Μυθιστόρημα – γέφυρα ανάμεσα σε δύο αιώνες

Μυθιστόρημα – γέφυρα ανάμεσα σε δύο αιώνες

3' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΡOZE MAΡΤΕΝ ΝΤΥ ΓΚΑΡ

Ζαν Μπαρουά

μετ.: Kωστής Σωχωρίτης

εκδ. Πόλις, σελ. 493

Μακάριοι οι συγγραφείς που εμπιστεύονται το ένστικτό τους. Οπως ο νομπελίστας Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ, ο συγγραφέας των πολύτομων «Τιμπώ», ο οποίος, γράφοντας ένα βιβλίο σαν τον «Ζαν Μπαρουά», ποντάρισε τις όποιες νεανικές ελπίδες του για μια πρώιμη περίτρανη συγγραφική επιτυχία στην αναξιοποίητη από τους ομότεχνούς του φόρμα του θεατρικού έργου. Και πώς αλλιώς να αφηγηθεί κανείς τον πολυκύμαντο βίο ενός ασυμβίβαστου σκεπτικιστή όπως ο Ζαν Μπαρουά, αν όχι μέσα από εκτενείς διαλόγους (ανάμεσα στους οποίους πάντως παρεμβάλλονται επιστολές, διαλέξεις και ημερολογιακές καταγραφές), οι οποίοι οροθετούν τις κοσμοϊστορικές πολιτικές κι επιστημονικές διαμάχες που αναστάτωσαν τη Γαλλία και τον δυτικό κόσμο στα τέλη του 19ου αιώνα;

Ενός ήρωα που βρίσκεται εκτεθειμένος και μετέωρος σε ομιχλώδη ιδεολογικά σταυροδρόμια και ο οποίος δηλώνει, με μια αυτοπεποίθηση που θεριεύει από την αγανάκτηση που απλώνεται στην ψυχή του πολέμιου κάθε είδους δογματισμού στη διάρκεια άλλης μιας εξοντωτικής διαμάχης, πως « [ό],τι πιο δικό μου έχω μέσα μου είναι ακριβώς αυτή η σταθερή πίστη στην αμφιβολία;».

Ιατρικές σπουδές

Ο Ζαν Μπαρουά μεγαλώνει σε διαλλακτικό καθολικό περιβάλλον και κάνει την πρώτη του επανάσταση κόντρα στη θρησκευτική του εκπαίδευση όταν αποφασίζει να ακολουθήσει σπουδές Ιατρικής και να εγγραφεί ταυτόχρονα στο πρόγραμμα των «Φυσιογνωστικών Επιστημών». Η οριστική απόρριψη των θρησκευτικών δογμάτων που ο Μπαρουά είχε αρχίσει ήδη από την εφηβεία του να υποβάλλει στις δοκιμασίες της λογικής, επικαιροποιημένες από τις εξελίξεις στις φυσικές επιστήμες, όντας, αντιστρόφως ανάλογα, ολοένα πιο σίγουρος για τη δυναμική της επιστήμης ως διαδόχου της θρησκείας στην αρένα των μεγάλων αφηγήσεων, σφραγίζεται με μια δεύτερη επανάσταση.

Αυτή τη φορά ο ήρωας εξεγείρεται απέναντι στη θρησκοληψία της συζύγου και της πεθεράς του και, καθώς αρνείται να νοθεύσει την πίστη του στην επιστημονική πρόοδο και να κρυφτεί πίσω από τη δικαιολογία του μικροαστικού φόβου μπροστά στο σκάνδαλο ενός επικείμενου διαζυγίου, εγκαταλείπει τη γυναίκα του λίγους μήνες πριν από τη γέννηση της κόρης τους.

Υπόθεση Ντρέιφους

Ο Μπαρουά θα αφοσιωθεί κατόπιν με όλες του τις δυνάμεις στην προώθηση του «επιστημονικού υλισμού» και παράλληλα θα γίνει εκδότης του περιοδικού «Ο Σπορέας» γύρω από το οποίο θα συσπειρωθούν τα λαμπρά προοδευτικά μυαλά της εποχής του. Μαζί με τον γερουσιαστή Λυς, την άλλη παρένθετη περσόνα του ντυ Γκαρ, θα κυοφορήσουν τις ιδέες και θα ενσαρκώσουν το ασίγαστο πάθος του συγγραφέα τους για την άνευ όρων αναζήτηση της αλήθειας.

Και φυσικά δυο τέτοιοι ήρωες δεν θα μπορούσαν να μείνουν αμέτοχοι στο υψίστης σημασίας ηθικοπολιτικό ζήτημα που θα συγκλονίσει τη γενιά τους, την πολύκροτη υπόθεση Ντρέιφους. Οπου η πλεκτάνη που θα στήσει το γενικό επιτελείο στρατού, με τις ευλογίες του κράτους, προκειμένου να στοιχειοθετήσει, επικαλούμενο ακόμη και πλαστογραφημένα σημειώματα, εις βάρος του εβραϊκής καταγωγής λοχαγού Ντρέιφους την κατηγορία για διαρροή απόρρητων στρατιωτικών πληροφοριών προς τη γερμανική πρεσβεία, θα θέσει σε κίνδυνο τις κοινωνικές κατακτήσεις των προηγούμενων γενεών.

Οξυμένο ένστικτο

Ως ένα βαθμό, η επιτυχία του εγχειρήματος του Ντυ Γκαρ οφείλεται πράγματι στο οξυμένο ένστικτό του. Διότι ακόμη κι αν το διαλογικό μυθιστόρημα «θα προσαρμοζόταν έξυπνα στη μοντέρνα ζωή (…) η οποία είναι ταχεία, μεταβαλλόμενη, βιαστική, κινηματογραφική», όπως υποστήριξε σε ένα γράμμα του ο συγγραφέας, ούτε η διάδοση του κινηματογράφου στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα είχε προλάβει να μεταλλάξει τις απαιτήσεις του αναγνώστη από το μυθιστόρημα της εποχής του, ούτε ο αναγνώστης ή ακόμη και ο ίδιος ο Ντυ Γκαρ, είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους στη μηχανική του ολιστικού ρεαλιστικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα.

Ο «Ζαν Μπαρουά» δεν είναι ένα πρωτότυπο βιβλίο επειδή ο συγγραφέας του ανέμισε στα εμβρόντητα πρόσωπα των συγχρόνων του την ακτινογραφία του μοντέρνου ανθρώπου, υποσκάπτοντας την επιστημολογική βεβαιότητα της ρασιοναλιστικής υπεροχής του ατόμου, όπως θα έκανε δυο χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου ο Φορντ Μάντοξ Φορντ με τον αναξιόπιστο αφηγητή του στον «Καλό στρατιώτη», το πρώτο καθαρόαιμο μοντερνιστικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα, αλλά επειδή ο Ντυ Γκαρ απέδειξε ότι ακόμη και η πιο ευφάνταστη αντι-μυθιστορηματική φόρμα μπορεί να υπηρετήσει επιτυχώς τις ανάγκες ενός φιλόδοξου κοινωνικού μυθιστορήματος.

Ο «Ζαν Μπαρουά» είναι ένα ιδιοφυές, κλασικό μυθιστόρημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που εμπεριέχει τα σπέρματα πολλών μεγάλων καινοτομιών της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, την ίδια στιγμή που παραμένει γοητευτικά πιστό στη φιλοσοφία του μυθιστορήματος του 19ου. Μια σταθερή λογοτεχνική γέφυρα ανάμεσα σε δύο διαφορετικές και αντιμαχόμενες παραδόσεις.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή