Ενα βήμα πέρα από την κλασική φιλελεύθερη έννοια της ελευθερίας

Ενα βήμα πέρα από την κλασική φιλελεύθερη έννοια της ελευθερίας

2' 26" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μια φιλοσοφική συζήτηση για το νόημα της ελευθερίας: αυτό ήταν το αντικείμενο του πρώτου συμποσίου προς τιμήν της σπουδαίας Αμερικανίδας φιλοσόφου Μάρθα Νούσμπαουμ, που έλαβε χώρα χθες το απόγευμα στο πλαίσιο του συνεδρίου για την ανάπτυξη σε εποχές κρίσης του Human Development and Capabilities Association (HDCA) στην Αθήνα. Βασικός ομιλητής ήταν ο πολιτικός φιλόσοφος Φίλιπ Πέτιτ, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Ανθρώπινων Αξιών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.

Το θέμα της διάλεξής του Πέτιτ, με τίτλο «Μία σύντομη ιστορία της ελευθερίας και οι διδαχές της», ήταν η νεορεπουμπλικανική θεώρηση της ελευθερίας την οποία πρεσβεύει. Για τον Ιρλανδο-Αυστραλό φιλόσοφο, η κλασική φιλελεύθερη σύλληψη της ελευθερίας –ως «μη παρέμβαση» στις επιλογές του ατόμου– είναι ανεπαρκής. Για να αναδείξει τους λόγους, αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Νόρα και του Τόρβαλντ στο «Σπίτι της Κούκλας» του Ερρίκου Ιψεν.

Οπως εξήγησε, ο Τόρβαλντ, τραπεζίτης στο επάγγελμα, λατρεύει τη σύζυγό του Νόρα και της δίνει πλήρη ελευθερία κινήσεων. Ωστόσο, δεδομένης της ανισότητας άνδρα και γυναίκας ενώπιον του νόμου την εποχή εκείνη, «η Νόρα απολαμβάνει την ελευθερία επιλογής της μόνο επειδή της το επιτρέπει ο σύζυγός της».

Σθεναρή κατανόηση

Η Νόρα, κατά τον Πέτιτ, δεν είναι ελεύθερο άτομο και χρειάζεται μία πιο σθεναρή κατανόηση της ελευθερίας από τη φιλελεύθερη για να ενσωματώσει αυτή την παραδοχή. Η πιο σθεναρή αυτή κατανόηση είναι η θεώρηση της ελευθερίας ως «μη κυριαρχία», της οποίας ο Πέτιτ είναι ο εμπνευστής, που απαιτεί το άτομο όχι μόνο να έχει ευρύ περιθώριο επιλογών, αλλά να μην εξαρτάται το περιθώριο αυτό από κάποιον άλλον. Οπως δήλωσε ο καθηγητής του Πρίνστον, η σύλληψη αυτή ταυτίζεται σε σημαντικό βαθμό με την προσέγγιση των δυνατοτήτων (capabilities approach) στη μέτρηση της ανθρώπινης ευημερίας, στη διαμόρφωση της οποίας η Μάρθα Νούσμπαουμ ήταν μία από τις ηγετικές φιγούρες. Πρόκειται για μία προσέγγιση στα οικονομικά της ανάπτυξης (development economics), με αρχικό εμπνευστή τον Αμάρτια Σεν, τον νομπελίστα Οικονομολόγο και καθηγητή του Harvard, που επιδιώκει τη διεύρυνση των κριτηρίων με τα οποία κρίνεται η ευημερία μίας κοινωνίας.

Πέρα από την αύξηση του ΑΕΠ, η προσέγγιση των δυνατοτήτων εξετάζει τον βαθμό στον οποίο η κάθε κοινωνία επιτρέπει στα μέλη της να έχουν ίσες δυνατότητες για να επιδιώξουν την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Με αυτόν τον τρόπο, πάει πέρα από την κλασική φιλελεύθερη έννοια της ελευθερίας, θεωρώντας ότι η ανεπαρκής πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, παιδείας ή κοινωνικής ασφάλισης αποτελούν ουσιώδη περιστολή της ελευθερίας.

Η Νούσμπαουμ και ο Σεν ήταν αμφότεροι παρόντες χθες στη διάλεξη. Η Αμερικανίδα καθηγήτρια Νομικής και Ηθικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, που έχει ερευνήσει βαθιά τους αρχαίους Ελληνες φιλοσόφους και τραγωδούς, χαιρέτισε συγκινημένη το κοινό, λέγοντας ότι το συμπόσιο προς τιμήν της αναδεικνύει τη σημασία της φιλοσοφίας για τα οικονομικά της ανάπτυξης, εξαίροντας ταυτόχρονα τη συμβολή του Ινδού νομπελίστα.

Το συνέδριο του HDCA διοργανώνεται στο ξενοδοχείο «President» από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το Bielefeld Center for Education & Capability Research του Πανεπιστημίου Bielefeld της Γερμανίας. Συνεργαζόμενοι φορείς είναι τα τμήματα Οικονομικής Επιστήμης και Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή