Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες αλλάζουν ρόλο και συμμετέχουν πλέον στη χρηματοδότηση κοινωνικών καινοτομιών. Το παγκόσμιο δίκτυο Ashoka έχει ως στόχο να φέρει σε επαφή μεγάλα σχήματα επιχειρήσεων με μικρούς επιχειρηματίες, ώστε να αναπτύξει κοινωνικές πολιτικές για το 16% του πληθυσμού της Ευρώπης που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Το δίκτυο Ashoka συγκεντρώθηκε τον Ιούνιο στο Παρίσι (12-14/06/2014) με σκοπό την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών μεταξύ των μελών του, σε θέματα κοινωνικών και περιβαλλοντικών καινοτομιών.
Ιδρυτής του Ashoka είναι ο Αμερικανός Bill Drayton, ο οποίος το ίδρυσε πριν από 30 χρόνια στην Ινδία και έκτοτε εξαπλώθηκε σε 86 χώρες. Κάθε χρόνο 160 νέοι επιχειρηματίες προστίθενται στο δίκτυο, το οποίο σήμερα αριθμεί 3.000 μέλη. Το δίκτυο, από το 1981 και μετά, επιλέγει τους πιο καινοτόμους επιχειρηματίες ανά τον κόσμο. Αυτοί, με την κατάλληλη νοοτροπία και θέληση, μετατρέπουν τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα σε ευκαιρίες, στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της καινοτομίας ή της απασχόλησης. Αυτή η πρωτότυπη διαδικασία ενδιαφέρει σήμερα τα μεγάλα group επιχειρήσεων, όπως οι Axa, KPMG, EADS, Vinci, Veolia, Air France, Danone, Schneider Electric, τα οποία εμπλέκονται σε προγράμματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Παραδείγματα. Δύο μεταπτυχιακοί φοιτητές του Ecole Superieure de Commerce de Paris στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ξεκινούν στο τέλος του 2012, στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και με τη βοήθεια της Schneider Electric, τη δημιουργία περί τα τέλη του 2013 μιας συνεργασίας στις Φιλιππίνες με μία μη κυβερνητική οργάνωση, Gawad Kalinga, με στόχο την ηλεκτροδότηση μιας μεγάλης περιοχής. Σε διάστημα δέκα χρόνων 2.000 χωριά κατασκευάστηκαν και 1 εκατ. άνθρωποι επαναστεγάστηκαν με την κατασκευή φωτοβολταϊκών.
Στην πόλη του Montpellier ιδρύθηκε η κοινωνική επιχείρηση Mayane από έναν υδρολόγο, η οποία «μορφώνει» αυτούς που αποφασίζουν τη διαχείριση κινδύνου από πλημμύρες. Η περίπτωση στη διαχείριση κινδύνου πλημμυρών γνωρίζει επιτυχία χωρίς προηγούμενο στη Νότια Γαλλία. Η γαλλική ομοσπονδία των ασφαλιστικών εταιρειών εκτιμά μόνο για το 2013 ζημιές από πλημμύρες της τάξης των 350 εκατ. ευρώ.
Η Emma Haziza της Mayane κατόρθωσε να δημιουργήσει μία δομή 20 εργαζομένων και προσφέρει σε δημάρχους, νομάρχες και ερευνητές της Ν. Γαλλίας εκπαίδευση σε τέσσερις άξονες: μηχανική, επαγγελματική εκπαίδευση, συμβουλές και επικοινωνία. H E. Haziza κατόρθωσε να δημιουργήσει εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές των σχολείων για αυτοπροστασία.
Το τελευταίο παράδειγμα προέρχεται από μία πολύ γνωστή σχολή μάνατζμεντ της Γαλλίας, την ESSEC. Ο καθηγητής Thierry Sibieude συν-ίδρυσε και διευθύνει μία έδρα επιχειρηματικότητας με κοινωνικό σκοπό από το 2002.
Τα συμπεράσματά του πλούσια σε εμπειρίες, μεταξύ των οποίων αναφέρονται:
1) Βοήθησε για τη μεταφορά της Ashoka στη Γαλλία.
2) Βοήθησε μαζί με μία συνάδελφό του να ιδρυθεί η έδρα φιλανθρωπίας και συνδιευθύνει το Ινστιτούτο Καινοτομίας και Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας.
3) Με τους φοιτητές του ίδρυσαν ένα κοινωνικό εκκολαπτήριο «Antropia» (Ανθρωπιά) που βοηθάει στην εκμάθηση. Ο κανόνας είναι η βιωσιμότητα και όχι η μεγιστοποίηση του κέρδους και η ανάπτυξη προτιμάται από τη μεγέθυνση.
Προοπτικές. Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν πραγματικά υπάρχει η κοινωνική επιχειρηματικότητα (Κ.Ε.) ή ο κοινωνικός καπιταλισμός. Η έννοια της Κ.Ε. απογειώθηκε σε αυτόν τον αιώνα χάρις σε δύο προσωπικότητες. Η πρώτη είναι ο καθηγητής Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο του Michigan, Coimbatore Krishnao, ο οποίος εκλαΐκευσε την έννοια της «Βάσης της Πυραμίδας». Με βάση αυτή την έννοια, οι επιχειρήσεις πρέπει να ενδιαφερθούν για 4 δισ. φτωχούς ανθρώπους και να τους προμηθεύσουν προϊόντα προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους. Εκτιμάται μία αγορά 3,7 δισ. ευρώ, το κέρδος θα είναι μέτριο, αλλά θα αντισταθμιστεί από πωλήσεις σημαντικές σε ποσότητα.
Η άλλη προσωπικότητα προέρχεται από το Μπανγκλαντές. Πρόκειται για τον Muhammad Yunus, ιδρυτή της Τράπεζας Grameen, ο οποίος στοχεύει να βγάλει την ανθρωπότητα από τη φτώχεια μέσω του θεσμού της Κ.Ε. Τα εμπόδια που υπάρχουν στην ανάπτυξη της Κ.Ε. είναι πολλά, όπως ανταγωνιστικότητα της παραοικονομίας, πολιτικά εμπόδια, κόστος διανομής, κατανόηση των αναγκών, κ.ά., από την άλλη όμως πλευρά η κρίση και οι μεγάλες ανισότητες που δημιουργούνται, μπορούν να επαναπροσδιορίσουν στην έννοια της Κ.Ε. Βέβαια, είναι δύσκολο να λυθούν τα προβλήματα της μεγέθυνσης και της ανεργίας και σύμφωνα με τον ιδρυτή της Ashoka «η Κ.Ε. είναι μία διορθωτική δύναμη ανεξάρτητη» μέσα σε ένα κόσμο που αλλάζει αρκετά γρήγορα για τα παραδοσιακά κράτη.
* Ο κ. Κ. Ζοπουνίδης είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής Πολυτεχνείου Κρήτης – ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία της Ισπανίας.