Πριν από περίπου δύο χρόνια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκτέλεσε ένα μαγικό κόλπο: Υποσχόμενος να κάνει «ό,τι χρειαστεί» ώστε να κρατήσει ενωμένη την Ευρωζώνη, ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι κατάφερε ν’ απομακρύνει την Ευρώπη από το χείλος της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής καταστροφής.
Σήμερα, ο Ντράγκι αντιμετωπίζει και πάλι την ίδια κατάσταση. Η δέσμευσή του να κάνει ό,τι απαιτηθεί προκειμένου να ενισχύσει την παραπαίουσα οικονομία και να καταπολεμήσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις ήδη είχε επίδραση στις αγορές, οδηγώντας σε εξασθένηση του ευρώ σε τέτοιο βαθμό ώστε να επιδράσει θετικά στις εξαγωγές και ν’ απομακρύνει το ενδεχόμενο του αποπληθωρισμού. Ωστόσο αυτή τη φορά τα λόγια δεν αρκούν: Η ΕΚΤ θα πρέπει να υλοποιήσει τη δέσμευση του Ντράγκι. Τον Ιούλιο του 2012, η ΕΚΤ δεν χρειαζόταν να δράσει ώστε να υποστηρίξει τη δέσμευση του Ντράγκι: Η γνώση και μόνο ότι η κεντρική τράπεζα ήταν έτοιμη να χρησιμοποιήσει τους τεράστιους πόρους της προκειμένου να υπερασπιστεί κυβερνήσεις που δέχονταν επιθέσεις από τις αγορές ήταν αρκετή ώστε να αποκατασταθεί η ηρεμία. Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν, το κόστος δανεισμού των κρατών-μελών υποχώρησε σε επίπεδο ρεκόρ, κεφάλαια άρχισαν να εισρέουν και πάλι σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, ακόμη και η Ελλάδα κατάφερε να πουλήσει νέα ομόλογα με αναπάντεχα χαμηλή απόδοση.
Η πρόσφατη δέσμευση του Ντράγκι έχει κύριο στόχο την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία «τρέχει» με ρυθμούς υπερβολικά κοντά στην ύφεση και στον αποπληθωρισμό. Πριν από λίγες εβδομάδες ο Ντράγκι είπε ότι η κεντρική τράπεζα είναι έτοιμη να πάρει μη συμβατικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας, παρόμοια με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στο οποίο είχαν καταφύγει πολύ νωρίτερα η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας (BOE). Η ΕΚΤ προχώρησε σε ένα αρχικό, μικρό, πρώτο βήμα μειώνοντας τα επιτόκια δανεισμού και εξαγγέλλοντας ένα περιορισμένο πρόγραμμα αγοράς τιτλοποιημένων δανείων και καλυμμένων ομολόγων. Αν η ΕΚΤ επιθυμεί να διαρκέσει η επίδραση του πρώτου της βήματος, θα πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα και πολύ σύντομα. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει εγγύηση ότι τα μέτρα θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η Ευρώπη δεν θα επωφεληθεί από την εξασθένηση του ευρώ παρά μόνο στην περίπτωση που η ΕΚΤ ανακοινώσει αυτό τον μήνα (σ.σ. στις 2 Οκτωβρίου) ότι θα εφαρμόσει μεγάλο πρόγραμμα με στόχο να διευρύνει τον ισολογισμό της μέσω της αγοράς ευρέος φάσματος ομολόγων από τις αγορές. Αν δεν υπάρξει τέτοια ανακοίνωση, το πιθανότερο είναι να ενισχυθεί το ευρώ. Μπορεί δε η επιθετική ανάληψη δράσης να βελτιώσει λίγο τον ρυθμό ανάπτυξης και τον πληθωρισμό, ωστόσο το πιθανότερο είναι ότι δεν θα επαρκέσει ώστε να βελτιώσει σημαντικά τις οικονομικές προοπτικές της Ευρώπης. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερα από νομισματική ενίσχυση της οικονομίας. Χρειάζεται οι κυβερνήσεις να υποστηρίξουν αποτελεσματικότερα τις ενέργειες της ΕΚΤ. Δηλαδή να προωθήσουν φιλικές προς την ανάπτυξη διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο τη βελτίωση των αγορών εργασίας και προϊόντων, να συντονίσουν καλύτερα τη δημοσιονομική πολιτική τους και να εξαλείψουν τους εναπομείναντες θυλάκους υπερβολικού χρέους. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλά σημάδια που να υποδηλώνουν ότι αυτό θα συμβεί σύντομα.
* Ο κ. Mohamed A. El-Erian είναι επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της ασφαλιστικής εταιρείας Allianz S.E.