Ανάμεσα στα συγκεχυμένα, αντιφατικά και ομολογουμένως δυσοίωνα, που ήρθαν στην επιφάνεια με την ελληνική κρίση, υπάρχει και κάτι αισιόδοξο: είναι πρόσωπα νέων παιδιών, γύρω στα 20 και νεότερων, που διοχετεύουν δημιουργικά και παραγωγικά, ενέργεια, φαντασία και γνώσεις. Βραβεύσεις και διακρίσεις σε διαγωνισμούς (πολλοί εξ αυτών και διεθνείς), επινοητικότητα και αξιοποίηση των συγκυριών. Πρόσφατα, τρεις μαθητές λυκείου συνέθεσαν μια 3D διαδικτυακή περιήγηση στο Μνημείο της Αμφίπολης, με πληροφορίες και φωτογραφίες που αντλούν από το υπουργείο Πολιτισμού. Προχθές, διαβάσαμε για «δεκαέξι μαθητές γυμνασίων και λυκείων της Θεσσαλονίκης που με οδηγό την αγάπη τους για τη Φυσική, τα Μαθηματικά, την Πληροφορική και την έρευνα, κατάφεραν σε διάστημα δύο ημερών και 12 εργαστηριακών ωρών να κατασκευάσουν ο καθένας το δικό του ρομπότ». Και δεν είναι τα μόνα παραδείγματα. Νέα παιδιά διαπρέπουν στα μαθηματικά, στη μουσική, στον αθλητισμό, σε τομείς διαφορετικούς, ορισμένοι από τους οποίους δεν υπήρχαν καν στο λεξιλόγιό μας πριν από λίγα χρόνια (όπως ο 19χρονος από τη Θεσσαλονίκη που ανακηρύχθηκε ο καλύτερος αθλητής παρκούρ στον κόσμο στον τελικό του 4ου Red Bull Art of Motion της Σαντορίνης).
Οι δεξιότητες από τη γενιά αυτή δεν λείπουν, η «πίστα» άσκησης, όμως, αυτών των δεξιοτήτων έχει αλλάξει· τροποποιείται ανάλογα με τις κατευθύνσεις της εποχής και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Οι διαδρομές που ακολουθούν οι σημερινοί 20άρηδες είναι διαφορετικές από εκείνες των γονιών τους, η κοινωνία στην οποία εντάσσονται αναζητεί μέσα στην υπερπροσφορά την πρωτοτυπία, τη συνδυαστική ικανότητα, την ευελιξία. Ο υπό διαμόρφωση κόσμος είναι, ναι, απειλητικός, ζοφερός, αλλά έχει και φωτεινές πλευρές που διαφέρουν από την πολιτική αισιοδοξία των δεκαετιών του ’80 και του ’90. Η πολιτική επηρεάζει τις ζωές τους και σε ποιο βαθμό; Και αν ό,τι περιγράφουμε θεωρείται αριστεία και διάκριση, πόσο η εν Ελλάδι πολιτική στηρίζει παρόμοιες έννοιες και δεν τις καταβαραθρώνει;
Η συζήτηση γύρω από την, επιθετική συχνά, αδιαφορία των νέων για την πολιτική είναι διαρκής. Αλλά, αν κάποιος αντιμετωπίσει την πραγματικότητα με τους όρους που εμφανίζεται και όχι με την εμπλοκή του φαντασιακού, θα βρει ικανοποιητικές απαντήσεις. Παράδειγμα, το τελευταίο τριήμερο στη Βουλή που κατέληξε, προχθές το βράδυ, στην ψήφο εμπιστοσύνης. Πόσοι 20άρηδες θα έβρισκαν ενδιαφέρουσα τη συζήτηση; Πόσους θα αφορούσαν οι ομιλίες των βουλευτών, πόσοι θα ένιωθαν μέρος αυτής της κοινωνίας του Κοινοβουλίου και όχι ένα κομμάτι ξένο, αποκομμένο από τις συνθήκες, τη συγκυρία, την εποχή; Πόσο το σημερινό ελληνικό Κοινοβούλιο κατοικείται από το «πνεύμα των καιρών», αυτό που κάθε γενιά αποκαλεί «εποχή μας»;
Στο εξαιρετικό βιβλίο του Ραφαέλε Σιμόνε «Το μειλίχιο τέρας – Γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά» (που κυκλοφόρησε πριν από τρία χρόνια από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Μιχάλη Μητσού), υπάρχει ένα κεφάλαιο με το ερώτημα: «Πού πήγαν οι νέοι;». Αντιγράφουμε:
«Οι λόγοι για τους οποίους οι νέες γενιές έχουν απομακρυνθεί από τη σφαίρα της πολιτικής είναι πολλοί και ιδιαίτεροι. Αν αναρωτηθούμε ποιες είναι οι κυριότερες μορφές πολιτικής ζωής που ακολουθούν οι νέοι, θα βρούμε, στην πλευρά που αποκαλούμε (με ανακριβή τρόπο) “Αριστερά”, τους εκπροσώπους του no global και άλλων μορφών ριζοσπαστισμού, συχνά ακραίων και γραφικών· στην άλλη πλευρά, τη Δεξιά, θα συναντήσουμε συνιστώσες παραφασιστικών και ακροδεξιών ομάδων και οργανώσεων. Για όλους αυτούς, η πολιτική δεν φαίνεται να είναι μια συγκροτημένη δραστηριότητα, μια αναζήτηση λύσεων μέσα από τη μελέτη των προβλημάτων και τον πολιτικό λόγο, αλλά μια γενική διάθεση να “κάνουν πράγματα”, να αναλάβουν δράση, ακόμη και να τσακωθούν, να “δείξουν στους άλλους”, να “τους δώσουν ένα μάθημα”. Τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά, η πολιτική δείχνει έτσι να ταυτίζεται όχι με την πολιτιστική επεξεργασία, αλλά με τη “συμπεριφορά”. Η αναπαραγωγή αυτών των συμπεριφορών από τα μέσα ενημέρωσης διογκώνει τούτη την τάση: από τους skinheads μέχρι τα black blocks, οι κατηγορίες των νεαρών εξτρεμιστών εξαπλώνονται διαρκώς, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στα μέσα ενημέρωσης να δημιουργούν παγκόσμιες διασημότητες σε ελάχιστο χρόνο. Κοινά σημεία όλων αυτών των ομάδων είναι η δυσπιστία στις μεθόδους δημόσιας συζήτησης και στα αντιπροσωπευτικά συστήματα, καθώς και η λατρεία της άμεσης δράσης».
Λέει κι άλλα ο Ρ. Σιμόνε, για την κατάρρευση του κύρους των κομμάτων, για την υποκατάσταση των γέρων ως «χρήσιμου φορέα γνώσεων και εμπειριών» από την έκρηξη της τεχνολογίας, για τη ριζική ρήξη και όχι για τη φυσιολογική αντιπαράθεση και σύγκρουση ανάμεσα στις γενιές.
Οι νέοι σήμερα δεν αποτελούν μια ηλικιακή κατηγορία αλλά μια ιδιαίτερη κοινωνική τάξη (η κρίση, ενδεχομένως, να όξυνε τα χαρακτηριστικά), που δεν συναντάται με τις άλλες και ίσως να αντιτίθεται σε αυτές.
Γι’ αυτό μπορεί να είναι «μοιραίο» το διαζύγιο με την πολιτική με τους όρους και το περιεχόμενο τουλάχιστον που προσδίδουν στη λέξη όσοι την ασκούν, όσοι συμμετέχουν σε αυτήν, ενεργά ή «διαπιστωτικά», είτε είναι, απλώς, ψηφοφόροι.
Η ψηφιακή εποχή καλλιεργεί δυσπιστία, όμως προσφέρει και δυνατότητες, πολλαπλασιάζει τα λάθη αλλά και τις ευκαιρίες. Και το Κοινοβούλιο; Παρόλο που παίρνει αποφάσεις που επηρεάζουν, καθοριστικά, τη ζωή και την καθημερινότητα των νέων, παραμένει εξαιρετικά αδιάφορο για μια γενιά ανθρώπων που βρίσκεται, οριστικά, σε άλλη «πίστα».