Πριν από ένα χρόνο, ο Βρετανός φυσικός Πίτερ Χιγκς μοιράστηκε με τον Βέλγο συνάδελφό του Φρανσουά Ανγκλέρ το βραβείο Νομπέλ Φυσικής για την πρωτοποριακή θεωρητική εργασία του που προέβλεπε την ύπαρξη ενός εξωτικού σωματιδίου, του περίφημου «μποζόνιου Χιγκς». Ηταν το είδος της φυσικής που συνήθως προτιμούν τα μέσα ενημέρωσης και οι εκδοτικοί οίκοι που ειδικεύονται στην εκλαϊκευμένη επιστήμη: στοιχειώδη σωματίδια, Μεγάλη Εκρηξη, τα «έσχατα» μυστικά της ύλης, η προέλευση και το μέλλον του σύμπαντος.
Αυτή τη χρονιά, η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών αποφάσισε να απονείμει την ανώτατη τιμητική διάκριση σε τρεις φυσικούς που διακρίθηκαν σε ένα εντελώς διαφορετικό, περισσότερο «γήινο» πεδίο της επιστήμης τους. Και οι τρεις γεννήθηκαν στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου και πραγματοποίησαν μια ανατρεπτική εφεύρεση, που σχετίζεται άμεσα με το φως: πρόκειται για το γαλάζιο LED, αυτό το μικροσκοπικό λαμπάκι που φωτίζει καταναλώνοντας αμελητέα ενέργεια και έφερε πραγματική επανάσταση στις τηλεοράσεις, τις οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών και στους φωτεινούς σηματοδότες των οδικών δικτύων.
Το βραβείο Νομπέλ -και τα οκτώ εκατομμύρια σουηδικές κορώνες που το συνοδεύουν- θα μοιραστούν οι Γιαπωνέζοι Ισάμου Ακασάκι και Χιρόσι Αμάνο με τον Σούτζι Νακαμούρα, ο οποίος έχει αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα και εργάζεται σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Η εφεύρεσή τους χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν οι δύο πρώτοι εργάζονταν στο Πανεπιστήμιο της Ναγκόγια στην Ιαπωνία και ο τρίτος στην ιαπωνική χημική βιομηχανία Nichia. Πολυάριθμες ερευνητικές ομάδες ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και ιδιωτικών εταιρειών διεξήγαγαν εκείνα τα χρόνια εντατικές προσπάθειες για την κατασκευή γαλάζιων LED, αλλά απέτυχαν.
Κόκκινα και πράσινα LED κυκλοφορούσαν ευρέως στην αγορά από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, ως συνιστώσες σειράς προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των αριθμομηχανών και των ρολογιών. Ωστόσο το μπλε χρώμα, με το μικρότερο μήκος κύματος έναντι του κόκκινου και του πράσινου, έθετε ανυπέρβλητα τεχνικά προβλήματα. Η υπέρβασή τους υπήρξε καθοριστικής σημασίας, δεδομένου ότι χρειάζονταν LED και των τριών βασικών χρωμάτων (κόκκινο – πράσινο – μπλε) προκειμένου να συνδυαστούν, παράγοντας το λευκό φως που χρειαζόμαστε για τις συνήθεις εφαρμογές φωτισμού. Και αυτό ακριβώς κατάφεραν οι τρεις επιστήμονες, επιτυγχάνοντας εκεί όπου είχαν αποτύχει όλοι οι συνάδελφοί τους.
Το 10% του φωτισμού
Δύο δεκαετίες αργότερα, διατάξεις LED καλύπτουν το 10% των συνολικών αναγκών σε φωτισμό (σπίτια, δρόμοι, γραφεία, βιομηχανίες) των ΗΠΑ. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί σε 30% μέσα σε πέντε χρόνια, καθώς το κόστος κατασκευής των LED πέφτει εντυπωσιακά. Τα μικροσκοπικά λαμπάκια είναι πολύ αποτελεσματικότερα από τους παραδοσιακούς λαμπτήρες πυρακτώσεως ή φθορισμού, καθώς μετατρέπουν απευθείας την ηλεκτρική ενέργεια σε φωτεινή, χωρίς να σπαταλούν μεγάλα ποσά με τη θέρμανση των αντίστοιχων διατάξεων. «Οι λαμπτήρες πυρακτώσεως μας φώτιζαν κατά τον 20ό αιώνα. Τον 21ο, θα φωτιζόμαστε με LED», αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της επιτροπής Βραβείου Νομπέλ.
Επιπλέον, η εφεύρεση των τριών επιστημόνων συνοδεύεται από μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για το περιβάλλον. Μπορεί επίσης να ευεργετήσει περιοχές του Τρίτου Κόσμου με φτωχά δίκτυα ηλεκτροδότησης.