του ανθρώπου που καθορίζουν οι διαστάσεις του σώματος και τα τεχνικά μέσα.

Δεν ξέρω κατά πόσο ο Τάσος ήθελε να προχωρήσει τόσο. Ομως τα ίδια τα παιδιά έκαναν ένα ακόμη βήμα μπρος προχωρώντας από τον χώρο στα υλικά. Τα σπίτια που κτίσανε τα τρία γουρουνάκια. Το πρώτο από άχυρο, το δεύτερο από ξύλο, το τρίτο από τούβλα.

Μέσα σε 45 λεπτά θίξαμε θέματα κατασκευαστικά, συμβολικά, έννοιες αρχέγονες, πολιτιστικά πρότυπα μιας κοινής ανθρώπινης κληρονομιάς που οδηγεί από το φυσικό περιβάλλον στο δομημένο, με τρόπο απλό, κατανοητό, ευκολονόητο, χωρίς προσπάθεια, χωρίς κόπο.

Κάπου εκεί σταματήσαμε. Επρεπε να σταματήσουμε. Τα παιδιά θα μπορούσαν να μας πάνε πολύ πιο μακριά. Εμείς, εγώ τουλάχιστον, δεν ήμουνα έτοιμη για κάτι τέτοιο. Το να δουλεύεις με παιδιά είναι ίσως πιο δύσκολο από όσο το φαντάζεται κανείς. Σπείραμε όμως τον πρώτο σπόρο. Και έπιασε ρίζες. Πρέπει να τον προχωρήσουμε. Με περισσότερη προετοιμασία, με περισσότερη ανάλυση, με περισσότερη συνεργασία παιδαγωγών και αρχιτεκτόνων.

Κατανόηση

Ο στόχος δεν είναι, δεν θα έπρεπε άλλωστε να είναι «η ιστορία της αρχιτεκτονικής» αλλά η κατανόησή της. Η κατανόηση του χώρου, του μέτρου, των αναλογιών των κοινωνικών πρωταρχικών αξιών που προκαλούν τους ανθρώπους να επικοινωνήσουν, να αισθανθούν, να δημιουργήσουν.

Να μάθουμε αυτούς τους μικρούς ανθρώπους να ατενίζουν τα έργα της αρχιτεκτονικής που είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούμε καθημερινά, και όχι μόνο να τα αναγνωρίζουν. Αλλά και παράλληλα να μάθουν να σέβονται το ανθρώπινο έργο, την πολιτεία, προς τον εαυτό τους, όπως μας δίδασκε στο πρώτο έτος της αρχιτεκτονικής ο μεγάλος μας δάσκαλος Παναγιώτης Μιχελής.

Ή μήπως ν’ αφήσουμε τα μικρά παιδιά να μας μάθουν μέσα από την καθαρή απλή και ωραία σκέψη τους;

«Τότε το Ωραίο δεν θα είναι μόνο προνόμιο της τέχνης», λέει και πάλι ο Μιχελής στο βιβλίο του «Η αρχιτεκτονική ως τέχνη», αλλά η ίδια ζωή θα γίνει τέχνη, «όπως την ονειρεύτηκε ο Πλάτων» και ίσως κάποτε ο άνθρωπος θα μπορέσει να μορφώσει μια πολιτεία μικρών θεών επί της γης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή