Είναι σαφές ότι το 2014 δεν θα είναι η χρονιά της οικονομικής ανάκαμψης στην Ιταλία. Οταν ο κ. Ματέο Ρέντσι έγινε πρωθυπουργός, τον προηγούμενο Φεβρουάριο, υποσχέθηκε να εισαγάγει μία μεταρρύθμιση τον μήνα ώστε να αναζωογονήσει τη στάσιμη ιταλική οικονομία. Σύντομα διαπίστωσε αυτό που είχαν διαπιστώσει και οι προκάτοχοί του: το πολιτικό σύστημα της Ιταλίας είναι τόσο κατακερματισμένο και τα κατεστημένα συμφέροντα διαφόρων ομάδων (από πολιτικά κόμματα μέχρι εργατικά σωματεία και λόμπι επιχειρήσεων) τόσο ισχυρά ώστε είναι αδύνατο να εφαρμοστεί ένα τόσο φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων.
Ούτε στη Γαλλία η οικονομία θα αναπτυχθεί σημαντικά το 2014. Η θητεία του προέδρου Φρανσουά Ολάντ πλησιάζει στο μέσον της και έχει καταφέρει να εισαγάγει ελάχιστες μεταρρυθμίσεις. Στα τέλη του 2013 ο κ. Ολάντ συνειδητοποίησε ότι με αυξήσεις φόρων και περιορισμένες περικοπές δαπανών δεν θα καταφέρει να αποφύγει την εκδήλωση σοβαρών επιπτώσεων στο γενναιόδωρο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και στον υπερμεγέθη δημόσιο τομέα. Τον Ιανουάριο ανακοίνωσε σχέδια μείωσης της φορολογίας των επιχειρήσεων που προσλαμβάνουν νέους εργαζόμενους και περικοπές δαπανών ώστε να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Η ιταλική οικονομία δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου τα τελευταία τρία χρόνια με εξαίρεση ένα τρίμηνο, ενώ το γαλλικό ΑΕΠ προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 1%, πρόβλεψη που φαντάζει υπερβολικά αισιόδοξη. Για τη Γαλλία και την Ιταλία η απουσία ανάπτυξης σημαίνει ότι ελλείμματα και χρέη θα μειωθούν δυσκολότερα και ότι η επίτευξη πολιτικής συναίνεσης θα είναι επίσης δυσκολότερη. Σε μια εποχή που μειώνεται η ανεργία στην Ισπανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, στη Γαλλία βρίσκεται στο 10,2% και στην Ιταλία στο 12,3%. Υψηλότερη ανεργία σημαίνει ασθενέστερη εσωτερική ζήτηση, μικρότερη προσφορά και ζήτηση πιστώσεων και λιγότερα φορολογικά έσοδα. Με άλλα λόγια, Γαλλία και Ιταλία έχουν παγιδευτεί σε φαύλο κύκλο ασθενικών κυβερνήσεων, αυξανόμενης κοινωνικής αναταραχής και μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας.
Η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά από τα τέλη του 2011, όταν η απόδοση των κρατικών ομολόγων της Ιταλίας έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ και οι αγορές και οι πολιτικοί άρχισαν ν’ αναρωτιούνται αν θα καταρρεύσει η Ευρωζώνη. Ομως, όπως υποστηρίζουμε από την αρχή της κρίσης, τα προβλήματα της Ευρώπης δεν είναι μόνο οικονομικά, είναι κατεξοχήν πολιτικά, καθώς μειώνεται η υποστήριξη του λαού προς τις κυβερνώσες ελίτ και καθώς τα κράτη-μέλη αποτυγχάνουν να καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με την κατεύθυνση που θα πρέπει να πάρει η Ε.Ε.
Παρίσι και Ρώμη υπερασπίζονται μια εκδοχή της Ε.Ε. όπου επιτρέπεται ευελιξία όσον αφορά τα δημοσιονομικά όρια, όπου το ευρώ εξασθενεί και όπου οι Βρυξέλλες χρηματοδοτούν μεγάλα αναπτυξιακά προγράμματα με στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην περιφέρεια. Η συζήτηση σχετικά με αυτά τα μέτρα θα κυριαρχήσει στην Ευρώπη τους τελευταίους μήνες του 2014 και στη διάρκεια του 2015, αλλά δεν θα πρέπει ν’ αναμένεται σημαντική πρόοδος.
Η Γερμανία είναι πρόθυμη ν’ ανεχτεί ορισμένες από αυτές τις προτάσεις, αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέχτηκε τα υπερβολικά ελλείμματα, αλλά τώρα το πρόβλημα είναι πως Γαλλία και Ιταλία απαιτούν τη ρητή αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων, κάτι που η Γερμανία δεν μπορεί ν’ αποδεχτεί. Μπορεί το Βερολίνο να επέτρεψε στην ΕΚΤ να υιοθετήσει τη γαλλοϊταλική πρόταση περί ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά αντιλαμβανόμενο ότι το μέτρο μπορεί να είναι αμφιλεγόμενο στο εσωτερικό της χώρας, τόσο πολιτικά όσο και θεσμικά, προσπαθεί να το καθυστερήσει όσο είναι δυνατόν. Μπορούμε να περιμένουμε ότι η Γερμανία θ’ αποδεχτεί ορισμένες από τις προτάσεις της Γαλλίας και της Ιταλίας, ωστόσο πλήρης αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Ε.Ε. και της πολιτικής της φαίνεται απίθανη δεδομένου του πολιτικού κατακερματισμού.
Γαλλία και Ιταλία δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν σύντομα την Ευρωζώνη. Ο φόβος του αγνώστου και η βαθιά ιδεολογική πεποίθηση των κεντροαριστερών κυβερνήσεων ότι πρέπει να διαφυλαχθεί η Ε.Ε. θα αποτρέψουν μια τέτοια απόφαση. Ωστόσο θα ενταθεί ο πολιτικός κατακερματισμός και η λήψη αποφάσεων με συναίνεση θα είναι δυσκολότερη. Ο κίνδυνος είναι η κοινωνική αναταραχή στη Γαλλία και στην Ιταλία να γίνει τόσο έντονη ώστε οι κυβερνήσεις τους να προχωρήσουν στη λήψη αποφάσεων τόσο δραστικών, που σε αυτό το στάδιο της κρίσης όπου βρισκόμαστε σήμερα φαντάζουν απίθανες.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ημερήσιο δελτίο για τους συνδρομητές του Stratfor Global Intelligence.