«Καμία κυβέρνηση δεν έχει κάνει συστηματική αξιολόγηση των προγραμμάτων κατάρτισης». Με αυτά τα λόγια, ο Χρήστος Γούλας, διευθυντής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στο Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ και διευθυντής του ΚΑΝΕΠ /ΓΣΕΕ, δίνει μια σαφή εικόνα των διαχρονικών ελλειμμάτων σχεδιασμού σε αυτό το κρίσιμο μέτωπο της πολιτικής απασχόλησης. Oπως τονίζει, «η σύσταση μηχανισμών διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας αποτελεί ζητούμενο από το Α΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης και είναι πλέον μνημονιακός στόχος». Στη μελέτη του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ «Κατάρτιση, Απασχόληση, Εκπαιδευτική Πολιτική» σημειώνεται ότι τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης χαρακτηρίζονται από «χαμηλή σύνδεση με τη σφαίρα της απασχόλησης, χαλαρή σχέση με τη διατήρηση εργασίας, ισχνό βαθμό συνάφειας μεταξύ απασχόλησης και γνωστικού αντικειμένου κατάρτισης».
Το πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ETΠ) για την επανεκπαίδευση 1.013 ατόμων στην Αττική και την Κεντρική Μακεδονία, που εγκρίθηκε προ ημερών από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, περιλαμβάνει 505 NEETs (νέους εκτός εργασίας, τυπικής εκπαίδευσης και προγραμμάτων κατάρτισης). Στις 7 Oκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το δεύτερο από τα τέσσερα φετινά αιτήματα της Ελλάδας προς το Ταμείο, που αφορά 761 απολυμένους της εταιρείας Sprider Stores και ακόμα 505 NEETs. Ο συνολικός προϋπολογισμός του δεύτερου προγράμματος είναι 12,15 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 7,2 εκατ. θα προέλθουν από κοινοτικούς πόρους. Η ευθύνη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης των ανέργων στο πλαίσιο των δράσεων του ΕΤΠ ανήκει στις εθνικές κυβερνήσεις.
«Οι NEETs, άτομα που βρίσκονται στο κοινωνικό πουθενά, ξεκινούν ως φαινόμενο στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης», εξηγεί ο διευθυντής του ΚΑΝΕΠ. Σύμφωνα με έρευνα του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης για τη συγκεκριμένη κατηγορία νέων, τα τρία βασικά ζητούμενα είναι ασφάλιση, καλές αμοιβές και συνάφεια με το γνωστικό τους αντικείμενο. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο κ. Γούλας, στην ερώτηση αν θα δέχονταν μια δουλειά που δεν είχε κανένα από αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, το 99% των NEETs απάντησε καταφατικά.
Eνα κρίσιμο ερώτημα σχετικά με τους NEETs που θα συμμετάσχουν στα προγράμματα της Nutriart και της Sprider (αν και το δεύτερο εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) αφορά τα κριτήρια επιλογής. Τα κριτήρια θα θέσει το υπουργείο Εργασίας, δίνοντας προτεραιότητα σε άτομα με χαμηλά τυπικά προσόντα και εισοδήματα. Στη συνέχεια, όπως εξηγούν στην «Κ» πηγές του υπουργείου, ο φορέας υλοποίησης, που προκύπτει από διαγωνισμό, είτε θα επιλέξει τους παρόχους (τα κέντρα επαγγελματικής εκπαίδευσης) που θα διαχειριστούν τα προγράμματα είτε θα δώσει κουπόνια κατάρτισης στους ωφελoύμενους ώστε να επιλέξουν οι ίδιοι πού και υπό ποιον θέλουν να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα.
Οι πιστοποιημένοι εκπαιδευτές ενηλίκων, μεταξύ των οποίων μπορούν να επιλέξουν οι ωφελούμενοι, βρίσκονται σε σχετικό μητρώο του ΕΟΠΠΕΠ (πρώην ΕΚΕΠΙΣ). Το μητρώο αυτό, όπως σημειώνουν άτομα με γνώση του θέματος, άνοιξε το 2006-7, με αποτέλεσμα να εγγραφούν περίπου 12.000 άτομα, και δεν έχει προστεθεί ούτε ένας νέος εκπαιδευτής. «Δημιουργήθηκε άλλη μία κλειστή αγορά», όπως λέει ο Παναγιώτης Συριόπουλος, επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. Υστερα από επτά χρόνια, αναμένεται τώρα να ανοίξουν 1.200 νέες θέσεις, σύμφωνα με τον κ. Γούλα. Μία από τις συνέπειες της μη διεύρυνσης του μητρώου κατά τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο, ήταν ότι κατά την προγραμματική περίοδο 2007-13, σε τομείς αιχμής όπως η πληροφορική, συχνά δεν υπήρχαν αρκετοί εκπαιδευτές για να καλύψουν τη ζήτηση.
Συμπληρωματική εργασία
Ενας από τους πιστοποιημένους εκπαιδευτές στην Πληροφορική ήταν ο Κώστας Μπουκουβάλας, που δηλώνει στην «Κ» ότι «συχνά με καλούσαν σε προγράμματα και δεν μπορούσα να πάω». Οπως εξηγεί, όλοι οι εκπαιδευτές που ξέρει έχουν άλλη βασική δουλειά και διδάσκουν στα προγράμματα ως συμπληρωματική εργασία. Είναι κι αυτός επικριτικός για το πολυετές κλείσιμο του μητρώου: «Τα νέα παιδιά ήταν αποκλεισμένα. Δεν τους άφηναν να μπουν στο παιχνίδι».
Τέσσερις νέες αιτήσεις στο Ταμείο από την Ελλάδα
O φορέας υλοποίησης του μοναδικού ελληνικού προγράμματος που έχει λάβει χώρα στο πλαίσιο του ΕΤΠ ώς σήμερα -για τους απολυμένους της Aldi το 2011- ήταν το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα περιελάμβανε επαγγελματική συμβουλευτική κατάρτιση και επανακατάρτιση ανάλογα με τα προσόντα του καθενός, προώθηση επιχειρηματικότητας μεταξύ των απολυμένων, αρωγή στην αναζήτηση εργασίας, συμπεριλαμβανομένης και επιδότησης για μετεγκατάσταση. Σύμφωνα με τον απολογισμό του ινστιτούτου, από τους 642 πρώην εργαζομένους της εταιρείας, 464 συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Από αυτούς, τέσσερις μήνες μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, 277 είχαν βρει δουλειά και 34 είχαν ξεκινήσει δική τους επιχείρηση. Συνολικά σε όλα τα διετούς διάρκειας προγράμματα του ΕΤΠ ώς το τέλος του 2012, το 50% των ωφελουμένων είχε βρει δουλειά πριν από το πέρας των δράσεων.
Τις τελευταίες δέκα εβδομάδες, η Ελλάδα κατέθεσε ακόμα δύο αιτήσεις για στήριξη από το ΕΤΠ. Ετσι έφτασε τις τέσσερις για το 2014, ενώ στα προηγούμενα επτά χρόνια λειτουργίας του ταμείου είχε υποβάλει μόνο μία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αλλαγή (από 1.1.2014) του κανονισμού που διέπει το ταμείο, για την οποία πίεσε και η Ελλάδα. Βάσει αυτής, γίνονται δεκτές αιτήσεις που έχουν ως αιτιολογία τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης γενικότερα, αντί του στενότερου κριτηρίου των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης στις ροές εμπορίου. Επιπλέον, μπορούν να ωφεληθούν από τα προγράμματα και οι NEETs, κάτι που δεν ίσχυε στο παρελθόν.
Η τελευταία ελληνική αίτηση, που κατατέθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου, αφορά 1.633 απολυμένους από τα ΜΜΕ (δημοσιογράφους, τεχνικούς, διοικητικό προσωπικό) και ο προϋπολογισμός της φτάνει τα 14,44 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η Κομισιόν έχει ζητήσει διευκρινίσεις, καθότι δεν είναι σαφές ότι όλοι οι υποψήφιοι ανήκουν στον ίδιο κλάδο. Πηγές του υπουργείου Εργασίας αναφέρουν ότι μπορεί η αίτηση να σπάσει στα δύο ώστε να συμμορφωθεί με τα κριτήρια του ταμείου.