Ανάμεσα στις βασικές αιτίες υστέρησης στην ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας συγκαταλέγονται: η αδυναμία προσανατολισμού της αγροτικής παραγωγής στις απαιτήσεις της αγοράς, το σχετικά μικρό μέγεθος της γεωργικής γης ανά εκμετάλλευση, η γήρανση και η αρνητική ηλικιακή διάρθρωση του αγροτικού πληθυσμού, η μη οργανωμένη και περιορισμένη είσοδος νέων στον αγροτικό τομέα, το σχετικά χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης και το έλλειμμα πληροφόρησης και ενημέρωσης, η κατακερματισμένη και ανομοιογενής προσφορά γεωργικών προϊόντων, η χαμηλή χρήση μηχανικών μέσων (π.χ. συλλογή ελιάς) και ο περιορισμένος εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγής, η απουσία παρατήρησης και σχεδιασμού μιας αποτελεσματικής αγροτικής πολιτικής σε μακροχρόνια βάση, η απουσία επίβλεψης εφαρμογής των μαζικά επιδοτούμενων αγροτών, οι περιορισμένες σχέσεις και συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς και τέλος η απουσία στοχευμένης αγροτικής έρευνας. Ο κλάδος του ελαιολάδου είναι πολύ σημαντικός για την πατρίδα μας και για να παραμείνει χρειάζονται ορισμένες παρεμβάσεις. Τις έχω σταχυολογήσει παρακάτω.
• H παραγωγή προϊόντων ελιάς και ελαιολάδου με ταυτότητα και με αναγνωρισμένα ταυτοποιημένα ποιοτικά χαρακτηριστικά αναμένεται να συνεισφέρει σημαντικά σε αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων του κλάδου.
• Παραγωγή προϊόντων έξτρα παρθένου ελαιολάδου εξαιρετικής ποιότητας με υψηλούς βιοδραστικούς δείκτες και με χρήση νέων τεχνολογιών ψυχρής έκθλιψης. Η υψηλή ποιοτική διαβάθμιση των προϊόντων αυτών αναμένεται να αυξήσει την προστιθέμενη αξία του κλάδου.
• Ολική διαχείριση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων με αξιοποίησή τους για παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας όπως: 1) Αντιοξειδωτικών για χρήση σε τρόφιμα, καλλυντικά, ζωοτροφές και συμπληρώματα διατροφής. Για παράδειγμα σε όλη την περιοχή της Θεσσαλίας παράγονται αναλόγως της καρποφορίας των ελαιοδένδρων 30.000-50.000 τόνοι υγρών αποβλήτων με περιεχόμενο 34 γραμμάρια αντιοξειδωτικών ανά κιλό και εμπορική αξία 300 – 600 ευρώ ανά κιλό αντιοξειδωτικού. Επίσης τα φύλλα της ελιάς αποτελούν 35% του ελαιοκάρπου και αν συλλεχθούν αποτελούν πολύτιμη πηγή αντιοξειδωτικών. Καινοτόμες τεχνολογίες που εμπλέκονται στη σχετική παραγωγική διαδικασία είναι η τεχνολογίες μεμβρανών (μικροδιήθηση, υπερδιήθηση, νανοδιήθηση και αντίστροφη ώσμωση), οι τεχνολογίες ξήρανσης με spray drying ή λυοφιλίωση, η τεχνική της εκλεκτικής απορρόφησης σε ρητίνες, οι τεχνικές της νανοενθυλάκωσης και της εκχύλισης με υπερκρίσιμα υγρά. Οπως και ειδικές βιοχημικές τεχνικές αξιολόγησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των παραγόμενων αντιοξειδωτικών. 2) Παραγωγή ζωοτροφών με ενσωμάτωση των υγρών αποβλήτων με άλλα γεωργικά απόβλητα / παραπροϊόντα / υποπροϊόντα. 3) Παραγωγή υδρολιπασμάτων. 4) Παραγωγή κεραμικών υψηλής ποιότητας με υποκατάσταση του χρησιμοποιούμενου νερού με επεξεργασμένο απόβλητο. 5)Παραγωγή ζυμούμενων προϊόντων με αξιοποίηση του αποβλήτου. 6) Παραγωγή φυτοπροστατευτικών προϊόντων με χρήση των αποβλήτων.
• Παραγωγή προϊόντων τύπου anti pasti δηλαδή ορεκτικών με χρήση ελιάς και παρθένου ελαιολάδου ή και πάστας ελιάς στην συνταγή των προϊόντων.
Το πρόβλημα της διάθεσης του ελαιολάδου είναι η χαμηλή τιμή στην οποία διατίθεται κυρίως στην Ιταλία λόγω της μη τυποποίησής του και αντίστοιχα το πρόβλημα της βρώσιμης ελιάς είναι η δημιουργία αποθεμάτων μακράς διαρκείας που δημιουργεί πρόβλημα ρευστότητας στις επιχειρήσεις του κλάδου. Τα δύο αυτά προβλήματα μπορούν να λυθούν με ανάπτυξη προϊόντων μεσογειακής διατροφής που ανήκουν στην κλάση των ορεκτικών με συμμετοχή της ελιάς και του ελαιολάδου ως συστατικά τους. Τα προϊόντα αυτά είναι ιδιαίτερα υψηλής προστιθέμενης αξίας και με μεγάλο μερίδιο αγοράς.
• Ως ευκαιρία για τον κλάδο παρουσιάζεται το άνοιγμα των μεγάλων αγορών της Ρωσίας και της Κίνας που μπορούν να απορροφήσουν μεγάλο όγκο προϊόντων με την προϋπόθεση ότι θα πρέπει να υπάρχει υψηλή ποιοτική διαβάθμιση και πιστοποίηση ποιότητας και αναπτυγμένα πλάνα μάρκετινγκ για τη διείσδυση στις εν λόγω αγορές με προσαρμογή των προϊόντων στην κουλτούρα και τις καταναλωτικές συνήθειες των εν λόγω αγορών.
• Παραγωγή προϊόντων με βάση το παρθένο ελαιόλαδο και ανάμειξη με βότανα και αιθέρια έλαια της μεσογειακής διατροφής για την ενίσχυση της γεύσης και τη χρήση τους ως πρόσθετα σε σαλάτες και στη μαγειρική. Τα εν λόγω προϊόντα έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία και διαφοροποιούν τη διάθεση του παρθένου ελαιολάδου ή και των πυρηνέλαιων αυξάνοντας την προστιθέμενη αξία.
Τα παραπάνω είναι πράγματα που γίνονται στα ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ αλλά δεν υπάρχει συντονισμός. Ευκαιρία, λοιπόν, κάποιος υπουργός Γεωργίας στην Ελλάδα να τα λάβει σοβαρά υπόψη, να τα συντονίσει και να γίνουν οργανωμένα. Αλλιώς κάποια στιγμή θα το κάνει κάποιος άλλος άλλης χώρας. Ελπίζω να τους προλάβουμε.
* Ο κ. Κουρέτας είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρος του Συμβουλίου Καινοτομίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας.