Κατά τις 7 το πρωί βγαίνει από το αυτοκίνητο, φοράει το επαγγελματικό του γιλέκο-σαμαράκι και αρχίζει την περιπολία στην περιοχή κοντά στα Μετέωρα. Το ίδιο και ο «συνάδελφός» του στη Δαδιά. Τα ονόματα των δύο σκύλων δεν θα σας τα πω – αυτό επιβάλλει η εκπαίδευσή τους. Τα συγκεκριμένα ειδικά εκπαιδευμένα ημίαιμα (μισό μαλινούα και μισό γερμανικό ποιμενικό) είναι τα μοναδικά δύο στην Ελλάδα που εργάζονται για τη διάσωση του ασπροπάρη, ενός είδους γύπα – του πρώτου πουλιού που προστατεύτηκε ποτέ με νόμο από τους Φαραώ.
Η ιστορία μας ξεκινά το Φεβρουάριο, όταν η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και το WWF Ελλάς, που «τρέχουν» προγράμματα πέριξ των Μετεώρων και της Δαδιάς, αποφάσισαν να φέρουν από την Ισπανία δύο σκυλιά-ανιχνευτές δηλητηριασμένων θηραμάτων. Ο βιολόγος-ορνιθολόγος Δημήτρης Βαβύλης και η περιβαντολόγος Ελα Κρετ, συνεργάτες των οργανώσεων, πήγαν στην ιβηρική χώρα για να εκπαιδευτούν. «Ηταν μια απαιτητική και δύσκολη διαδικασία που κράτησε ένα μήνα», λέει η Ελα και ο Δημήτρης συμπληρώνει: «Δεν έχεις να μάθεις το σκύλο να ανιχνεύει μία μυρωδιά, π.χ. ναρκωτικά, αλλά χιλιάδες (οι φόλες είναι άπειρες). Πρέπει, λοιπόν, να εντοπίζει την ξένη μυρωδιά μέσα στο δάσος. Επίσης, επειδή “δένεται” πάρα πολύ με τον χειριστή του, όταν πρωτογνωριστήκαμε δεν με ήθελε – είχε τον Ισπανό. Οταν όμως φτάσαμε στην Ελλάδα και ήμουν εγώ πλέον ο χειριστής του, γίναμε εξαιρετική ομάδα». Το ίδιο συνέβη και με την Ελα και τον σύντροφό της.
Σήμερα, οι τέσσερίς τους, σε ομάδες των δύο, κάνουν περιπολίες στη βόρεια Ελλάδα, εκεί όπου υπάρχουν φωλιές του ασπροπάρη ή σπεύδουν όταν κάποιος από ένα δίκτυο ανθρώπων (κτηνοτρόφος ή κάτοικος) τους ειδοποιήσει. «Βάζω ένα καπέλο, παίρνω το σακίδιο με τα γάντια μιας χρήσης και δίνω μια εντολή στο σκυλί», λέει η Ελα από το WWF Ελλάς. «Αυτή είναι και η μόνη στιγμή που του μιλάω. Ετσι καταλαβαίνει ότι πάμε για δουλειά κι όχι για βόλτα. Ορίζω την περιοχή που πρέπει να ψάξουμε και εκείνος είναι 100% αυτόνομος, εγώ ακολουθώ». Κινούνται, «σαν να είμαι εγώ ο πυρήνας και ο σκύλος το ηλεκτρόνιο!» περιέγραψε ο Δημήτρης, συνεργάτης της Ορνιθολογικής, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις δράσεις του Προγράμματος LIFE+ «Η επιστροφή του ασπροπάρη» στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Οταν «πιάσει» κάποια μυρωδιά, κάνει κύκλους και εντοπίζει από πού έρχεται. Βρίσκοντας το δηλητηριασμένο ζώο ή τη φόλα, κάθεται δίπλα του – έτσι το μαρκάρει. Και μετά έρχεται η επιβράβευση: ένα σκληρό μαξιλάρι με το οποίο παίζει μαζί με τον χειριστή του. «Γι’ αυτό δουλεύει», μου εξηγούν η Ελα και ο Δημήτρης. Τις υπόλοιπες μέρες ή ώρες, όταν είναι εκτός υπηρεσίας, κάνουν βόλτες στο δάσος (η φυσική κατάσταση των σκύλων είναι πολύ σημαντική), τρέχουν, παίζουν – είναι εξάλλου ακόμα μόνο δύο ετών, δύο κουτάβια σκληρά εργαζόμενα.
Μια θανάσιμη απειλή
Μέχρι σήμερα οι δύο ομάδες έχουν «αποσύρει» 21 νεκρά σκυλιά, δύο αλεπούδες, ένα γάτο και περισσότερα από 10 κιλά φόλες. (Τι κι αν η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων απαγορεύεται στην Ελλάδα εδώ και χρόνια). Ετσι, απομακρύνθηκαν ενεργές βόμβες δηλητήριου -θανάσιμες απειλές που μπορούν να σκοτώσουν οποιοδήποτε ζωντανό οργανισμό αλλά και να μολύνουν τη βλάστηση.
Και πώς αυτό βοηθά στη διάσωση του ασπροπάρη; Ο μεταναστευτικός αυτός γύπας τρέφεται με ψοφίμια. Αν είναι δηλητηριασμένα, δηλητηριάζεται και ο ίδιος. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που στην Ελλάδα έχουν απομείνει λιγότερα από 15 ζευγάρια. Για τη διάσωση του είδους στη χώρα μας και τη Βουλγαρία 4 φορείς από τρεις χώρες (η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, το WWF Ελλάς, η Βουλγαρική και η Βρετανική Εταιρεία για την Προστασία των Πουλιών) έχουν καταρτήσει ένα πρόγραμμα με τη συνεισφορά του LIFE + και τη συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη. Στις δράσεις περιλαμβάνεται και η συμμετοχή των δύο σκύλων.
«Και γιατί είναι απαραίτητος ο ασπροπάρης;» ρωτώ τον Δημήτρη. «Ο,τι υπάρχει εκεί έξω είναι απαραίτητο», απαντά κατηγορηματικά. «Αλλά, αν θέλετε, θα σας απαντήσω τόσο με οικονομικούς όσο και με ρομαντικούς όρους», συνεχίζει. «Ο ασπροπάρης είναι καθαριστής, γιατί καθαρίζει το περιβάλλον από τα ψοφίμια, γλιτώνουμε από αρρώστιες, εξοικονομούμε χρήματα – τα ψοφίμια θα έπρεπε να καούν. Κατά τ’ άλλα, για τους ντόπιους είναι το έμβλημα της άνοιξης – τότε έρχεται. Στην περιοχή της Καλαμπάκας τον λένε “τυροκόμο” (την άνοιξη το γάλα είναι πιο παχύ και πήζει εύκολα το τυρί), στην Πίνδο “κουκάλογο” (ο θρύλος λέει ότι μεταφέρει στην πλάτη του τον κούκο). Είναι πουλιά που ζουν κοντά στους κτηνοτρόφους – φτιάχνουν τις φωλιές τους με μαλλί από τα πρόβατα». Μου διηγείται την ιστορία του Λάζαρου που επί 40 χρόνια ερχόταν στην ίδια φωλιά πάνω από ένα μαντρί. Το 2012 αυτός και το ταίρι του έφαγαν δηλητηριασμένο θήραμα και ο κτηνοτρόφος την τελευταία στιγμή κατάφερε να σώσει τον Λάζαρο. Εκείνη τη χρονιά – όχι όμως την επόμενη.
Ασπροπάρης, ο καθαριστής
Ο πληθυσμός των Βαλκανίων του μικρόσωμου ασπροπάρη ζει το χειμώνα στην Αφρική (Τσαντ, Σουδάν, Νιγηρία) και την άνοιξη μεταναστεύει στα μέρη μας.
Συνήθως έρχονται τα ίδια ζευγάρια και πηγαίνουν στις ίδιες φωλιές.
Γεννούν τα αυγά τους και, όταν μεγαλώνουν τα μικρά, γύρω στα μέσα Σεπτεμβρίου ξεκινούν το ταξίδι της επιστροφής για την Αφρική.
Θεωρούνται από τα πιο έξυπνα πουλιά. Είναι από τα πρώτα είδη στον κόσμο που ανακαλύφθηκε ότι χρησιμοποιεί εργαλεία (πέτρες, κλαδιά), αλλά είναι το μόνο που διδάσκει στα υπόλοιπα του ίδιου είδους πώς να τα χρησιμοποιήσουν για να σπάσουν αυγά στρουθοκαμήλου (στην Αφρική).
info