Ο επίκαιρος κύριος Γκρόσμαν

Ο επίκαιρος κύριος Γκρόσμαν

3' 17" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Κάθε φορά που αναζωπυρώνεται η αραβοϊσραηλινή διαμάχη, ο Ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν (Ιερουσαλήμ 1954- ) επανέρχεται στην επικαιρότητα, όχι μόνο εξαιτίας των ειρηνιστικών- «αιρετικών» του απόψεων που με παρρησία διατυπώνει στα ισραηλινά ΜΜΕ, αλλά και του δημοφιλούς αντιπολεμικού του μυθιστορήματος «Στο τέλος της γης» (Καστανιώτης 2011). Ενα αριστούργημα της σύγχρονης πεζογραφίας, που, κατά διαβολική σύμπτωση ή ειρωνεία, τη δραματική του ιστορία αναγκάστηκε να βιώσει στην πραγματικότητα και ο ίδιος ο συγγραφέας της. Νομίζω ποτέ άλλοτε λογοτεχνικό έργο δεν επανέφερε με τόση επιτακτικότητα στον κριτικό διάλογο το κλασικό ερώτημα αν «η ζωή αντιγράφει την τέχνη ή η τέχνη τη ζωή».

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 2003 ο Γκρόσμαν άρχισε να γράφει ένα μυθιστόρημα επικών διαστάσεων με πρόθεση να αποτυπώσει μέσα από την ιστορία μιας Eβραίας γυναίκας, της Oρα, τις αμφιβολίες και τα όνειρα της γενιάς του, που ενηλικιώθηκε απότομα στον πόλεμο των Eξι Ημερών (1967) κι έκτοτε έζησε με τον φόβο της απώλειας, της εκδίκησης και τον ανεξέλεγκτο θυμό των ηττημένων μια ανάσα από τις εστίες της.

Η ηρωίδα του, μια αρχετυπική φιγούρα, κουρασμένη, προβληματισμένη από τις συνεχείς και εν πολλοίς ανώφελες στρατιωτικές συγκρούσεις στα σύνορα του Ισραήλ, επαναστατεί όταν ο μικρότερος κι αγαπημένος της γιoς Oφερ θα κληθεί από την εφεδρεία για να συμμετάσχει σε μια νέα επιχείρηση εναντίον των Αράβων. Ανίσχυρη να αντιδράσει στη στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας της, με το κακό προαίσθημα του αιφνίδιου θανάτου στο μυαλό της, αποφασίζει εν θερμώ να εγκαταλείψει την πόλη της και να περιπλανηθεί στην αγαπημένη γη της Γαλιλαίας.

Σε δύο επίπεδα

Η κρίση της Ορα αποτυπώνεται σε δύο επίπεδα: πρώτα στο προσωπικό, καθώς πληροφορούμαστε από τις πρώτες κι όλας σελίδες ότι μόλις έχει χωρίσει τον άντρα της, «τον άντρα της ζωής της», που της χάρισε τον πρώτο γιo. Ο δεύτερος γιoς είναι καρπός του έρωτά της με τον πιο στενό φίλο του συζύγου της, τον Αβραάμ, εραστή της νιότης της, που πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Αιγυπτίους στον πόλεμο των Eξι Ημερών και, παρότι αφέθηκε ελεύθερος, ουσιαστικά δεν συνήλθε ποτέ από την κακομεταχείριση και τα βασανιστήρια της αιχμαλωσίας. Σε αυτόν τον ανέστιο, πληγωμένο εραστή θα καταφύγει και πάλι για να βρει παρηγοριά και συντροφιά στο ταξίδι της. Σε δεύτερο επίπεδο, η κρίση της Ορα αντανακλά ολόκληρο το οικοδόμημα του σύγχρονου Ισραήλ. Οι δομές του κράτους, οι απαιτήσεις του στρατού, οι συνθήκες διαβίωσης των Παλαιστινίων, ο θρησκευτικός φανατισμός ένθεν και ένθεν, η εκπαίδευση των παιδιών, όλα επανεξετάζονται από αυτή την απροστάτευτη μητέρα, που καλείται εκ νέου να αποχωριστεί τον Βενιαμίν της οικογένειας για έναν πόλεμο που δεν είναι ο δικός της, μια σύγκρουση που έχει ξεφύγει από τον αμυντικό της χαρακτήρα κι έχει πάρει πια παράλογες διαστάσεις. Είναι ίσως το στοιχείο που κάνει το βιβλίο ξανά επίκαιρο, αφού η κραυγή αγωνίας της ηρωίδας ξανακούγεται πολλαπλασιασμένη τούτη την εποχή, από τα στόματα εκατοντάδων μανάδων -Ισραηλινών και Παλαιστινίων- που βλέπουν τα παιδιά τους να σκοτώνονται «για ένα πουκάμισο αδειανό / για μιαν Ελένη».

Μιλήσαμε στην αρχή για συμπτώσεις. Να λοιπόν που η ζωή ξέρει να απαντά στις προκλήσεις της λογοτεχνίας. (Αν πιστεύετε στη μεταφυσική.) Πριν τελειώσει το εν λόγω βιβλίο, ο Νταβίντ Γκρόσμαν θα δει την ιστορία της Ορα να ζωντανεύει μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Το 2006 ο δευτερότοκος γιoς του Ούρι, λοχίας των τεθωρακισμένων, θα κληθεί στον στρατό και θα σκοτωθεί κατά την εισβολή των ισραηλινών στρατευμάτων στον Λίβανο. Δεν ξέρουμε κατά πόσο επηρέασε την ολοκλήρωση του μυθιστορήματος η τραγική απώλεια, το γεγονός πάντως είναι ότι ο συγγραφέας απέφυγε το μελόδραμα, έδωσε στη μητέρα τον σωστό θρηνητικό τόνο, τον τόνο της αρχαίας τραγωδίας, γι’ αυτό και όταν τελειώσουμε το βιβλίο, αυτό που μας μένει στο μυαλό δεν είναι τόσο η αραβοϊσραηλινή διαμάχη, όσο η χθόνια δύναμη της ανώνυμης γυναίκας που γεννά, θηλάζει, ανατρέφει και τελικά υπερασπίζεται το ίδιο της το σπλάχνο με όσες λέξεις τής έχουν απομείνει. Ο ιδιοφυής Γκρόσμαν μας υπενθυμίζει έτσι γιατί όλοι οι άνθρωποι μιλάμε τη «μητρική» μας γλώσσα!

​​Νταβίντ Γκρόσμαν «Στο τέλος της γης μυθιστόρημα

μτφ. Λουίζα Μιζάν εκδ. «Καστανιώτη» σελ. 752, ευρώ 20

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή