Εδώ δίπλα έχω έναν κουβά με νερό και παγάκια. Σε λίγο κάποιος θα μου τον ρίξει στο κεφάλι, ενώ κάποιος άλλος θα με τραβάει βίντεο. Δεν το διάλεξα. Με προκάλεσαν.
Αυτό το πράγμα λέγεται ice bucket challenge κι αν τις τελευταίες εβδομάδες έχετε ρίξει μια ματιά στο Ιντερνετ, σίγουρα έχετε δει τα βιντεάκια: κάποιος δέχεται ένα μπουγέλωμα με παγάκια, αφού πρώτα προκαλέσει τρεις άλλους είτε να κάνουν το ίδιο είτε να δώσουν χρήματα για την καταπολέμηση της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (ALS), μιας πολύ σοβαρής και ανίατης νευρομυϊκής ασθένειας. Το παιχνίδι ξεκίνησε στα μέσα του Ιουλίου, όταν ένας Αμερικανός παίκτης του γκολφ γύρισε ένα σχετικό βίντεο και απεύθυνε πρόσκληση στην ξαδέρφη του, της οποίας ο σύζυγος πάσχει από ALS. Αυτή προκάλεσε κάποιον άλλον κι αυτός κάποιους άλλους και σύντομα γέμισε το Ιντερνετ μπουγελώματα (στο Wired υπολόγισαν ότι με ιδανικές συνθήκες χρειάζονται μόλις 35 ημέρες για να συμμετάσχει στην ενέργεια ολόκληρος ο πληθυσμός της Γης). Πλέον έχουν συμμετάσχει χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσα στους οποίους και διάσημοι, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, ο Λίο Μέσι, ο Τζορτζ Μπους, η Λέιντι Γκάγκα και ο Λεμπρόν Τζέιμς (σε ένα σκάφος στο Αιγαίο).
Διαβάζοντας αυτά τα λόγια μπορεί όλα αυτά να σας φαίνονται κάπως ασόβαρα. Σαν ένα viral χωρατό με αφορμή μια απολύτως σοβαρή και τρομακτική ασθένεια. Η κριτική –η οποία γίνεται ήδη στο Ιντερνετ– δεν είναι εντελώς αβάσιμη.
Σήμερα η τεχνολογία προσφέρει περισσότερη και πληρέστερη πληροφόρηση σε όποιον ενδιαφέρεται να την αναζητήσει, με μια πανσπερμία πηγών και μια πρωτοφανή ποικιλία στοιχείων για τεκμηρίωση και απόψεων για εξέταση. Αν και αυτή η πληροφόρηση συχνά είναι αποσπασματική, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι Homo sapiens ως είδος σήμερα είναι καλύτερα πληροφορημένοι από οποιαδήποτε περίοδο της ιστορίας τους. Κι αυτό είναι θαυμάσιο.
Αλλά έχει και κάποιους κινδύνους, ένας εκ των οποίων είναι η ψευδαίσθηση της δύναμης.
Οταν κάποιος μαθαίνει για κάτι φρικτό που υπάρχει ή συμβαίνει στη Γη (τον αποκεφαλισμό του Τζέιμς Φόλεϊ από τα τέρατα του ISIS, την απαγωγή των Νιγηριανών κοριτσιών από την Μπόκο Χαράμ, τα επεισόδια στο Φέργκιουσον, την ALS), κυριεύεται από τη φυσιολογική και ανθρώπινη και υπέροχη παρόρμηση να κάνει κάτι. Οτιδήποτε. Να βοηθήσει κάπως. Δώστε μας ένα κουμπί να πατήσουμε για να γίνουν τα πράγματα στον κόσμο καλύτερα, αντίστοιχο μ’ αυτό που έχουμε για να διαβάζουμε πόσο φριχτά είναι τα πράγματα στον κόσμο.
Τα πράγματα, βέβαια, ποτέ δεν είναι τόσο απλά, μα η ανθρώπινη φύση είναι τέτοια κι έτσι προκύπτουν αναπόφευκτα προβλήματα.
Θυμάστε την καμπάνια ΚΟΝΥ 2012; Προέκυψε από ένα viral βίντεο που έφτιαξαν νεαροί Αμερικανοί, το οποίο περιέγραφε τα φριχτά εγκλήματα του Τζόζεφ Κόνι και της αλλόκοτης συμμορίας του στην Ουγκάντα. Εκατό εκατομμύρια άνθρωποι είδαν το βιντεάκι και έφριξαν με τα εγκλήματα και πολλοί έδωσαν με χαρά χρήματα για την καμπάνια η οποία υποστήριζε κάποια ασαφή εκστρατεία κατά του εξαφανισμένου Κόνι. Γρήγορα όμως ήρθαν στην επιφάνεια ανακρίβειες του βίντεο, καθώς και ανησυχητικές λεπτομέρειες για το ποιόν των νεαρών που το έφτιαξαν. Εκτός από τη συγκεκριμένη, πιθανώς σκοτεινή περίπτωση (κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν τα λεφτά), υπάρχουν κι άλλες, όπου απλώς το αποτέλεσμα ήταν μηδαμινό. Θυμηθείτε το πρόσφατο hashtag #bringbackourgirls που τελικά δεν κατάφερε να σώσει τα κορίτσια από τη Νιγηρία – περισσότερα από 200 ακόμη αγνοούνται.
Οπότε είναι λογικό να ασκείται κριτική σε τέτοιου τύπου ενέργειες, σε αυτόν τον χασταγκτιβισμό που δεν καταφέρνει πολλά, αλλά δημιουργεί στους συμμετέχοντες την ψευδαίσθηση ότι κάτι έκαναν, ότι συνεισέφεραν, μιαν ικανοποίηση κενή νοήματος.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι αντίστοιχες περιπτώσεις είναι εξ ορισμού άχρηστες ή επιζήμιες. Η ALS Association (ALSA) στις ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι χάρις στο παιχνιδάκι με τα παγάκια από τις 29 Ιουλίου μέχρι τις 20 Αυγούστου είχε συγκεντρώσει δωρεές ύψους $31,5 εκατομμυρίων, μεταξύ άλλων και από 637.527 νέους δωρητές. Πέρυσι στο ίδιο διάστημα είχε συγκεντρώσει μόλις $1,9 εκατομμύρια. Το ποσό δεν είναι μικρό ούτε ασήμαντο (τα ποσά που επενδύονται για την έρευνα της συγκεκριμένης, σπάνιας ασθένειας δεν είναι μεγάλα). Η δε ALSA δεν είναι σαν τους πιτσιρικάδες του KONY – έχει πολυετή ιστορία και πολύ καλό όνομα.
Οπότε ίσως αυτό εδώ το χαζοχαρούμενο viral trend να μην είναι και τόσο άχρηστο και ίσως να δείχνει ότι ένας διαφορετικός, πιο αποτελεσματικός «χασταγκτιβισμός» είναι εφικτός. Η τεχνολογία προσφέρει εργαλεία για ένα σωρό πράγματα που ήταν αδύνατα ή και αδιανόητα –από τα μικροδάνεια στις φτωχές χώρες μέχρι το Kickstarter– και σίγουρα θα προσφέρει περισσότερα στο μέλλον. Γιατί όχι κι ένα κουμπί που θα πατάς και θα κάνει, όντως, κάτι, θα ισιώνει κάπως τα στραβά που υπάρχουν στον κόσμο;
Φέρτε μου τον κουβά.
Μπορείτε να δείτε εδώ το βίντεο του μπουγελώματος.