Ο απερχόμενος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι, δήλωσε το Σαββατοκύριακο πως ο πρώην Πολωνός ομόλογος και διάδοχός του στην Ε.Ε., Ντόναλντ Τουσκ, είναι αντιμέτωπος με τρεις προκλήσεις: τη στασιμότητα στην Ευρωζώνη, την κρίση Ουκρανίας – Ρωσίας, που περιέγραψε ως τη χειρότερη απειλή στην ασφάλεια της Ευρώπης από τον Ψυχρό Πόλεμο, και τον κίνδυνο αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε (Brexit). Ολα αυτά τα προβλήματα είναι αλληλένδετα. H οικονομική αδυναμία της Ευρωζώνης είναι ένας λόγος που η Ε.Ε. διστάζει να λάβει σκληρά μέτρα εναντίον της Ρωσίας. Οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι αναιμικοί, οδηγώντας την Ευρωζώνη σε στασιμότητα το β΄ τρίμηνο του 2014. Ο πληθωρισμός συνεχίζει την πτωτική πορεία του, φθάνοντας το 0,3%. Η ανεργία παραμένει πεισματικά χαμηλά στο 11,5%.
Με την Ιταλία να διανύει την τρίτη ύφεση στο διάστημα των τελευταίων ετών, τη Γερμανία να συρρικνώνεται και τη Γαλλία να είναι στάσιμη, η κρίση δεν περιορίζεται σε μικρότερα κράτη-μέλη με υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα και χρέος – δηλαδή την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία. Αντίθετα, έχει διεισδύσει στις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης. Η Ευρωζώνη δεν έχει τα περιθώρια να υποστεί ένα ακόμη βαρύ πλήγμα. Εξ ου και η Ε.Ε. υιοθετεί μια μαλθακή στάση απέναντι στη Ρωσία, θέτοντας κλιμακωτά κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας παρά την, επί της ουσίας, εισβολή στην Ουκρανία. Δραστικά μέτρα με βαριές επιπτώσεις σε βάρος της Ρωσίας θα είχαν αντίστοιχες συνέπειες και στην Ε.Ε., όπως ο αποκλεισμός από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ή ένα εμπάργκο στις εισαγωγές φυσικού αερίου. Ηδη, οι ηπιότερες κυρώσεις που έχουν εφαρμοστεί ώς σήμερα έχουν προκαλέσει επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία και την Ε.Ε., επηρεάζοντας βαρέως την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων. Παράλληλα, οι αδύναμες οικονομικές επιδόσεις στην Ευρωζώνη αυξάνουν τον κίνδυνο αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, σχεδιάζει δημοψήφισμα επί του θέματος προς τα τέλη του 2017, υπό την προϋπόθεση ότι θα επανεκλεγεί. Εάν η Ευρωζώνη συνεχίσει μέχρι τότε να είναι εγκλωβισμένη σε ύφεση ή αποπληθωρισμό, οι ευρωσκεπτικιστές θα βρουν πρόσφορο έδαφος για να θεμελιώσουν το πολιτικό επιχείρημα για έξοδο της Βρετανία από την Ε.Ε. Εάν το σενάριο «Brexit» επαληθευτεί, τότε η Ευρώπη θα μείνει πολιτικά ανοχύρωτη για να αντιμετωπίσει τη Μόσχα. Η Βρετανία, μαζί με τη Γαλλία, είναι οι ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις στην Ε.Ε. Επιπροσθέτως, η Βρετανία είναι ιδιαίτερα δραστήρια στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής.
Μετά μια «Brexit», η Ε.Ε. θα επισκιαστεί ακόμη περισσότερο από τη Γερμανία και τις μη παρεμβατικές πολιτικές προτιμήσεις του Βερολίνου. Οι Βρετανοί ευρωσκεπτικιστές υποστηρίζουν πως το επιχείρημα αυτό είναι ανεδαφικό διότι το ΝΑΤΟ εγγυάται τη στρατιωτική ασφάλεια της Ευρώπης, με την Ε.Ε. να διαδραματίζει δευτερεύοντα ρόλο στη διπλωματία. Μπορεί, ωστόσο, η Ε.Ε. να μην έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, αλλά αρχίζει να διαμορφώνει κοινό μέτωπο έστω και με βραδείς ρυθμούς. Μια «Brexit» θα υποβάθμιζε την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική με δύο τρόπους. Πρώτον, θα είναι πολύ δύσκολος ο συντονισμός των Ευρωπαίων ηγετών χωρίς την παρουσία του Βρετανού πρωθυπουργού. Δεύτερον, θα μεταφερόταν σε φίλους και εχθρούς το δυσάρεστο μήνυμα μιας διασπασμένης Ευρώπης.
Για να αντιμετωπιστεί αυτή η τριπλή πρόκληση, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να ανεβάζουν τον πήχυ. Ο Μ. Ντράγκι ξεκαθάρισε τους στόχους που θα πρέπει να τεθούν: υιοθέτηση μιας χαλαρής νομισματικής πολιτικής, λιγότερα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας και ολοκλήρωση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η Ε.Ε. θα πρέπει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να γίνει πιο ανταγωνιστική και λιγότερο γραφειοκρατική, δίνοντας προτεραιότητα σε μια ενιαία αγορά παροχής υπηρεσιών και κεφαλαίου. Κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαλλε στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ε.Ε., αλλά θα δημιουργούσε πρόσθετα κίνητρα για να παραμείνει η Βρετανία στην Ε.Ε.