Πριν από 3 χρόνια, στις 8 Οκτωβρίου 2011, είχα γράψει στην «Καθημερινή» άρθρο με τίτλο «Το ερειπωμένο ελληνικό χωριό Λιβίσι αντιμέτωπο με δύο προσεγγίσεις, ιστορική ανάδειξη ή τουριστικό κέλυφος» και θέμα τις διαφορετικές απόψεις για τον ιστορικό λιθόκτιστο ελληνικό οικισμό της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας: «Στο Λιβίσι (Kayakoy) σήμερα συγκρούονται δύο ιδεολογίες: από τη μία, η ήπια ανάπτυξη ενός τόπου-συμβόλου ειρήνης και φιλίας με την αναστήλωση κάποιων εκκλησιών και σπιτιών και, από την άλλη, η επιθυμία των κατοίκων να κερδίσουν από τους χιλιάδες τουρίστες, όπως γίνεται στην κοντινή διάσημη παραλία Oludeniz».
Δυστυχώς σήμερα –τρία χρόνια μετά– τα νέα από την Τουρκία είναι δυσάρεστα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα τουρκικών εφημερίδων (Hurriyetdailynews κ.ά.), το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού θα δημοπρατήσει στις 23 Οκτωβρίου την ενοικίαση του Λιβισίου για 49 χρόνια. Το σχέδιο περιλαμβάνει το άνοιγμα του Λιβισίου στην κατασκευή (!) και τη δημιουργία ξενοδοχείου 220 κλινών στο 1/3 του οικισμού, ενώ αναφέρεται επίσης η αναστήλωση του 1/3. Το κόστος ανέρχεται σε 30.000.000 τουρκικές λίρες (περίπου 10.000.000 ευρώ) και στον διαγωνισμό συμμετέχουν τρεις εταιρείες. Τοπικοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι έτσι το Λιβίσι θα γίνει «international brand». Ανάλογα σχέδια που είχαν ανακοινωθεί παλιότερα δεν προχώρησαν, ενώ οι αντιδράσεις κάποιων οικολόγων ή ακτιβιστών φαίνεται ότι πέφτουν στο κενό.
Το 2011 έγραφα: «Θεωρώ ότι το Λιβίσι αντιμετωπίζεται από κάποιους φορείς στην Τουρκία με λάθος τρόπο. Δεν αντιμετωπίζεται ως αρχαιολογικός χώρος που πρέπει να προστατευθεί, αλλά ως μία ακόμη ευκαιρία για επενδύσεις. Ομως αυτό που φέρνει τους τουρίστες αλλά και τους επιστήμονες στο Λιβίσι δεν είναι ένα καλό ξενοδοχείο ή μία τοπική σπεσιαλιτέ, αλλά η ιδιότυπη ιστορία του, η σημαντική αρχιτεκτονική του και προφανώς το γεγονός ότι διατηρήθηκε έως σήμερα χωρίς να “χαλάσει”. Η τουριστική ανάπτυξη –όπως τη σχεδιάζει το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού– μπορεί πρόσκαιρα να φέρει περισσότερους τουρίστες, αλλά μακροπρόθεσμα θα διώξει τους επισκέπτες. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν πολλοί Ελληνες, Τούρκοι και Ευρωπαίοι που επισκέπτονται κάθε χρόνο το Λιβίσι ακριβώς γι’ αυτό που είναι: ένας εγκαταλελειμμένος ελληνικός οικισμός. Εύχομαι να επικρατήσει η ιστορική/αρχιτεκτονική προσέγγιση της “ανάδειξης” του Λιβισίου. Φοβάμαι όμως ότι αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους ιθύνοντες. Μακάρι να διαψευστώ».
Διαψεύστηκα όμως. Να που έφτασε η στιγμή που το Λιβίσι, με τις δεκάδες ερειπωμένες εκκλησίες και τα 800 σπίτια, να γίνει all-inclusive ξενοδοχείο. Πώς μπορείς να χωρίσεις έναν ενιαίο ιστορικό οικισμό στα τρία, να χτίσεις στο 1/3 ξενοδοχείο και να αναστηλώσεις το άλλο τρίτο; Η ιστορική ανάδειξη με την αναστήλωση κάποιων εκκλησιών και σπιτιών είναι όνειρο μακρινό; Μπορεί να συνυπάρξει ο μαζικός τουρισμός με την ήπια ανάπτυξη και τη διάσωση του οικισμού;
Ενα ακόμη ξενοδοχείο
Σε μία περιοχή με δεκάδες πολυτελή ξενοδοχεία και εκατοντάδες ξενώνες έχει κάποιο νόημα –πέρα από το προφανές οικονομικό όφελος– ένα ακόμα ξενοδοχείο μέσα στον οικισμό; Γιατί σε άλλα μέρη της Τουρκίας αναστηλώνονται ελληνικές εκκλησίες (π.χ., στη χερσόνησο της Αλικαρνασσού η εκκλησία του Γκιουμουσλούκ, στη Σύλλη της Καππαδοκίας, οι Ταξιάρχες στα Μοσχονήσια); Γιατί έχει καθιερωθεί η λειτουργία τον Δεκαπενταύγουστο στην Παναγία Σουμελά; Μήπως επειδή η εκεί τοπική κοινωνία προσβλέπει σε έναν διαφορετικό τουρισμό;
(Ευχαριστώ την Jane Akatay για την ενημέρωση και την αποστολή των σχετικών άρθρων των τουρκικών εφημερίδων.)
* Ο κ. Πέτρος Στ. Μεχτίδης είναι αρχαιολόγος-συντηρητής έργων τέχνης (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού).