Οι κεντρικοί τραπεζίτες, μια ομάδα σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητων τεχνοκρατών, διαθέτουν μεγαλύτερη εξουσία επί πολιτικών, επενδυτών και κανονικών ανθρώπων από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στο παρελθόν. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει δράση από τις κυβερνήσεις, οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης να υποστηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Με τις αγορές ομολόγων που έχουν κάνει και την εφαρμογή άλλων αντισυμβατικών πολιτικών έχουν καταστεί σημαντικός παράγοντας στην υποστήριξη των αγορών ανά τον κόσμο.
Ως εκ τούτου, όταν συγκεντρώνονται για την ετήσια συνάντησή τους στο Τζάκσον Χόουλ του Γουαϊόμινγκ -κάτι που θα γίνει την Παρασκευή- αξίζει να δώσει κανείς προσοχή. Θεωρώ ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρία ζητήματα που θα πρέπει ν’ αντιμετωπίσουν και που η επίλυσή τους είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών. Πρώτον, τι θα μπορούσε να γίνει ώστε περισσότεροι άνθρωποι να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας; Η μακροχρόνια ανεργία και η ανεργία των νέων εξακολουθούν ν’ αποτελούν σημαντικό πρόβλημα ανά τις ανεπτυγμένες οικονομίες, απειλώντας να οξύνουν την ανισότητα (εισοδήματος, πλούτου και ευκαιριών) και να πλήξουν μόνιμα την ικανότητα οικονομιών ν’ αναπτύσσονται και να βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο.
Ορισμένοι αμφιβάλλουν κατά πόσο η αμερικανική κεντρική τράπεζα (Fed) μπορεί να συνεχίσει τις προσπάθειες να μειώσει την ανεργία χωρίς να θρέψει τον πληθωρισμό και τη χρηματοπιστωτική αστάθεια. Αυτό άλλωστε θα είναι και το θέμα της ομιλίας που θα δώσει η πρόεδρος της Fed κ. Τζάνετ Γέλεν. Δεύτερον, πόση ισχύ διαθέτουν πραγματικά οι κεντρικοί τραπεζίτες; Οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι μπορούν να πετύχουν τη μετάβαση σε καθεστώς αυθεντικής ανάπτυξης, δίχως την υποστήριξη της νομισματικής πολιτικής, παρά το γεγονός ότι τ’ αποτελέσματα είναι επανειλημμένως κατώτερα των προσδοκιών. Παρόλα αυτά πληθαίνουν όσοι υποστηρίζουν, περιλαμβανομένων και των θιασωτών της υπόθεσης της πολύ χαμηλής ανάπτυξης (secular stagnation), ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες ίσως να μην είναι σε θέση να πετύχουν τον επιθυμητό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας χωρίς ταυτόχρονα να ρίχνουν τους σπόρους μελλοντικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων.
Δεδομένου του βαθμού που η δυσλειτουργία της πολιτικής υπονομεύει τη διατύπωση συνολικής απάντησης για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αυτό είναι, ενδεχομένως, ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα οικονομικής πολιτικής που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κοινωνίες. Τρίτον, ποια είναι η επίδραση που έχει παγκοσμίως η πολιτική των κεντρικών τραπεζιτών; Μετά μια μακρά περίοδο κατά την οποία όλες οι σημαντικές κεντρικές τράπεζες του κόσμου ακολουθούσαν την ίδια πορεία, πλέον φτάνουν στο σημείο όπου οι επιλογές τους θ’ αρχίσουν να διαφέρουν. Η Τράπεζα της Αγγλίας και η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) ήδη βρίσκονται στη διαδικασία που έχουν αρχίσει να άρουν τα μέτρα στήριξης της οικονομίας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Ιαπωνίας θ’ ακολουθήσουν διαφορετικό δρόμο. Σε έναν τέτοιο κόσμο, διαφορετικών ταχυτήτων και όλο και πιο αντιφατικών πολιτικών, οι επιπτώσεις για αγορές κι ανθρώπους πολύ μακρύτερα από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, μπορεί να είναι μεγάλες. Η συνάντηση στο Τζάκσον Χόουλ αποτελεί σπάνια ευκαιρία για τους κεντρικούς τραπεζίτες ώστε ν’ αναλογιστούν άμεσα και ειλικρινά τις επιπτώσεις που θα έχουν διεθνώς οι αποφάσεις τους.
* Ο κ. Mohamed A. El-Erian είναι υψηλόβαθμος οικονομικός σύμβουλος της ασφαλιστικής εταιρείας Allianz SE.