Την περασμένη εβδομάδα, ένας δημοσιογράφος, o Nicola Clark, δημοσίευσε στους New York Times ένα πολύ προσωπικό ρεπορτάζ: σε αυτό περιγράφει την ημέρα που πέρασε σε ένα μικρό χωριό της βορειοανατολικής Γαλλίας. Ο τόπος είναι η Λωρραίνη και συγκεκριμένα το Mercy-le-Haut, «μια μικροσκοπική κουκκίδα στον χάρτη», όπως γράφει, τρεις ώρες περίπου απόσταση με το αυτοκίνητο από το Παρίσι. Ο Clark περιηγήθηκε κυρίως στους αγρούς και τα δάση πέριξ της κοινότητας αυτής. Κάπου εκεί, στις 22 Αυγούστου του 1914, εκατό χρόνια πριν δηλαδή, διεξήχθη η λεγόμενη Μάχη των Συνόρων. Σε αυτήν τη μάχη πήρε μέρος ο παππούς του Clark.
Οπως σημειώνει ο δημοσιογράφος, μπορεί αυτή να ήταν μια εισαγωγή στο μακελειό που θα ακολουθούσε, ωστόσο δεν είναι μία από τις πιο γνωστές μάχες του Μεγάλου Πολέμου.
Παρ’ όλα αυτά, εκείνη μόνο την ημέρα, στις 22 Αυγούστου, σκοτώθηκαν 27.000 Γάλλοι στρατιώτες. Περίπου δέκα με δεκατέσσερις χιλιάδες Γερμανοί έπεσαν επίσης στο ίδιο πεδίο της μάχης. Ασύλληπτα νούμερα. Ειδικά σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, ήταν η πλέον φονική, αιματηρή μάχη στη μακραίωνη στρατιωτική της ιστορία.
Ο Clark γράφει πως διαμένει στο Παρίσι, όμως ο παππούς του δεν πολέμησε με το πλευρό των Γάλλων. Ο Γιόχαν Λένεφερ, αυτό ήταν το όνομα του παππού του, από την πλευρά της μητέρας του, έκλεινε εκείνη τη χρονιά τα είκοσι ένα του χρόνια και υπηρετούσε τη θητεία του στον γερμανικό αυτοκρατορικό στρατό. Επέζησε του πολέμου με μικρά τραύματα.
«Δεν μπορώ να πω τι ακριβώς ήταν αυτό που ήλπιζα να βρω εδώ», γράφει κάπου στο ρεπορτάζ του ο Clark. Σε μία από τις φωτογραφίες που κοσμεί το δημοσίευμα, βλέπουμε έναν σύγχρονο Γάλλο πολίτη να στέκεται κάπου ανάμεσα στα στάχυα όπου πέρασαν τη νύχτα οι Γερμανοί στρατιώτες, προτού επιτεθούν νωρίς το επόμενο πρωί.
Φεύγοντας, ο Clark έκοψε μια παπαρούνα για να την πάρει μαζί του στο Παρίσι, το βράδυ της ίδιας ημέρας. Μαράθηκε σχεδόν αμέσως με το που την τοποθέτησε στο ζεστό ταμπλό του νοικιασμένου του αυτοκινήτου.
Τηρουμένων όλων των αναλογιών, πριν από δύο καλοκαίρια αναζήτησα τα ίχνη του δικού μου παππού, από την πλευρά του πατέρα μου, τον οποίο δεν γνώρισα ποτέ. Είκοσι δύο ετών κληρωτός βρέθηκε στη Μικρά Ασία. Βάσει του προσωπικού του φακέλου που έφτασε στα χέρια μου χάρη στο Στρατολογικό Γραφείο Μεσολογγίου και των ημερολογίων εκστρατείας της μονάδας όπου υπηρέτησε (το 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων), τα οποία εντόπισα στην Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, αναζήτησα τους τόπους που μπορεί να πέρασε κι εκείνος. Τα παιδιά του ελάχιστα πράγματα συγκράτησαν από τις διηγήσεις του εξάλλου. Μία μονάχα φωτογραφία του έχει διασωθεί από εκείνη την περιπέτεια. Ηταν ένας από τις 220.000 που βρέθηκαν εκεί.
Ξεκίνησα από τη Σμύρνη, για να φτάσω οδικώς στο Αφιόν Καραχισάρ, στο Εσκί Σεχίρ και στην Προύσα. Νοτίως του Εσκί Σεχίρ, εκτείνεται μια αγροτική περιοχή που σήμερα φέρει την ονομασία Ινονού. Τον Μάρτιο του 1921 η μονάδα του άγνωστου παππού έδωσε εκεί μια φονική μάχη που διήρκεσε μία εβδομάδα, στην τοποθεσία Αβγκίν. Στάθηκα σε ένα παρόμοιο χωράφι που, κατά τα άλλα, δεν μου έλεγε τίποτα. Ούτε κι εγώ ήξερα καλά καλά τι γύρευα εκεί ή στις όχθες του Σαγγαρίου, όπου, τον Αύγουστο του ’21, ο άφαντος παππούς προήχθη σε λοχία επ’ ανδραγαθία, σύμφωνα με τον φάκελό του – γιατί όμως; Δεν έχω καταφέρει να μάθω ακόμα…
Θυμάμαι μόνον τον εκτυφλωτικό ήλιο του Ιουλίου. Την ξεραΐλα, την κάψα. Στην πραγματικότητα, αυτές οι διαδρομές δεν σου μαθαίνουν τίποτα. Αλλά και πού θα ήμασταν χωρίς αυτές.
* Ο κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος απουσιάζει με άδεια.