Από τα μέσα περίπου του 2010, η Ελλάδα προχώρησε σε μία στρατηγική επιλογή προσέγγισης και συνεργασίας με το κράτος του Ισραήλ στους τομείς της οικονομίας, της ενέργειας και της άμυνας. Η σύσφιγξη των σχέσεων των δύο χωρών δημιούργησε στην ελληνική πλευρά ισχυρές προσδοκίες για την αναβάθμιση του ρόλου της στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Το ενεργειακό, και συγκεκριμένα η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του Ισραήλ και της Κύπρου και η ενδεχόμενη ύπαρξη κοιτασμάτων, δυτικότερα, στην περιοχή της Ελλάδας, αποτέλεσε κίνητρο και πυρήνα της συνεργασίας αυτής και οδήγησε την ελληνική πλευρά σε προσδοκίες για μια μακροχρόνια συνεργασία στην εξόρυξη, εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων και στην εξαγωγή τους στις ευρωπαϊκές αγορές μέσω αγωγού από την Ελλάδα, ή σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο. Η κοινότητα συμφερόντων ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ θα είχε μακροπρόθεσμη δυναμική και θα αναβάθμιζε τον ρόλο της Ελλάδας ως σημαντικού ενεργειακού κόμβου για τον ανεφοδιασμό της Ευρώπης.
Η επιλογή της συνεργασίας ενισχύθηκε και από το γεγονός της απομάκρυνσης του Ισραήλ από την Τουρκία, τον επί δεκαετίες στενό του σύμμαχο στη Μέση Ανατολή. Η ελληνική πλευρά βασιζόμενη στην πεποίθηση ότι η διάρρηξη της σχέσης Ισραήλ – Τουρκίας θα έχει βάθος και συνέχεια, θεώρησε ότι αποτελεί τον μοναδικό σύμμαχο που θα μπορούσε να αμβλύνει την περιφερειακή απομόνωση του Ισραήλ και, φυσικά, τον μοναδικό «δρόμο» για εξαγωγή των ενεργειακών του πόρων στην Ευρώπη.
Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική πλευρά ενίσχυσε και τη στρατιωτική συνιστώσα της συνεργασίας με το Ισραήλ, με στόχο αυτή να λειτουργήσει αποτρεπτικά για περιφερειακούς δρώντες που θα αμφισβητούσαν τα δικαιώματα, κυρίως της Ελλάδας και της Κύπρου, στην εξόρυξη των υδρογονανθράκων, είτε θα παρεμπόδιζαν τη μεταφορά τους στις ευρωπαϊκές αγορές. Σε μεγάλο βαθμό, δηλαδή, η στρατιωτική συμμαχία δομήθηκε ως ανασχετικός παράγοντας στις τουρκικές ενεργειακές επιδιώξεις και απειλές.
Ακόμη, η στρατιωτική συνεργασία ενίσχυε τις προσδοκίες ότι το Ισραήλ είναι ο παράγοντας εκείνος που μακροπρόθεσμα θα υποστήριζε τις ελληνικές θέσεις στη μακροχρόνια αντιπαράθεση με την Τουρκία.
Μάλιστα, το φερόμενο ως επεισόδιο ανάμεσα σε ισραηλινά και τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη εντός του κυπριακού εναέριου χώρου τον Μάιο του 2012 «επιβεβαίωνε» τα επιχειρήματα αυτά.
Ομως, η έμφαση στα πλεονεκτήματα της επιλογής μιας συμμαχίας με το Ισραήλ αποκρύπτει τους σημαντικούς κινδύνους που αυτή εμπεριέχει. Οι περιφερειακές εξελίξεις μετά τις αραβικές εξεγέρσεις δημιούργησαν ένα νέο πολιτικό πλαίσιο στην περιοχή. Η κρίση στη Συρία είναι πιθανόν να φέρει πιο κοντά το Ισραήλ και την Τουρκία το επόμενο διάστημα, καθώς αφενός δημιουργείται μία απρόβλεπτη κατάσταση στα σύνορα των δύο κρατών και αφετέρου Τουρκία και Ισραήλ βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο απέναντι σε άλλους περιφερειακούς δρώντες, όπως το Ιράν, που επιδιώκουν διαφορετική στρατηγική για το μέλλον της Συρίας. Παράλληλα, η ενδυνάμωση των εξτρεμιστών στο Ιράκ (ISIS) ενεργοποιεί κοινά αντανακλαστικά των δύο κρατών. Η απολογία Νετανιάχου για την επέμβαση στο Μαβί Μαρμαρά είναι η αντανάκλαση των προθέσεων και των βαθύτερων διεργασιών ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Ταυτόχρονα και στο ενεργειακό πεδίο, οι συζητήσεις ανάμεσα στους κύριους, ισραηλινών και αμερικανικών συμφερόντων, επενδυτές για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στην ισραηλινή ΑΟΖ, και στις μεγαλύτερες τουρκικές εταιρείες πετρελαίου για τη μεταφορά των ενεργειακών πόρων από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω αγωγού στην Τουρκία, δείχνουν ότι το Ισραήλ δεν έπαψε να εξετάζει διαφορετικές επιλογές στον τομέα αυτό.
Πιθανή προσέγγιση Ισραήλ – Τουρκίας ή/και απόφαση για κατασκευή αγωγού για τη διοχέτευση των υδρογονανθράκων προς τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Τουρκίας θα κατέρριπτε τις δύο βασικές προσδοκίες της ελληνικής πλευράς, αφήνοντάς την απομονωμένη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και με σημαντικές εξαρτήσεις Ελλάδας και Κύπρου από την Τουρκία για την εξαγωγή των ενεργειακών τους πόρων.
Παράλληλα με τους κινδύνους αυτούς, η συμμαχία με το Ισραήλ και ειδικά ο στρατιωτικός της βραχίονας θεωρείται απειλή για τον αραβικό κόσμο και επηρεάζει αρνητικά τις πολιτικές και οικονομικές προοπτικές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Η συμμαχία με το Ισραήλ περιορίζει σημαντικά τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Ελλάδα –και με βάση τις δυσκολίες της Τουρκίας στην περιοχή– τόσο στο οικονομικό πεδίο, όσο και για την προώθηση της ειρήνης και της συνεργασίας στη Μέση Ανατολή.
Σε κάθε περίπτωση, η αδυναμία κατανόησης των αλλαγών και της δυναμικής τους στο περιβάλλον της συμμαχίας Ελλάδας – Ισραήλ, η αντίληψη ότι το Ισραήλ θεωρεί τη συμμαχία αυτή μία μακροπρόθεσμη επιλογή της εξωτερικής του πολιτικής και, φυσικά, η πρόσδεση της Ελλάδας στη συμμαχία αυτή με ταυτόχρονη υποβάθμιση των σχέσεών της με τον αραβικό κόσμο και τη δυναμική του, εμπεριέχουν κινδύνους και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε εξελίξεις με σημαντικό κόστος.
* Μέλη του Ελληνικού Συλλόγου Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science.