To πνεύμα του Τζέιμς Μπράουν, που «γεννήθηκε νεκρός και μετά ανέπνευσε», κυκλοφορεί σαν φάντασμα στις εικόνες μιας ταινίας που δεν θα τη χαρακτήριζες τυπική βιογραφία. Το «Get On Up» είναι ένας αυτοσχεδιασμός του λευκού σκηνοθέτη Τέιτ Τέιλορ στην προσπάθειά του να περιγράψει ένα μύθο της σόουλ, αλλά και ένα φαινόμενο της μαύρης μουσικής του 20ού αιώνα. Μια βιογραφία με σάουντρακ-δυναμίτη, την επιμέλεια του οποίου είχε ο Μικ Τζάγκερ.
Σκαλίζοντας την αληθινή ιστορία του Μπράουν (1933-2006), ίσως βρεις επιχειρήματα για να αντιτάξεις στο «Get On Up» μια επιμελώς «καθαρή» ταινία για τον «νονό της σόουλ». Για παράδειγμα, δίνεται βάρος στην εικόνα του ως εκρηκτικού και πάντα απρόβλεπτου περφόρμερ (τον βλέπουμε να προσγειώνεται επεισοδιακά στο Βιετνάμ για να τονώσει το ηθικό των Αμερικανών), αποσιωπάται όμως μία από τις δημιουργικότερες εκρήξεις ελευθερίας της μαύρης ψυχής του (η πτήση του προς την Κινσάσα, το 1974, για μια συναυλία υποστήριξης του Μοχάμεντ Αλι στον θρυλικό αγώνα του απέναντι στον Τζορτζ Φόρμαν για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών στο μποξ). Ο ρυθμός και η ενέργεια, όμως, της μουσικής δεν σε αφήνουν ούτε δευτερόλεπτο να πλήξεις.
Σώμα του φιλμ, που ο τίτλος του είναι δανεισμένος από το τραγούδι-σήμα κατατεθέν του «νονού της σόουλ», είναι η κατακερματισμένη μνήμη του Μπράουν, οι αποσπασματικές ιστορίες από το παρελθόν του που μπλέκονται η μία με την άλλη. Ο Τέιλορ («Υπηρέτριες») προσθέτει λιγάκι ανορθόδοξα τις ψηφίδες για να συνθέσει το μωσαϊκό ξεκινώντας από μια σκηνή αναίτιας βίας το 1988. Μια σχεδόν αστεία σκηνή, σαν από ταινία του Ταραντίνο, από την οποία μπορούμε να υποθέσουμε πως ο Μπράουν είχε κάπως διαταραγμένο ψυχισμό. Συνελήφθη και φυλακίστηκε για δύο χρόνια. Δεν ήταν η πρώτη του φορά στη φυλακή.
Σε ηλικία 16 ετών κλείστηκε σε αναμορφωτήριο για τρία χρόνια διότι έκλεψε ένα κοστούμι! Εκεί γνώρισε και τον πρώτο, ίσως και μοναδικό του ευεργέτη, τον μουσικό Μπόμπι Μπερντ, μετέπειτα στενό του φίλο και συνεργάτη. Η οικογένεια του Μπερντ τον έβγαλε από τη φυλακή. Το συγκρότημα που έφτιαξαν, οι The Famous Flames, τον έβαλε σε τροχιά επιτυχίας. Ο νεαρός Μπράουν, ο οποίος είχε μεγαλώσει σε μπορντέλο στην Ογκούστα της Τζόρτζια, ήταν έξυπνος και φιλόδοξος. Εδιωξε το «καλό» γούστο από την εικόνα του και έφερε στη σκηνή ζωική ενέργεια, σεξουαλικότητα, αλλά και μια έκσταση σαν απόηχο τελετής βουντού. Κανένας δεν είχε τολμήσει τέτοιο μείγμα.
Ετσι γεννήθηκε το φανκ
Στην αρχή ο Μπράουν τράβηξε με τη φωνή του πρωτόγνωρα τις νότες και ξεχώρισε από τους υπόλοιπους τραγουδιστές. Κούρδισε τη φωνή του και το σώμα του στον ίδιο ρυθμό και απογείωσε τη σόουλ. Οταν έγινε βασιλιάς της ορχήστρας επιβλήθηκε στους μουσικούς και τους ανάγκασε να ακολουθήσουν το beat των ντραμς. Ετσι, διά του… συγκεντρωτισμού, γεννήθηκε το φανκ.
Η ταινία υπαινίσσεται, χωρίς να επιμένει, τον βίαιο και κυκλοθυμικό χαρακτήρα του, τον δεσποτισμό του, τη μανία του για χρήμα και δόξα. Την ενδιαφέρει η ψυχή του αυτοδημιούργητου «νονού της σόουλ», κυρίως όταν αυτός βρίσκεται πάνω στη σκηνή. Εξαιρετικές είναι αυτές οι στιγμές: στο «Get On Up» έχουν χρησιμοποιηθεί αυθεντικές ηχογραφήσεις όπως η ζωντανή στο Apollo Theater το 1962.
Ο Τέιλορ δεν υπονομεύει τον μύθο του Τζέιμς Μπράουν, ούτε βέβαια επιχειρεί να αγιοποιήσει το πρόσωπό του. Θαρρείς πως προσπαθεί να μπει στο μυαλό του και από εκεί, ταυτισμένος με το βλέμμα του, να τραβήξει μια σειρά από «υποκειμενικές» λήψεις, αποκαλυπτικές για έναν ιδιοφυή μουσικό που με την εκρηκτική του ενέργεια και τον δυναμισμό του άλλαξε την εικόνα του τραγουδιστή-σόουμαν (ο Τζάγκερ, αλλά και ο Μάικλ Τζάκσον επηρεάστηκαν από αυτόν).
Το «Get On Up» στη μορφή του φαντάζει σαν ένα LP βινυλίου, στο οποίο οι τίτλοι των τραγουδιών της κάθε πλευράς αντιστοιχούν στα κεφάλαια της ζωής του Μπράουν. Το χέρι του Τέιλορ είναι σαν να μετακινεί εμπρός-πίσω τη βελόνα ενός φανταστικού πικάπ. Τα τραγούδια του δίσκου αντιστοιχούν σε ομόκεντρους κύκλους του χρόνου. Το διαρκές παιχνίδι με το παρελθόν (το βάρος της μνήμης: τα τραύματα στον ρατσιστικό Νότο της εποχής του Κραχ) και το παρόν (η ένταση της μουσικής, αλλά και το βάρος της επιτυχίας) μας θυμίζει λιγάκι τον Αλέν Ρενέ.
Το «Get On Up» προβάλλεται στις αίθουσες.
Δείτε επίσης
Εν αναμονή του «Αnother One Bites the Dust» για τον Φρέντι Μέρκιουρι (που είναι ακόμη στα χαρτιά, με τον Σάσα Μπάρον Κοέν επικρατέστερο για πρωταγωνιστή), σας προτείνουμε οκτώ σχετικές ταινίες:
• «Ray» (2004). O Τζέιμι Φοξ ενσαρκώνει τον Ρέι Τσαρλς. Του Τέιλορ Χάκφορντ.
• «Μπερντ» (Bird, 1987). O Φόρεστ Ουίτακερ ενσαρκώνει τον Τσάρλι Πάρκερ. Του Κλιντ Ιστγουντ.
• «Walk the Line» (2005). O Χοακίν Φίνιξ υποδύεται τον Τζόνι Κας. Του Τζέιμς Μάνγκολντ.
• The Doors (1991). O Bαλ Κίλμερ ως Τζιμ Μόρισον. Του Ολιβερ Στόουν.
• «Tίνα» (Tina, 1993). H Αντζελα Μπάσετ ως Τίνα Τέρνερ. Σκηνοθετεί ο Μπράιαν Γκίμπσον.
• «Η ζωή σαν τριαντάφυλλο» (La vie en rose, 2007). Η Μαριόν Κοτιγιάρ ως Εντίθ Πιαφ. Εξαιρετικό πορτρέτο από τον Ολιβιέ Νταν.
• Control (2007). Ο Σαμ Ράιλι ως Ιαν Κέρτις των Joy Division. Του Αντον Κορμπάιν.
• «Σιντ και Νάνσι» (Sid and Nancy, 1986). Ο Γκάρι Ολντμαν ως Σιντ Βίσιους στην αυθεντική πανκ ταινία του Αλεξ Κοξ για τους Sex Pistols.