Στο φετινό επετειακό 20ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας-Νύχτες Πρεμιέρας (17-28 Σεπτεμβρίου) προστίθεται η νέα ενότητα «Αρχιτεκτονική + Σινεμά». Με επιμελήτρια και εμπνεύστρια την αρχιτέκτονα Αννα Σκιαδά, το ειδικό αφιέρωμα συνδιαλέγεται με πολιτιστικά κτίρια και περιλαμβάνει οκτώ ντοκιμαντέρ μικρού μήκους της σειράς «ARCHITECTURES» και τρία μεγάλου μήκους που φέρουν την υπογραφή σπουδαίων σκηνοθετών.
Το σινεμά αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αρχιτεκτονική: ζουμάρει στις λεπτομέρειες, στροβιλίζεται ανάμεσα στα δομικά στοιχεία, ζωντανεύει τις υφές και τις ποιότητες των υλικών. Παγωμένα κάδρα, αργή κίνηση, διαφορετικές γωνίες λήψης, κλίμακα, διάρκεια και αφήγηση είναι απαραίτητα κινηματογραφικά αλλά εξίσου σημαντικά αρχιτεκτονικά συνθετικά εργαλεία. Η σχέση αρχιτεκτονικής και σινεμά γίνεται συναρπαστική χάρη στην τρισδιάστατη αίσθηση της πραγματικής βιωματικής.
Ο Βιμ Βέντερς υποστηρίζει πως οι κινηματογραφιστές και οι αρχιτέκτονες έχουν την ίδια εμμονή με την αίσθηση του τόπου. Σε δική του εκτέλεση παραγωγής είναι η 3D ταινία που θα κλέψει τις εντυπώσεις στο φετινό αφιέρωμα «Αρχιτεκτονική + Σινεμά». Το τρισδιάστατο ντοκιμαντέρ «Cathedrals of Culture» πρωτοπροβλήθηκε στη φετινή Berlinale και μιλάει για την «ψυχή» έξι «Ναών Πολιτισμού» μέσα από τη ματιά 6 αναγνωρισμένων σκηνοθετών. Ο Βέντερς επιλέγει να «ζωντανέψει» ένα εμβληματικό κτίριο της γενέθλιας πόλης του, τη Φιλαρμονική του Βερολίνου (Hans Scharoun, 1963), που πρωτογνώρισε το ’70 σε συναυλία του Miles Davis.
Ο Αυστριακός σκηνοθέτης Michael Glawogger επισκέπτεται τη νεοκλασικίζουσα Εθνική Βιβλιοθήκη στην Αγία Πετρούπολη (Yegor Sokolov, 1801) και σκηνοθετεί μια άκρως ποιητική ταινία παραθέτοντας Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκι και Μπρόντσκι. Ο Δανός Michael Madsen κινηματογραφεί την πιο «ανθρώπινη» από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας, τη φυλακή Χάλντεν στη Νορβηγία (Erik Miller Architects, 2010) υπενθυμίζοντας τον ρόλο της ως χώρου σωφρονισμού και όχι τιμωρίας.
Τη σκυτάλη παίρνει ο Robert Redford μ’ ένα καθαρόαιμο ντοκιμαντέρ. Μας μεταφέρει σ’ ένα τολμηρό κτίριο, το Ινστιτούτο Σαλκ στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας (Louis Kahn, 1960).
Η Νορβηγίδα Margreth Olin σκηνοθετεί μια ωδή στην Οπερα του Οσλο (Snohetta, 2008), ένα κτίριο που βουλιάζει στο νερό αλλάζοντας την τοπιογραφία του λιμανιού. Τέλος, ο Βραζιλιάνος Karim Ainouz παρουσιάζει το πρωτοπόρο Κέντρο Ζορζ Πομπιντού στο Παρίσι (Renzo Piano και Richard Rogers, 1977) μέσα από τα μάτια των επισκεπτών του.
Οι «Ναοί του Πολιτισμού» είναι ένα σπονδυλωτό 3D ντοκιμαντέρ που ξεκινά από τη βιωματική εμπειρία των ανθρώπων που διασκεδάζουν, δουλεύουν και ονειρεύονται μέσα σε μερικά από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονήματα. Ο άνθρωπος μπαίνει στο επίκεντρο και μέσω αυτού τα κτίρια αποκτούν ψυχή.
Αντίθετα, στα οκτώ ντοκιμαντέρ μικρού μήκους της σειράς «ARCHITECTURES», τα πολιτιστικά κτίρια είναι οι πρωταγωνιστές των γεγονότων, οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες και οι συνθετικές αρχές βρίσκονται στο επίκεντρο, ενώ ο ίδιος ο αρχιτέκτονας αποκαλύπτεται στην πορεία. Ειδικά για το συγκεκριμένο αφιέρωμα, η αρχιτέκτονας Αννα Σκιαδά επέλεξε μερικά κτίρια σπάνιας αρχιτεκτονικής ευφυΐας: το εμβληματικό πολιτιστικό Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, τη «διάφανη» Βιβλιοθήκη Πολυμέσων στο Sendai (Toyo Ito, 2001), το γλυπτικό Ερευνητικό Κέντρο Rolex στη Λωζάννη (SANAA, 2010), τη μνημειακή Οπερα Γκαρνιέ στο Παρίσι (Charles Garnier, 1875), το πρώτο μεγάλο έργο της αμερικανικής αρχιτεκτονικής, το Auditorium του Σικάγου (Louis Henry Sullivan & Dankmar Alder,1889), την εξαιρετικής κατασκευαστικής ομορφιάς βιβλιοθήκη της Sainte-Geneviève στο Παρίσι (Henri Labrouste, 1844) και το πολυλειτουργικό «εργοστάσιο πολιτισμού», το Auditorium της Μουσικής, στη Ρώμη (Renzo Piano, 2002).
Η Αθήνα
Με στραμμένο το βλέμμα στην εξέλιξη της πόλης της Αθήνας, το φετινό αφιέρωμα εμπνέεται από τη Νέα Βιβλιοθήκη και Λυρική Σκηνή του Renzo Piano στο φαληρικό μέτωπο, εμβαθύνει στην «Αρχιτεκτονική της γνώσης» –το ντοκιμαντέρ που ανοίγει τον κύκλο προβολών στο Γαλλικό Ινστιτούτο– και ξεκινά έναν κύκλο συζητήσεων με πρώτο θέμα: «Ειδικά κτίρια: Βιβλιοθήκες» (23/9). Η θεματική αντλεί στοιχεία από τις ταινίες, προβληματίζεται για την οργάνωση, το περιεχόμενο, τον κοινωνικό αντίκτυπο, τη βιωσιμότητα αλλά και τον ρόλο των βιβλιοθηκών ως συμβόλων κύρους και ανάπτυξης μιας μητρόπολης. Από την Τρίτη 23/09 θα λειτουργεί έκθεση φωτογραφιών κατόψεων των κτιρίων του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στο φουαγιέ του Γαλλικού Ινστιτούτου, ενώ θα πραγματοποιηθεί επί τόπου επίσκεψη-ξενάγηση για το κοινό του Φεστιβάλ στις 27/09. Οι προβολές στο Γαλλικό Ινστιτούτο έχουν ελεύθερη είσοδο.
Τέλος, θα προβληθούν δύο ταινίες που καδράρουν τα πορτρέτα δύο εξεχόντων αρχιτεκτόνων. Τα «Σχέδια του Φρανκ Γκέρι» είναι ένα ντοκιμαντέρ για τον αρχιτέκτονα που τα έργα του εντυπωσιάζουν με την αστραφτερή πολυπλοκότητα και πλαστικότητά τους. Με συνεντεύξεις και επισκέψεις στα πιο γνωστά του κτίρια, ο Sydney Pollack σκηνοθετεί τον Καναδοαμερικανό θεμελιωτή της αποδόμησης εστιάζοντας στα σκίτσα, τον αυθορμητισμό και την παρορμητική του μονοκονδυλιά. Το «My architect» από την άλλη είναι μια πιο προσωπική ταινία που εγκιβωτίζει τη ζωή και το έργο του Αμερικανού μοντερνιστή Louis Kahn. Ποιητική, λυρική, βαθιά συγκινητική αλλά κατά βάθος στέρεα και γεωμετρική, όπως όλα τα έργα του Kahn, το «My architect», σε σκηνοθεσία του γιου του Nathaniel, είναι μια ταινία αρχιτεκτονικής εξερεύνησης και μια προσπάθεια προσωπικής ενδοσκόπησης.