Το 1999, η Σκωτία απέκτησε δικό της Κοινοβούλιο, ύστερα από δημοψήφισμα με αίτημα τη λεγόμενη «αποκέντρωση», που ενίσχυσε σημαντικά την αυτονομία της βρετανικής αυτής επαρχίας.
Μετά το 2007, η Σκωτία διέθετε δική της κυβέρνηση, υπό το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (SNP). Το Εδιμβούργο έχει συγκεντρώσει τόση εξουσία, που αναρωτιέται κανείς γιατί περίπου το ήμισυ των ενηλίκων Σκωτσέζων νιώθουν την ανάγκη πλήρους ανεξαρτητοποίησης.
Οι οικονομικοί κίνδυνοι είναι τέτοιοι, που ακόμη και ο Πολ Κρούγκμαν από τις σελίδες της εφημερίδας αυτής χαρακτήρισε την ανεξαρτησία «καταστροφική ιδέα». Ποιο νόμισμα θα χρησιμοποιεί η Σκωτία; Τη στερλίνα; Το ευρώ; Ουδείς γνωρίζει. Τι μερίδιο των πετρελαϊκών εσόδων της Βόρειας Θάλασσας θα αναλογεί στο Εδιμβούργο; Τι θα γίνει με το θηριώδες εθνικό χρέος της Βρετανίας που αντιστοιχεί στη Σκωτία;
Μήπως αυτό το διαζύγιο θα είναι σαν κι εκείνα όπου οι πρώην σύντροφοι διεκδικούν τα πάντα; Ανεξάρτητα από τα όσα λέει το SNP, μία ψήφος υπέρ του «ναι» την Πέμπτη θα έχει σοβαρές οικονομικές συνέπειες, πέρα από τη Σκωτία. Οι επενδύσεις έχουν ήδη σημειώσει κάμψη. Μεγάλες εταιρείες, με έδρα τους τη Σκωτία, προειδοποιούν ότι σχεδιάζουν να μεταφερθούν νοτίως των συνόρων. Η πρόσφατη απότομη υποχώρηση της στερλίνας δείχνει ότι ο κόσμος της οικονομίας διαφωνεί με την ιδέα της ανεξαρτησίας.
Τα οικονομικά επιχειρήματα κατά της ανεξαρτησίας δεν αποφέρουν, όμως, τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτό συμβαίνει λόγω της απέχθειας των Σκωτσέζων στις εκβιαστικές νουθεσίες.
Τι είδους έκκληση θα είχε λοιπόν αποτέλεσμα; Η απάντηση βρίσκεται στην επίκληση της μακραίωνης ιστορίας κοσμοπολιτισμού της Σκωτίας. Ο σπουδαίος Σκωτσέζος φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ απέρριπτε περιφρονητικά το «πρόστυχο κίνητρο της εθνικής αντιπάθειας». Το 1764 έγραφε: «Είμαι πολίτης του κόσμου», ενώ, σχολιάζοντας τα οφέλη της ένωσης με την Αγγλία, έλεγε: «Δημόσιες ελευθερίες, εσωτερική ειρήνη και ασφάλεια και σχεδόν αδιάκοπη άνθηση».
Θυμηθείτε τον Ανταμ Σμιθ
Ο εθνικισμός δεν ταιριάζει στους Σκωτσέζους, ενώ οι ψηφοφόροι της Πέμπτης θα κάνουν καλά να θυμηθούν τα λόγια του συμπατριώτη τους Ανταμ Σμιθ για τους πολλά υποσχόμενους πολιτικούς: «Οσοι υπόσχονται αληθοφανή σχέδια μεταρρύθμισης του Συντάγματος έχουν τα δικά τους συμφέροντα κατά νου».
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα, ο εθνικισμός έγινε εργαλείο προώθησης προσωπικών συμφερόντων σε όλη την Ευρώπη. Η Σκωτία υπήρξε η εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα. Ας ευχηθούμε να παραμείνει η εξαίρεση και την Πέμπτη.
*Καθηγητής Ιστορίας στο Χάρβαρντ.