Με την ολοκλήρωση της καλοκαιρινής περιόδου θα ήθελα να δοκιμάσω κάτι ασυνήθιστο, εάν επιτρέπεται. Ας εξετάσουμε συλλογικά τα βασικά μαθήματα που προκύπτουν από την πορεία των χρηματοοικονομικών αγορών στο διάστημα του τελευταίου διμήνου για να καταλήξουμε σε κάποια συμπέρασμα για το τι θα συμβεί στη συνέχεια. Προσωπικά καταλήγω σε τρία κύρια διδάγματα, αλλά εσείς μπορείτε να προσθέσετε περισσότερα.
Πρώτον. Οι αγορές παρουσίασαν μεγάλες αντοχές. Στο διάστημα του καλοκαιριού, οι αγορές επηρεάστηκαν από δυσάρεστα και απρόβλεπτα γεγονότα, αλλά τελικά κατάφεραν να επανέλθουν σε ομαλά επίπεδα, αποφεύγοντας μια παρατεταμένη περίοδο απωλειών. Οι επενδυτές επανέκτησαν την ψυχραιμία τους παρά τους γεωπολιτικούς κινδύνους, μέρος των οποίων μπορεί να παρασύρει ξανά την Ευρώπη σε ύφεση, αλλά και τη γενικότερη αδυναμία στην παγκόσμια οικονομία, τόσο στον ανεπτυγμένο όσο και στον αναδυόμενο κόσμο.
Οι επενδυτές καθησυχάζονται από δύο παράγοντες. Ο πρώτος αφορά τη μεγάλη στήριξη που παρέχουν οι κεντρικές τράπεζες που έχουν αναλάβει τη διεκπεραίωση μεγάλων στόχων στην οικονομία παρά τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Δεύτερον, υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στις αγορές όχι μόνον από ιδιώτες επενδυτές αλλά και από εταιρείες που έχουν προχωρήσει σε μεγάλες τοποθετήσεις, διευκολύνοντας την καταβολή μερισμάτων, την επαναγορά μετοχών και την πραγματοποίηση εξαγορών.
Δεύτερον. Οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει. Ασυνήθιστοι και εναλλασσόμενοι συσχετισμοί υπερίσχυσαν των ιστορικών σχέσεων, που εξακολουθούν να καθορίζουν μοντέλα κατανομής περιουσιακών στοιχείων. Κατά καιρούς μέσα στο καλοκαίρι, όλες οι αγορές ήταν συγχρονισμένες και ακολουθούσαν την ίδια κατεύθυνση. Μεγάλη στήριξη παρείχε στην αντίληψη των επενδυτών η πεποίθηση πως οι κεντρικές τράπεζες προτίθενται να παρέμβουν με γενναιόδωρη ρευστότητα για να αποτρέψουν μια απότομη πτώση των αγορών. Σε άλλες φάσεις, οι μετοχές κινήθηκαν ανεξάρτητα από άλλα περιουσιακά στοιχεία, που απορρόφησαν κραδασμούς από απρόβλεπτα γεγονότα. Και η μεταβλητότητα σε όλες τις αγορές ήταν χαμηλή και κυμάνθηκε σε φυσιολογικά όρια συγκριτικά με άλλες περιόδους αναταραχής και αποσταθεροποίησης.
Τρίτον. Μηνύματα από τις κεντρικές τράπεζες. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα μηνύματα που έστελναν οι κεντρικές τράπεζες θύμιζαν μία από τις πιο επαναλαμβανόμενες ατάκες της μεγάλης κινηματογραφικής επιτυχίας «Gravity». «Χιούστον στο άγνωστο» είναι μια φράση που χρησιμοποιούν οι αστροναύτες στις ΗΠΑ, για να σηματοδοτήσουν πως δεν λαμβάνουν κανένα σήμα από τους πομπούς τους. Στην περίπτωση, όμως, των αγορών, οι επενδυτές συμπεριφέρθηκαν σαν να είχαν οι κεντρικές τράπεζες όλες τις απαντήσεις.
Για μία ακόμη φορά μέσα στο καλοκαίρι, η οικονομική ανάπτυξη και ο πληθωρισμός κυμάνθηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα από τις προβλέψεις των κεντρικών τραπεζών τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Παράλληλα, οι αρμόδιοι αξιωματούχοι αναγνώρισαν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν στην αξιολόγηση συνθηκών που ήταν κρίσιμες στη λήψη υφιστάμενων και μελλοντικών μέτρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το χάσμα ανάμεσα στην υποτονική απασχόληση και την ανεργία. Αυτές οι ιδιαιτερότητες στην οικονομική συγκυρία (ανεπαρκής αξιοποίηση εργατικού δυναμικού, χαμηλή κατανάλωση και υποτονική ανάπτυξη) οδηγούν στη διαφοροποίηση των νομισματικών πολιτικών μεταξύ των ισχυρότερων κεντρικών τραπεζών, αλλά και μεταξύ αξιωματούχων σε μεμονωμένες τράπεζες όταν είναι οι περιπτώσεις της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας.