EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμάνη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Αναμφισβήτητα, επενεργεί ως αίσθημα, ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα,
υπό την επήρεια είτε του περιβάλλοντος, γεωφυσικού ή ανθρώπινου,
είτε της παράδοσης, ιστορικής ή πολιτιστικής. Θα ήταν εν τούτοις
ευκταίον να αναχθεί το αίσθημα σε συνείδηση. Το συγκεκριμένο αυτό
γεγονός δεν θα ήταν καταρχήν ασύμβατο με την αυτονόητη, κατά την
εποχή μας, πύκνωση της επικοινωνίας με άλλους λαούς και με
διαφορετικούς πολιτισμούς. Αποτελεί όμως ανάχωμα -ευτυχώς!- στην
απρόσωπη εξομοίωση -πολιτική, κοινωνική ή πνευματική- που
επιχειρείται στις μέρες μας στο όνομα της παγκοσμιοποίησης.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα χρώματα της θάλασσας, όπως «καθρεφτίζονται» στους πίνακες του
Παναγιώτη Τέτση.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Οταν είναι δημιουργικός, όταν κάνει χρήση της ιδιότυπης ευφυΐας
του, της τόλμης και της φαντασίας του.
Αυτό που με χαλάει.
Η αδιαφορία, η ραστώνη, η προσαρμογή σε όσες ευκολίες παρέχονται
στο πλαίσιο της σύγχρονης ζωής.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Παρά τις έκδηλα αρνητικές πλευρές που οφείλουμε να μην
παραβλέπουμε, είναι δυνάμει ικανός να επιτελέσει γόνιμα έργα – στο
κοινωνικό ή το πνευματικό πεδίο. Βασική όμως προς τούτο προϋπόθεση
παραμένει η βούληση να αξιοποιήσει ιδιότητες που τείνουν να τον
αναβιβάσουν στο επίπεδο μαχητή και όχι παθητικού αποδέκτη των
συμπτωμάτων παρακμής που κατατρύχουν -ατυχώς- τη σύγχρονη ζωή σε
παγκόσμια κλίμακα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Αντλώντας έμπνευση και ιδέες απ’ τη δική του σπάνια πολιτιστική
παρακαταθήκη, είναι εξ ορισμού σε θέση να δημιουργήσει νέα, πρότυπα
και πρωτότυπα πολιτιστικά αγαθά. Αν στρέψει όμως την πλάτη στα
διαχρονικά αυτά μηνύματα, αν -λόγω και άγνοιας- προκρίνει την οδό
του «πιθηκισμού» έναντι σχημάτων και προτάσεων χωρίς παρελθόν και
μέλλον, κινδυνεύει να εξουδετερώσει κάθε πλεονέκτημα. Στο σημείο
αυτό εντοπίζεται ένας κίνδυνος μείζων εκείνου που συνεπάγεται η
προσκόλληση σε μια «ρητορική ελληνικότητα» – που, εξάλλου, δεν
αποτελεί και κύριο γνώρισμα των ημερών μας.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο
κόσμο;
Απαιτείται να ενισχυθεί η αυτοσυνείδηση ότι, ως αποτέλεσμα
βιωμάτων και εμπειριών, προσφέρεται να εισφέρει στον σύγχρονο κόσμο
ή -αν ο ισχυρισμός αυτός είναι μεγαλόστομος- στη σύγχρονη Ευρώπη
την αίσθηση της ισορροπίας και της ελευθερίας. Δεν υπάρχει λόγος
ούτε να διακατέχεται ή να επιδεικνύει αίσθημα μειονεξίας, ούτε και
να ασπάζεται μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς ανοίκειας στον εκάστοτε
περίγυρό του.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Το μείζον αρνητικό ερώτημα «γιατί», διαχρονικά παρόν και
ουσιαστικά αναπάντητο επί αιώνες, εντοπίζεται στον πειρασμό για
διαίρεση και μισαλλοδοξία, για τη «διχόνοια», κατά τη ρήση του
Σολωμού, η οποία συχνά μαστίζει την ελληνική δημόσια ζωή – υπό
συνθήκες είτε δυστυχίας είτε και ευημερίας. Αραγε, είναι όμως
πραγματιστική η πρόταση ότι «πρέπει» να εξουδετερωθεί η αδυναμία
αυτή;
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Διονύσιος Σολωμός, στο μέτρο που αγγίζει βαθύτερα βιώματα που
διακατέχουν πάντοτε την ανθρώπινη ύπαρξη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η καθαρότητα, το ελληνικό φως κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Η αδιάκοπη προσπάθεια για την επιτέλεση έργου δημιουργικού.
* Ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, επίτιμος καθηγητής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και
αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.