Η αποστροφή του Κ. Σημίτη στην εκδήλωση για τα σαράντα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, «πρέπει να είμαστε “ειλικρινείς”, να γίνουμε πειστικοί… Οι λαϊκίστικες υποσχέσεις… οδηγούν στην αποτυχία και επιτείνουν την υστέρηση. Ας θυμηθούμε τι κόστισε στη χώρα η διαβεβαίωση ότι “λεφτά υπάρχουν”» (βλ. ρεπορτάζ του Κ. Ζούλα, «Κ», 4.9.2014, σελ. 4), δίνει την αφορμή για τη διατύπωση των παρακάτω σκέψεων.
Τα κόμματα -και οι αρχηγοί τους-, ως πολιτικοί οργανισμοί προβλεπόμενοι από το Σύνταγμα, είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν, και κατά την προεκλογική περίοδο, τους κανόνες και τις αρχές που απορρέουν από αυτό, τέτοια δε είναι και η αρχή της ειλικρίνειας (εντιμότητας ή ευθύτητας), η οποία υφέρπει στις παρακάτω θεμελιώδεις έννοιες του κράτους δικαίου:
Η αρχή της φανεράς δράσεως των κρατικών οργάνων καθιερώθηκε ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν πώς τελικά διαμορφώνεται η όποια πολιτική απόφαση, έχουν δε αξίωση από τους φορείς πολιτικής να ενεργούν σύμφωνα με τα νομικά και πραγματικά δεδομένα, ώστε σε κάθε περίπτωση να διαπιστώνεται η ευθεία σύνδεση μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου που δεν επιτρέπει την εξαπάτηση των πολιτών. Η αρχή της προστατευομένης εμπιστοσύνης, πιο έντονα, επιτάσσει στα κρατικά όργανα να ενεργούν σεβόμενα τους πολίτες που πίστεψαν ότι η διοίκηση είναι ειλικρινής και θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της, χωρίς ανατροπές καταστάσεων που καλοπίστως έχουν δημιουργηθεί.
Περαιτέρω, το Σύνταγμα αξιώνει, κατά την προεκλογική περίοδο, η βούληση του εκλογέα να διαμορφώνεται ελεύθερα, χωρίς να νοθεύεται (άρθρ. 52Σ). Η ψήφος είναι ανόθευτη, και όταν αυτή διαμορφώνεται, ως βούληση, βάσει αυτών που ο διεκδικών την ψήφο υποσχέθηκε και προφανώς δεσμεύεται ότι θα τηρήσει. Αν αυτός δεν είναι διόλου ειλικρινής, ενόψει της αμέσως μεταγενέστερης συμπεριφοράς του, τότε έχει υφαρπάσει την ψήφο, οπότε αυτή είναι προϊόν ανειλικρινούς συμπεριφοράς του πολιτικού και ως τέτοια είναι προϊόν νοθείας. Ψήφος σημαίνει ότι εγκρίνω το πρόγραμμα που η κυβέρνηση υποσχέθηκε προεκλογικώς ότι θα τηρήσει μετεκλογικώς. Επίσης, η ειλικρίνεια, ως πολιτική δέσμευση, απορρέει και από τη συγγενή συνταγματική αρχή της διαφάνειας που καθιερώνει την πρόσβαση σε ενέργειες και στοιχεία τα οποία προϋποτίθεται ότι είναι αληθή. Η απόκρυψη ή η παροχή ανακριβών στοιχείων παραβιάζει την ως άνω αρχή.
Στις παραπάνω περιπτώσεις καταφαίνεται ότι η ειλικρίνεια καθώς και η εντιμότητα εκ μέρους των ασκούντων πολιτική εξουσία είναι βασικός κανόνας του πολιτικού παιχνιδιού, συνδέεται δε άμεσα όχι μόνο με την έννοια του κράτους δικαίου αλλά και με την έννοια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η δε εδώ και χρόνια διαπιστωμένη «κρίση αντιπροσώπευσης» εκφράζει ακριβώς την αντίληψη ότι οι πολίτες δεν έχουν πλέον την αίσθηση ότι αντιπροσωπεύονται με κανόνες ειλικρίνειας, γι’ αυτό και αποστρέφονται τους πολιτικούς.
Από τα εκτεθέντα συνάγεται ότι και η αρχή της ειλικρίνειας είναι συνταγματική, προσβάλλεται δε προ και αμέσως μετά τις εκλογές ή έπειτα από άλλες επίσημες πολιτικές εξαγγελίες (π.χ. στη ΔΕΘ), είτε διότι ψευδή γεγονότα παρουσιάζονται ως αληθή είτε διότι, αμέσως μετά τις εκλογές, ακολουθείται τελείως διαφορετικό πολιτικό πρόγραμμα από αυτό που προεκλογικώς είχε εξαγγελθεί. Η εδώ δοθείσα ψήφος, ως έκφραση αποδοχής του διακηρυχθέντος προγράμματος, κερδήθηκε με κατάφωρη παράβαση της αρχής της ειλικρίνειας. Αρα, τέτοιες εκλογές δεν είναι «τίμιες», όπως υπαγορεύει και το άρθρ. 21 παρ. 3 της Οικουμενικής Διακήρυξης του 1948, η δε κυβέρνηση δεν έχει πολιτική νομιμοποίηση αφού εξαπάτησε το εκλογικό σώμα. Στο εκλογικό λοιπόν παιχνίδι επιβάλλεται να τηρούνται και οι κανόνες του πολιτικού ήθους, διότι οι πολίτες έχουν αξίωση ειλικρίνειας από τους κυβερνώντες. Το διαρκές πολιτικό ψεύδος οδηγεί στον αυταρχισμό.
*Ο κ. Πέτρος Ι. Παραράς είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και επίτ. αντιπρόεδρος του ΣτΕ.