ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Το σώμα του Τιρθανκάρα. Οι συναντήσεις ενός ταξιδιού στην Ινδία
εκδ. Νεφέλη, σελ. 360
Πριν από δύο χρόνια ο Χρήστος Χρυσόπουλος ταξίδεψε στη Βόρεια Ινδία. Χωρίς συντροφιά κι αποσκευές, μ’ έναν σάκο στον ώμο και οδηγό τον Lonely Planet, έζησε στο ιστορικό Δελχί, περιπλανήθηκε στο θρυλικό Μπεναρές, έμεινε στη βασιλική Τζαϊπούρ και στάθμευσε στο πολυπολιτισμικό Λάκνοου. Κατοίκησε στα ασφυκτικά πολυάνθρωπα lanes, ντύθηκε με λινές ολόσωμες κούρτες, λαγοκοιμήθηκε στις στενές κλινάμαξες, μετακινήθηκε με παραδοσιακά τουκ τουκ, αντάλλαξε νεύματα και κουβέντες με ντόπιους, προσκύνησε εκπάγλου αρχιτεκτονικής ναούς και είδε τις αποτεφρωτικές πυρές δίπλα στον γαλακτόχρωμο Γάγγη. Τις προϋποθέσεις για να συναντήσει τον σύγχρονο κι αρχαίο ινδικό πολιτισμό ο Χρήστος Χρυσόπουλος τις προετοίμαζε χρόνια. Δεινός διανοούμενος και βιωματικός συγγραφέας, αλλά και συστηματικός δρομέας μακρινών διαδρομών, δημιούργησε μια πνευματική συγκρότηση ικανή να αντιμετωπίσει τη γοητευτική και επώδυνη άσκηση που είναι η άμεση επαφή με μια χώρα που σε κάθε στιγμή της διαψεύδει τον δυτικό νου – με την παροξυσμική ζωτική της ενέργεια, με τον καταιγιστικό κατακλυσμό ερεθισμάτων, με τη μαγευτική φαντασμαγορία χρωμάτων, με την αδιανόητη ενσάρκωση ιδεών ενός κόσμου που, έχοντας συλλάβει το μηδέν, αποθεώνει ταυτοχρόνως τη σάρκα.
Για να κατορθώσει να αποκτήσει κανείς εντυπώσεις συνόλου ενός τόπου, θα πρέπει ίσως να φθάσει σε αυτόν από μακριά αντικρίζοντάς τον απέξω. Διότι κατοικώντας μέσα του, το νόημα φαίνεται πως εύκολα διαχέεται μες στις ανήκουστα δαιδαλώδεις σχεσιακές διακλαδώσεις. Το προηγούμενο βιβλίο του Χρήστου Χρυσόπουλου «Με το φακό στο στόμα» (2012), για την Αθήνα της κρίσης, ήταν, κατά τη δική μου αίσθηση, ένα κείμενο αμήχανο, ένα δύσκαμπτο εγκεφαλικό έργο. Αντιθέτως «Το σώμα του Τιρθανκάρα» αποτελεί μιαν αποκάλυψη. Οχι γιατί ο Χρυσόπουλος μας λέει τι είναι η Ινδία. Οπως σημειώνει ο ίδιος, «δεν ταξιδεύεις για να γνωρίσεις τους άλλους αλλά για να εμβαθύνεις την αυτογνωσία σου. Περιπλανιέσαι άσκοπα χωρίς αφετηρία και χωρίς προορισμό, για να γυρίσεις όμως στο τέλος όχι αλώβητος αλλά μαρκαρισμένος». Ποια είναι η ουλή που άφησε στο σώμα του το ινδικό του ταξίδι; Το ότι έζησε, καθώς ομολογεί, το βίωμα της αδιανόητης ομορφιάς, το ότι απέκτησε ουσιαστικότερη συνείδηση του ενστικτώδους. «Μέχρι τότε, μας εξηγεί, το κάλλος δεν αποτελούσε αποδεκτή κατηγορία στο λεξιλόγιό μου, ποτέ δεν σκεφτόμουν το αισθητικό ως αυτεξούσιο αντικείμενο, παρά περιοριζόμουν στην εντύπωση του υποκειμένου που το αντιλαμβάνεται· ποτέ δεν αποκαλούσα κάτι σκέτα “όμορφο”». Στην Ινδία ωστόσο η ένταση της αίσθησης υπήρξε τόσο υψηλή, τόσο καθηλωτικά εκστατική, ώστε οι νοητικές περιπλοκές που παλαιότερα συνόδευαν την αισθητική συγκίνηση ήταν αδύνατον πια να διαπεράσουν την πυκνότητα της αισθητηριακής εμπειρίας. Με αποτέλεσμα το μυαλό να σταματά κυριολεκτικά – να τίθεται σε αχρησία.
Με «Το σώμα του Τιρθανκάρα» ο Χρυσόπουλος δεν ενδιαφέρθηκε να δημιουργήσει ένα χρονικό του ταξιδιού αλλά να συνθέσει μια μεταφορά του βιώματός του. Γι’ αυτό η αφήγησή του ποτέ δεν είναι ευθύγραμμη – τα επεισόδια διακόπτονται σε κρίσιμα σημεία για να ξαναεμφανιστούν αργότερα. Καθώς ο χρόνος διασπάται, η ροή του παγώνει σε μια άχρονη διάρκεια, μεταμορφώνεται σε ένα αιώνιο παρόν παραπέμποντας στην τόσο ιδιαίτερη ινδική αίσθηση της κίνησης μες στην ακινησία, στην αίσθηση του παγωμένου χορού όπως την απεικονίζουν τα ινδικά γλυπτά έργα. Πριν από οκτώ χρόνια βρέθηκα στη Μεσοδυτική Ινδία. Βυθισμένη μέσα στο «Σώμα του Τιρθανκάρα» ξαναζωντάνεψαν μέσα μου η αντιφατική Πούνε με ουρανοξύστες κι αγελάδες στον δρόμο, η επιβλητική και φρενήρης Βομβάη, η καταπράσινη, πολιτισμικά ζάπλουτη μητρική Μαχαράστρα – κατανόησα καλύτερα όσα έζησα κι ένιωσα ακατανίκητο τον πόθο να ξαναμπώ στο αεροπλάνο.