Η Ευρώπη συντάχθηκε τελικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην επιβολή νέων κυρώσεων που θα πλήξουν πολύ πιο άμεσα τη ρωσική οικονομία. Και η Ρωσία προετοιμάζεται με τη σειρά της για αντίποινα. Ο φαύλος κύκλος του οικονομικού πολέμου ανάμεσα στις δύο πλευρές των οποίων η αντιπαράθεση κυριάρχησε στη διεθνή σκηνή το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις και δεν είναι διόλου προφανές πώς και από ποιον θα σπάσει. Με την υποχώρηση της άλλης πλευράς, υποστηρίζουν οι θερμοκέφαλοι εκατέρωθεν της διαχωριστικής γραμμής.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία αποτελούν ένα ακόμη καθυστερημένο παρεπόμενο της διάλυσης μιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας που ήταν η Σοβιετική Ενωση. Δεν έκλεισε ακόμη ο κύκλος. Ευρωπαίοι και Αμερικανοί θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι η ιστορία, η γεωγραφία, αλλά και η εσωτερική σύνθεση της Ουκρανίας επιβάλλουν λύσεις συμβιβασμού για το εσωτερικό σύστημα και τον διεθνή προσανατολισμό της χώρας.
Οποιαδήποτε άλλη λύση θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη για την ειρήνη εντός και εκτός συνόρων. Πολλοί προσποιούνται ότι δεν το καταλαβαίνουν. Μερικοί μάλιστα, κυρίως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, «φλερτάρουν» με έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο με εντυπωσιακή ανεμελιά. Ενώ στη Ρωσία του Πούτιν, οι αντίστοιχοι θερμοκέφαλοι δεν φαίνεται καν να υποψιάστηκαν τους τεράστιους κινδύνους που ενέχει ο εξοπλισμός με βαριά όπλα άτακτων ομάδων που αναλαμβάνουν τις ευθύνες του πολέμου για λογαριασμό άλλων. Η κατάσταση στην Ανατολική Ουκρανία κινδυνεύει να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Στη Γάζα έχουμε μια νέα εκατόμβη. Η τραγική ιστορία επαναλαμβάνεται με ανελέητη συχνότητα. Οι Ισραηλινοί φαίνεται να πιστεύουν ότι σπέρνοντας τον τρόμο στον άμαχο πληθυσμό, ισοπεδώνοντας συνοικίες ολόκληρες και ανατινάζοντας τα τούνελ των αντιπάλων τους στον αέρα θα εξασφαλίσουν τη δική τους προστασία από τις ρουκέτες που ρίχνει η Χαμάς στις πόλεις τους. Και η εξίσωση με την οποία φαίνεται να έχει συνηθίσει να ζει ο υπόλοιπος κόσμος είναι ότι μία ζωή που χάνεται στο Ισραήλ ισοδυναμεί με πενήντα ζωές Παλαιστινίων – ή μήπως και περισσότερες;
Οπως πολλές φορές στο παρελθόν, οι Αμερικανοί προσπαθούν –ή απλώς προσποιούνται– να παίξουν τον ρόλο του ουδέτερου διαμεσολαβητή, επιμερίζοντας «ακριβοδίκαια» ευθύνες ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, ενώ οι Ευρωπαίοι παρακολουθούν αμήχανοι και ανήμποροι τις εξελίξεις. Ποια όμως ζυγαριά μπορεί να ισορροπήσει τις ευθύνες των δύο πλευρών, όταν από τη μια έχεις ένα στρατό κατοχής και από την άλλη στρατιές απεγνωσμένων με πολλούς φανατικούς· από τη μια έναν από τους πιο σύγχρονους και καλύτερα εξοπλισμένους στρατούς του κόσμου και από την άλλη τάγματα αυτοκτονίας; Και πώς να πάρεις στα σοβαρά τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που συνεχίζουν στο διηνεκές, ενώ η εδαφική ισορροπία αλλάζει καθημερινά με τους εποικισμούς στα παλαιστινιακά εδάφη; Στα μάτια ενός τρίτου παρατηρητή, όλα αυτά φαίνεται να λειτουργούν σε βάρος του μακροπρόθεσμου συμφέροντος του Ισραήλ, αλλά η υπερβολική ισχύς γεννάει αλαζονεία και η ανοχή της μεγάλης προστάτιδας δύναμης δεν τη μετριάζει.
Η Αραβική Ανοιξη στην οποία τόσες ελπίδες επένδυσαν κάθε λογής καλοπροαίρετοι για περισσότερη δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα και ευνοϊκές συνθήκες για οικονομική ανάπτυξη τέλειωσε άδοξα στις περισσότερες χώρες, οδηγώντας στην αναρχία ή και στην επιβολή νέων δικτατορικών καθεστώτων, ενώ ήδη σε πολλά μέρη του αραβικού κόσμου η σύγκρουση παίρνει πλέον διαστάσεις θρησκευτικού πολέμου. Ο φανατισμός έρχεται να καλύψει το κενό που άφησαν πίσω τους πολλά χρόνια πολιτικής φίμωσης των κοινωνιών μαζί με οικονομική και πνευματική καθυστέρηση. Πώς να μοιράσει ο ιστορικός την ευθύνη για το έγκλημα ανάμεσα στους ντόπιους κλεπτοκράτες και δικτάτορες και στις ξένες μεγάλες δυνάμεις στον ρόλο του προστάτη; Και μετά ήρθε ο πόλεμος στο Ιράκ, για να ανοίξει το μεγάλο ασκό του Αιόλου. Οι παλιές ισορροπίες καταρρέουν, μαζί τους μπορεί να καταρρεύσουν και μερικά από τα σύνορα που άφησαν πίσω τους οι παλιοί αποικιοκράτες.
Τα τύμπανα του πολέμου ηχούν έντονα στην ευρύτερη γειτονιά μας, ενώ μερικά από τα θύματα ξεβράζονται στις παραλίες μας. Το κύμα των μεταναστών αποτελεί παράπλευρη απώλεια για τις ευρωπαϊκές χώρες. Πώς όμως να σταματήσεις το ανθρώπινο κύμα που προκαλεί η απόγνωση, ή απλώς η έλλειψη προοπτικής στο δικό τους τόπο; Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που οι τεκτονικές πλάκες του διεθνούς συστήματος μετακινούνται ανατολικά. Ζούμε σε εποχή μεγάλων αλλαγών και αναταράξεων. Σε στιγμές απαισιοδοξίας, αρχίζεις να διερωτάσαι μήπως οι σύγχρονοι θεοί τυφλώνουν τους άρχοντες του κόσμου οδηγώντας μας στην καταστροφή.
Την άλλη Κυριακή, θα επιστρέψω στα δικά μας.
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.