Είναι βράδυ Τρίτης. Στην Παναγή Τσαλδάρη τα μαγαζιά έχουν κλείσει. Στη στάση του λεωφορείου κάτι πιτσιρικάδες κάνουν πως παίζουν ξύλο, αλλά γελάνε. Μηχανάκια με κομμένες εξατμίσεις, μερικοί πεζοί εδώ κι εκεί. Το Κερατσίνι δεν έχει κόσμο έξω απόψε.
Μία εβδομάδα μετά την επέτειο. Τώρα στον δρόμο δεν έχει κόσμο και μπαλόνια. Στο πεζοδρόμιο πρέπει να προσέξεις πολύ για να δεις το «οδός Παύλου Φύσσα» γραμμένο με σπρέι. Αν σταματήσεις και κοιτάξεις, θα το θυμηθείς αμέσως: σ’ εκείνη τη φωτογραφία που δεν θα έπρεπε ποτέ να είχαμε δει, ο νεαρός και η κοπέλα του ήταν ξαπλωμένοι σε αυτό εδώ το σκαλάκι, ακριβώς μπροστά σου. Αλλά τώρα που πέρασε η επέτειος, σχεδόν κανείς δεν σταματά στην Παναγή Τσαλδάρη να κοιτάξει.
Στην οδό Κεφαλληνίας, η καφετέρια «Κοράλλι». Εδώ που άρχισαν όλα. Απόψε όλες οι καρέκλες είναι στη θέση τους, όλα τακτοποιημένα. «Η ζωή συνεχίζεται», λέει το παιδί που κάθεται στο διπλανό μου τραπέζι όταν πιάνουμε κουβέντα. Μου δείχνει πίσω απ’ τον πάγκο τα cd που γράφουν απ’ έξω «Killah P». «Σημαίνει “δολοφόνος του παρελθόντος”» λέει το παιδί. «Ολοι έτσι δεν είμαστε;».
Σ’ αυτές τις γειτονιές το παρελθόν δεν πεθαίνει έτσι εύκολα. Στην οδό Καισαρείας στη Νίκαια, «Παρακαλώ μη γράφετε στους τοίχους. Εδώ υπάρχουν μόνο οικογένειες», γράφει η πινακίδα. Από πάνω της είναι κολλημένο ένα ενοικιαστήριο. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013, εδώ ήταν το κάστρο της Χρυσής Αυγής. Τώρα οι γείτονες λένε πως το διαμέρισμα έχει κάτι μήνες που ξενοικιάστηκε. «Δεν τους αφήναμε να βγουν απ’ την πόρτα καλά καλά», λέει ο άνδρας που περνάει απ’ το πεζοδρόμιο. «Πόσο ν’ αντέξουν;».
Στη γύρω περιοχή, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο Ανδρέας που ζει στο Πέραμα λέει πως εκεί τα γραφεία της Χρυσής Αυγής λειτουργούν κανονικά. Πως δεν έκλεισαν ούτε τον πρώτο καιρό μετά τον φόνο, και ας μετριούνταν τότε οι οπαδοί τους στα δάχτυλα των χεριών. Στον τοίχο, όπως περπατάμε, διαβάζω «Αίμα – Τιμή». «Τα σβήνουμε, τα ξαναγράφουν», λέει ο Ανδρέας. «Μετά τις εκλογές, που πήραν πάνω από 10%, ξανασήκωσαν κεφάλι. Υπάρχουν, ρε παιδί μου, άνθρωποι που τους ψηφίζουν. Αυτό μου κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση απ’ όλα».
Υπάρχουν και κάποιοι που τα βλέπουν αλλιώς. Στην Παναγή Τσαλδάρη, μπροστά στο μνημείο, στέκεται ένας νεαρός και μιλάει για «επιτυχία». Υπάρχει λόγος για ό,τι γίνεται, λέει. «Μπήκαν στη φυλακή οι χρυσαυγίτες».
Ομως η Ελένη, που έχει μεγαλώσει στην Αμφιάλη, όταν τη ρωτάω αν άλλαξε τίποτε στη γειτονιά της από πέρυσι, χαμογελάει. «Στα γυμναστήρια», λέει, «τα παιδιά με τις σβάστικες δεν βάζουν πια αμάνικα μπλουζάκια για φιγούρα. Και στις καφετέριες δεν βλέπεις φούτερ με μαιάνδρους». Αλλά το Κερατσίνι είναι σαν μικρό χωριό. Η Ελένη σηκώνει τους ώμους. «Με τατού ή χωρίς, οι ίδιοι άνθρωποι είναι πάλι. Ακόμη άνεργοι, ακόμη δυστυχισμένοι».
Ο χρόνος που περνάει έχει τον δικό του τρόπο του να σε μετράει. Στο Κερατσίνι, ένα χρόνο τώρα οι τοπικοί άρχοντες σκέφτονται ποιο δρόμο θα βαφτίσουν «οδός Παύλου Φύσσα». Αλλά στο ενδιάμεσο, όλο και πιο πολλά μαγαζιά κλείνουν.
Στη Ναυπηγοεπισκευαστική, οι χρυσαυγίτες ετοιμάζονται να φτιάξουν εθνικιστικό σωματείο.
Στο Πέραμα, οι γιατροί του κόσμου λένε πως κάθε τόσο δέχονται πάλι επιθέσεις οι μετανάστες.
Δεν χρειάζεται να ξεχάσεις τι συνέβη στον Παύλο Φύσσα για να γυρίσουν όλα εκεί που ήταν πέρυσι τον Σεπτέμβριο. Αρκεί να μην αντιδράς σ’ αυτά που συμβαίνουν τώρα.
Το σπίτι του Παύλου Φύσσα είναι πέντε λεπτά μακριά απ’ την Παναγή Τσαλδάρη. Η μητέρα του, η Μάγδα, λένε οι δημοσιογράφοι που της μίλησαν, ζει στο σπίτι με τις φωτογραφίες του γιου της. Ο πατέρας του, ο Τάκης, μένει τελευταία στο εξοχικό τους, στη Σαλαμίνα. Και για τη Χρύσα, την κοπέλα του, δεν έχει ακούσει κανείς εδώ και καιρό. Κάπου στην επαρχία, λένε οι φίλοι του ζευγαριού, προσπαθεί να σταματήσει να σκέφτεται.
Το σίγουρο πάντως είναι πως στις εφημερίδες, κανείς απ’ την οικογένεια δεν θέλει να μιλάει. Μόνο τις μέρες πριν από την επέτειο, «όχι σημαίες» έλεγε η κυρία Μάγδα. Γιατί αυτοί που ανεμίζουν τις σημαίες δεν ξέρουν ούτ’ ένα στίχο απ’ τα τραγούδια του γιου της.
Στο σπίτι τους στην Αμφιάλη εκείνη έχει αναλάβει να κρατήσει τη θέση του Παύλου άδεια, μόνο γι’ αυτόν. Ο υπόλοιπος κόσμος ας βρει τρόπο να γεμίσει τα δικά του τα κενά όπως όπως.