Στην «ΚτΚ» στις 6 Απριλίου 2014, στη στήλη αυτή, δημοσίευσα ένα κείμενο με τίτλο «Η ζωή χωρίς μετρητά». Θέλω να επαναλάβω μερικές από τις θέσεις μου, γιατί όπως θα διαπιστώσετε στη συνέχεια, έχουν επιβεβαιωθεί πλήρως. Εγραφα, τότε:
«…Ας δούμε λοιπόν τι θα συνέβαινε σε ένα οριακό κόσμο χωρίς καθόλου χαρτονομίσματα. Στον ιδεατό αυτό κόσμο, μετρητά υπάρχουν μόνο σε κέρματα και για λόγους ευκολίας μπορούμε να εκδώσουμε και κέρμα των 5 ευρώ για τις μικροπληρωμές στην εκκλησία, στους ζητιάνους και στο περίπτερο.
Τα απολύτως άμεσο πλεονέκτημα είναι ότι δεν θα υπάρχει σχεδόν καθόλου φοροδιαφυγή. Αφού όλες οι συναλλαγές υποχρεωτικά θα είναι ηλεκτρονικές, όλα τα έσοδα και τα έξοδα των φυσικών και νομικών πρόσωπων θα καταγράφονται και κατά συνέπεια θα μπορούσε να υπολογίζεται αυτόματα ο ΦΠΑ σε όλες τις συναλλαγές. Επίσης, ο Φόρος Εισοδήματος των φυσικών πρόσωπων θα μπορούσε να υπολογίζεται εντελώς αυτόματα ανάλογα με τα καταγραφόμενα έσοδα και έξοδα. Το ίδιο θα συνέβαινε και στις εισφορές. Αδήλωτη εργασία θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να υπάρχει γιατί δύσκολα μια επιχείρηση θα έβρισκε αρκετά κέρματα για να μπορεί να πληρώσει με “μαύρα” την αδήλωτη εργασία. Σε ένα τέτοιο κόσμο είναι βέβαιο ότι τα έσοδα του κράτους θα ήταν υπεραρκετά και θα μειώνονταν οι φορολογικοί συντελεστές και οι εισφορές. Ας μην ξεχνάμε ότι στη χώρα μας το κράτος χάνει περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο από τον ΦΠΑ και η μαύρη οικονομία είναι τουλάχιστον άλλα 30 δισεκατομμύρια τον χρόνο, ποσά που μπορούν να μας καλύψουν όλα τα ελλείμματα και να μας εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή.
Το οργανωμένο έγκλημα θα εκφυλιζόταν γιατί τρέφεται μόνο με μετρητά και δεν μπορεί να συντηρηθεί με καταγραφόμενες συναλλαγές. Οι φόνοι θα περιορίζονταν μόνο στους φόνους τιμής, στην εκδίκηση και στο πάθος γιατί δεν θα υπήρχαν πληρωμένοι δολοφόνοι. Φυσικά θα μας τέλειωναν οι ληστείες και οι απαγωγές γιατί θα ήθελαν ολόκληρα φορτηγά για να μεταφέρουν ένα σημαντικό ποσό σε κέρματα. Πιθανότατα θα μας τελείωνε και η τρομοκρατία γιατί και αυτή η δραστηριότητα λειτουργεί μόνο με μετρητά. Ακόμα, θα μας τελείωνε και η διαφθορά. “Φακελάκι” με κέρματα που θα κουδούνιζε, θα ήταν πολύ δύσκολο να κρυφτεί…
…Αφού, λοιπόν, από την κατάργηση των χαρτονομισμάτων έχουμε τόσα πολλά πλεονεκτήματα (και άλλα πολλά που είναι δύσκολο να αποτυπωθούν στο σύντομο αυτό κείμενο), γιατί δεν γίνεται καμία προσπάθεια να «τείνουμε» προς την οριακή αυτή κατάσταση; Στο παρελθόν μπορεί να μην υπήρχε η τεχνολογία για να λειτουργήσει μια οικονομία χωρίς καθόλου χαρτονομίσματα. Σήμερα όμως με τα κινητά τηλέφωνα όλα είναι δυνατά. Ο δημιουργός του Twitter, Jack Dorsey, ήδη λειτουργεί από το 2011 την εταιρεία Square, η οποία επιτρέπει ακόμα και σε μικροεπιχειρήσεις να πωλούν τα προϊόντα τους και τις υπηρεσίες τους με ηλεκτρονικές συναλλαγές χωρίς χαρτονομίσματα και χάρτινες αποδείξεις, μέσω έξυπνων κινητών τηλεφώνων».
Στην «Κ» της 24ης Σεπτεμβρίου 2014, αναδημοσιεύθηκε ένα άρθρο από τον Economist με τίτλο «Μπορεί η τεχνολογία να καταργήσει τα μετρητά;», το οποίο μεταξύ άλλων λέει και τα ακόλουθα: «… Καθώς, όμως, γίνονται ευκολότερες οι ηλεκτρονικές πληρωμές, οι οικονομολόγοι αρχίζουν να αναρωτιούνται αν τελειώνει η εποχή των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων. Ο Κένεθ Ρογκόφ του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ θεωρεί ότι τελείωσε. Υποστηρίζει ότι η κατάργηση των νομισμάτων σε φυσική μορφή θα βοηθούσε τις κυβερνήσεις να συλλέγουν περισσότερους φόρους, να καταπολεμούν την εγκληματικότητα και ν’ αναπτύξουν καλύτερη νομισματική πολιτική…
…Μόνο ο περιορισμός της φοροδιαφυγής θ’ απέφερε μεγάλα κέρδη στα δημόσια ταμεία. Σύμφωνα με ερευνητές του πανεπιστημίου Tufts, αν καταργούνταν τα μετρητά στις ΗΠΑ, τα φορολογικά έσοδα θ’ αυξάνονταν κατά 100 δισ. δολάρια τον χρόνο (77,65 δισ. ευρώ)…
…Μια συμβιβαστική λύση θα ήταν η σταδιακή κατάργηση των χαρτονομισμάτων με μεγάλη ονομαστική αξία, ώστε και οι μικρές συναλλαγές να εξακολουθήσουν να είναι ιδιωτικές και η ζωή των εγκληματιών, πλην των μικροεγκληματιών, να γίνει δυσκολότερη».
Διαβάζοντας το κείμενο αυτό, ομολογώ ότι ένιωσα ιδιαίτερη ικανοποίηση για την πλήρη επιβεβαίωση των θέσεών μου και μάλιστα από τον εγκυρότατο Economist. Παράλληλα όμως αισθάνθηκα και βαθύτατη απογοήτευση. Εξηγούμαι. Ακούμε καθημερινά στην τηλεόραση και τα ραδιόφωνα, ότι όλοι θα πατάξουν τη φοροδιαφυγή και έτσι θα εξασφαλίσουν τα πολυπόθητα πρόσθετα έσοδα, για να περιοριστεί η λιτότητα και να πάρει ανάσες ο λαός μας, ο οποίος εδώ και μερικά χρόνια έχει γονατίσει από την υπερφορολόγηση που του έχει επιβληθεί. Κανένας, όμως, δεν μας λέει τον τρόπο που θα το επιτύχει αυτό. Ακούσατε καμία εξαγγελία για την πριμοδότηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, ώστε να περιοριστούν τα μετρητά που είναι το οξυγόνο της «μαύρης» οικονομίας; Εγώ πάντως που παρακολουθώ το θέμα αυτό εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχω δει καμία προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή.
Για να αναδείξω το θέμα των μετρητών θα σας δώσω μερικά στατιστικά στοιχεία που βρήκα σε ένα δημοσίευμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας με τίτλο «The social cost and private costs of retail payment instruments – A European perspective» (Σεπτέμβριος 2012). Οι πληρωμές με μετρητά στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 94,99% όλων των συναλλαγών! Η μόνη άλλη ευρωπαϊκή χώρα με παρόμοιο ποσοστό είναι η Ρουμανία με 94,88%. Αν κάποιος μας συνέκρινε με τη Ρουμανία θα αισθανόμαστε προσβολή, αλλά δυστυχώς φαίνεται ότι παρουσιάζουμε την ίδια συμπεριφορά, όσον αφορά τις πληρωμές μας. Ο μέσος όρος των 27 χωρών της Ε.Ε. είναι 64,67% με τη Σουηδία να έχει το χαμηλότερο ποσοστό στα μετρητά, που είναι 26,64%. Ετσι βρίσκονται τα χρήματα για να παρέχει το κράτος υπηρεσίες στους πολίτες του.
Στην Ελλάδα όχι μόνο δεν έχουμε κίνητρα για να μη χρησιμοποιούμε τα μετρητά, αλλά αντίθετα κατά καιρούς έχουν δημιουργηθεί αντικίνητρα στη χρήση του πλαστικού χρήματος. Με την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1993, κάποιος είχε τη φαεινή ιδέα να θεωρήσει τις δαπάνες με κάρτες σαν τεκμήριο διαβίωσης! Αποτέλεσμα: Η χρήση των καρτών μειώθηκε κατά 30% μέσα στα επόμενα χρόνια, όσο ίσχυαν τα τεκμήρια αυτά. Ηταν τόση η άγνοια των κυβερνώντων, που αντί να πριμοδοτήσουν τη χρήση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, οι οποίες αφήνουν ίχνη, τις τιμώρησαν και έστρεψαν τον κόσμο στα μετρητά. Εχω την υποψία ότι αυτό το μέτρο δεν πρέπει να ίσχυσε σε καμία άλλη χώρα. Παγκόσμια πρωτοτυπία προς τη λάθος κατεύθυνση. Δυστυχώς δεν είναι η μοναδική. Ετσι για την ιστορία. Αμέσως μετά τις εκλογές του 2009, για να βρεθούν τα λεφτά που υπήρχαν, κάποιοι πάλι σκέφτηκαν και ανακοίνωσαν ότι θα βάλουν τις δαπάνες με κάρτες ως τεκμήριο διαβίωσης. Βλέπετε οι ιδεολογικές αγκυλώσεις δύσκολα θεραπεύονται.
Και για να μην κατηγορηθώ ότι είμαι υπέρμαχος των πιστωτικών καρτών, δηλώνω ότι η χρήση των χρεωστικών καρτών έχει ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα και είναι προς το συμφέρον του καταναλωτή γιατί τον βοηθά στην καταγραφή των δαπανών του και δεν χάνει τόκους από τον τραπεζικό λογαριασμό του. Εξάλλου στη Σουηδία όπου οι συναλλαγές με κάρτες αντιπροσωπεύουν το 39,63%, οι συναλλαγές με χρεωστικές κάρτες είναι το 34,45%, δηλαδή οι συναλλαγές με πιστωτικές είναι μόνο το 5,18%.
Αν πραγματικά ήθελε η κυβέρνηση να προωθήσει και να πριμοδοτήσει τις ηλεκτρονικές πληρωμές, θα έπρεπε να δώσει κίνητρα και μάλιστα σημαντικά. Για παράδειγμα τα έξοδα που γίνονται με κάρτες, σε ορισμένες κατηγορίες επαγγελμάτων, να εκπίπτουν είτε εξ ολοκλήρου είτε σε κάποιο μεγάλο ποσοστό από το φορολογητέο εισόδημα. Πάρτε τον χώρο της εστίασης, όπου όλοι γνωρίζουμε ότι ευδοκιμούν η φοροδιαφυγή και η μη έκδοση αποδείξεων. Η σημερινή τεχνολογία και τα τραπεζικά συστήματα επιτρέπουν την πλήρη καταγραφή όλων των συναλλαγών που γίνονται με κάρτες και τη διασταύρωσή τους. Αν η πληρωμή σε κάποιο εστιατόριο γίνει με κάρτα δεν θα συνοδεύεται αυτόματα με απόδειξη;
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.