«Το ζήτημα της ανεξαρτησίας λύθηκε για μια ζωή». «Η Σκωτία δεν θα γίνει ανεξάρτητη σε αυτή τη φάση». Οι δύο δηλώσεις, του Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον και του παραιτηθέντος πλέον Σκωτσέζου πρωθυπουργού Αλεξ Σάλμοντ, απηχούν τη διαφορετική αντίληψη των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος της 18ης Σεπτεμβρίου. Στη σκληρή αναμέτρηση, το 55,3% των ψηφοφόρων τάχθηκε υπέρ της παραμονής της Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ το 44,7% προτίμησε την ανεξαρτησία.
«Ας μην κοιτάξουμε πόση απόσταση μας έλειπε, ας κοιτάξουμε πόση απόσταση διανύσαμε», δήλωσε ο Σάλμοντ, ο οποίος μετέτρεψε την ανεξαρτησία της Σκωτίας από περιθωριακό αίτημα σε αξιοσέβαστη διεκδίκηση μεγάλου αριθμού Σκωτσέζων. Μετά την ήττα, ο Σάλμοντ ανακοίνωσε ότι από τον Νοέμβριο θα εγκαταλείψει την ηγεσία του Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος και την πρωθυπουργία της Σκωτίας.
Η ακτινογραφία της ψήφου από το ινστιτούτο ερευνών Λορντ Ασκροφτ έδειξε ότι οι νέοι ψήφισαν σε ποσοστό 70% υπέρ της ανεξαρτησίας, ενώ οι συνταξιούχοι σε ποσοστό 70% κατά της ανεξαρτησίας. Η ψήφος υπέρ της ανεξαρτησίας στο μεγαλύτερο αστικό κέντρο, τη Γλασκώβη, αντισταθμίστηκε από την ψήφο των αγροτικών περιοχών και των νησιών υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης, τόσο το Εδιμβούργο, η πρωτεύουσα της Σκωτίας, όσο και το Αμπερντίν, η πρωτεύουσα της τοπικής πετρελαϊκής βιομηχανίας, απέρριψαν με μεγάλα ποσοστά την ανεξαρτησία. Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Σκωτίας η προσέλευση ήταν μεγάλη, αγγίζοντας το ποσοστό ρεκόρ του 85%.
Ερωτηθέντες να αιτιολογήσουν την ψήφο τους, οι περισσότεροι υπέρμαχοι της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο ανέφεραν την επιθυμία τους να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη στερλίνα, καθώς και την ανησυχία για τις συντάξεις. Οι ψηφοφόροι του «ναι» δήλωσαν σε ποσοστό 74% απηυδισμένοι με τις πολιτικές του Γουεστμίνστερ (της κυβέρνησης του Λονδίνου), ενώ μεγάλο ποσοστό αιτιολόγησε την ψήφο με το ενδιαφέρον για τη διατήρηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κάμερον χαιρέτισε χθες το αποτέλεσμα, δεσμευόμενος να τηρήσει τις υποσχέσεις του για διεύρυνση των εξουσιών της Σκωτίας στους τομείς της φορολογίας, των δαπανών και του κοινωνικού κράτους. Προσέθεσε ότι ο σχετικός νόμος θα είναι έτοιμος ώς τον Νοέμβριο και θα ψηφιστεί τον Ιανουάριο, ενώ διευκρίνισε ότι η αποκέντρωση εξουσιών δεν θα αφορά μόνο τη Σκωτία.
«Οπως ακριβώς οι Σκωτσέζοι θα αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο των δικών τους υποθέσεων, έτσι πρέπει οι Αγγλοι, οι Ουαλλοί και οι κάτοικοι της Βόρειας Ιρλανδίας να έχουν μεγαλύτερο λόγο για τις δικές τους υποθέσεις. Πρέπει να προστατέψουμε και να ενισχύσουμε και τα δικαιώματα αυτών των ψηφοφόρων», είπε.
Το αποτέλεσμα διέσωσε τον συντηρητικό Κάμερον, ο οποίος θεωρείτο βέβαιο ότι θα αντιμετώπιζε ανταρσία σε περίπτωση απόσχισης της Σκωτίας, αλλά και τον ηγέτη των Εργατικών Εντ Μίλιμπαντ. Ο Μίλιμπαντ θα δυσκολευόταν πολύ να κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές του 2015 χωρίς την υποστήριξη των Σκωτσέζων βουλευτών.
«Αυτή η μάχη ήταν μεγάλη και σκληρή και οι δύο πλευρές τα έδωσαν όλα στην προεκλογική εκστρατεία», είπε η δημοτική σύμβουλος του Εδιμβούργου, Νόρμα Οστιν Χαρτ. «Δεν ήταν μια φυσιολογική προεκλογική εκστρατεία. Εγιναν συζητήσεις σε δημαρχεία, σχολεία και εκκλησίες. Ηταν τόσο έντονο», είπε, «αλλά ο λαός της Σκωτίας αποφάσισε».
Παραμένει ο προβληματισμός
Με ανακούφιση αλλά και ανησυχίες για αναβίωση των περιφερειακών εθνικισμών αντιμετωπίστηκε από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες το αποτέλεσμα του σκωτσέζικου δημοψηφίσματος. Πουθενά δεν ήταν πιο ορατά αυτά τα ανάμεικτα συναισθήματα από την Ισπανία, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με τις αποσχιστικές τάσεις της Καταλωνίας.
«Οι Σκωτσέζοι απέφυγαν τις σοβαρές οικονομικές, πολιτικές, θεσμικές και πολιτικές συνέπειες» δήλωσε ο Ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι. «Επέλεξαν το καλύτερο για όλους». Στις Βρυξέλλες, ο επίτροπος εμπορίου Κάρελ ντε Χουχτ, ο οποίος κατάγεται από τη Φλάνδρα του Βελγίου, όπου επίσης υπάρχουν έντονες εκκλήσεις για απόσχιση, είπε ότι μια απόσχιση της Σκωτίας «θα είχε κατακλυσμιαίες συνέπειες». «Νομίζω ότι αν είχε συμβεί στη Σκωτία, θα ξεκινούσε ένα πολιτικό ντόμινο ανάλογο με τη κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Μια Ευρώπη που καθοδηγείται από την αυτοδιάθεση των λαών είναι ακυβέρνητη, γιατί οι κρατικές οντότητες θα ήταν δεκάδες, τη στιγμή που υπάρχουν περιοχές της πολιτικής για τις οποίες απαιτείται ομοφωνία ή πολύ μεγάλη πλειοψηφία».
Ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Μποχουσλάβ Σομπότκα δήλωσε ότι το αποτέλεσμα «είναι μια απόδειξη ότι ο κόσμος δεν έχει τρελαθεί εντελώς», ενώ ο Σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς αποκάλυψε ότι, ενώ ώς τώρα δεν ήθελε να σχολιάσει το δημοψήφισμα, αισθάνεται «ανακούφιση από τα αποτελέσματα».
Ο Μπράουν, λυτρωτής του Ηνωμένου Βασιλείου
Κατά τραγική ειρωνεία ο άνθρωπος στον οποίο αποδίδονται εύσημα για την αντιστροφή του κλίματος στο δημοψήφισμα και την πολιτική διάσωση του Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον είναι ο προκάτοχός του, Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος ηττήθηκε από τον Κάμερον στις γενικές εκλογές του 2010. Οι ίδιοι συντηρητικοί σχολιαστές που κορόιδευαν άλλοτε το αδέξιο στυλ του και την αντιπαλότητά του με τον εσωκομματικό του αντίπαλο, Τόνι Μπλερ, έπλεκαν χθες το εγκώμιό του. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμφανίστηκαν γελοιογραφίες που τον παρουσίαζαν ως τον υπερήρωα Φλας Γκόρντον με το σύνθημα «Ο Γκόρντον ζει!». Ο Μπράουν θα γιορτάζεται εις το εξής ως ο λυτρωτής του Ηνωμένου Βασιλείου, έγραψε ο Economist, ενώ οι Financial Times ανέφεραν: «Η Σκωτία έζησε τις τελευταίες εβδομάδες την αναγέννηση ενός πολιτικού». Η Daily Mail, πάγια αντίπαλος του Μπράουν όταν βρισκόταν στον υπουργικό θώκο, τον ανακήρυξε «μαχητή του δρόμου» και συμπλήρωσε: «Cometh the moment… cometh the man». (Ηρθε η στιγμή, ήρθε ο άνδρας).
Η ομιλία του την περασμένη Παρασκευή, την τελευταία μέρα της προεκλογικής εκστρατείας, χαρακτηρίστηκε η πιο παθιασμένη του πολιτική εμφάνιση και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στο τουίτερ και το φέισμπουκ. «Ο Γκόρντον Μπράουν βρήκε τον εαυτό του», επισήμανε ο Σον Λανγκ, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin. Ο Μπράουν επικαλέστηκε σε αυτήν την ομιλία τον πατριωτισμό που δημιουργήθηκε στη διάρκεια του πολέμου και πέτυχε να σκιαγραφήσει την ψήφο υπέρ του «Οχι» ως θετική ψήφο, κάτι που οι περισσότεροι Ενωτικοί δεν κατάφεραν να κάνουν. «Πολεμήσαμε δύο παγκόσμιους πολέμους μαζί. Δεν υπάρχει ένα νεκροταφείο στην Ευρώπη που δεν έχει έναν Σκωτσέζο, έναν Ουαλλό, έναν Ιρλανδό και έναν Αγγλο, δίπλα δίπλα», είπε. «Οταν πολέμησαν μαζί, ουδείς ρώτησε τον άλλον από πού κατάγονται», πρόσθεσε.
Στον αντίποδα η εκστρατεία του πρώην υπουργού Οικονομικών του, Αλιστερ Ντάρλινγκ, θεωρήθηκε υπερβολικά αρνητική. Εντός λίγων ημερών ο Μπράουν αναδείχθηκε σε κεντρική προσωπικότητα της καμπάνιας του «Οχι», διοχετεύοντας πάθος, ενέργεια και φρέσκα επιχειρήματα στον δημόσιο διάλογο.