Στον «Δικαστή», αν παρακάμψεις τους δύο σπουδαίους πρωταγωνιστές του, θα ταίριαζε η φράση «άνθρακες ο θησαυρός». Είναι ένα οικογενειακό δράμα, με πρόσχημα το δικαστικό θρίλερ, για να σου κεντρίσει την προσοχή, αλλά και μια συγκαλυμμένη κοινωνική αλληγορία: η Αμερική των νεόπλουτων, των φανταχτερών σύγχρονων μεγαλουπόλεων και της αμφιλεγόμενης ηθικής, επιστρέφει στις ρίζες της αναζητώντας σταθερό έδαφος για να πατήσει. Ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, στο απόγειο της ωριμότητάς του και της καριέρας του, υποδύεται έναν «άσωτο υιό» και ο βετεράνος Ρόμπερτ Ντιβάλ τον δεσποτικό πατέρα του. Ο γιος, πρωτευουσιάνος, επιτυχημένος δικηγόρος, «πολύ ακριβός για τους αθώους» όπως ομολογεί κυνικά, θα ζήσει μια πρωτόγνωρη ήττα. Ο πατέρας, ξεροκέφαλος επαρχιώτης, δικαστής σε μια κωμόπολη της Ιντιάνα, λίγο πριν από τη δύση της ζωής του πέφτει σε μια παγίδα της μοίρας. Τον σκηνοθέτη της ταινίας, Ντέιβιντ Ντόπκιν, μέχρι σήμερα τον ξέραμε από κωμωδίες όπως οι «Ιππότες της Σαγκάης» και οι «Γαμομπελάδες».
Ο θυμός
Το βότσαλο στη λίμνη, που ταράσσει την επιφάνεια του νερού, είναι το μελόδραμα: ο θάνατος της μητέρας του δικηγόρου τον ξαναφέρνει ύστερα από χρόνια στη γενέτειρά του. Λίγο αργότερα έρχεται το θρίλερ για ν’ ανασαλευτεί και ο βυθός της λίμνης: ο άμεμπτος δικαστής, πολιτικά συντηρητικός και ιδεοληπτικά προσκολλημένος σε παραδοσιακές αμερικανικές αξίες, χτυπάει θανάσιμα με το αυτοκίνητό του έναν πρώην κατάδικο και τον εγκαταλείπει. Πριν από χρόνια τον είχε στείλει στη φυλακή. Στις ευθείες του δρόμου, οικογενειακό δράμα και δικαστικό θρίλερ αλληλοβοηθούνται για να τσουλήσει η δράση και η ταινία. Ενίοτε έρχεται και το ερωτικό δράμα να βάλει ένα χεράκι, αλλά και το χιούμορ για να κρατηθούμε ξύπνιοι.
Το σενάριο είναι κοινότοπο και ρηχό, το παράδοξο όμως με τον «Δικαστή» είναι πως στις δύσκολες στροφές του όχι μόνο δεν εκτροχιάζεται, αλλά αποκτά και κάποιο ενδιαφέρον. Είναι οι στιγμές της σύγκρουσης Ντιβάλ και Ντάουνι. Οταν η σύγκρουσή τους έχει φόντο το οικογενειακό δράμα, ηχεί σαν απόηχος του κλασικού αμερικανικού σινεμά ανακαλώντας στη μνήμη ταινίες όπως το «Ανατολικά της Εδέμ» του Ηλία Καζάν. Στην αίθουσα του δικαστηρίου, όπου ο «άπληστος» δικηγόρος υπερασπίζεται τον «ξερόλα» πατέρα του, ένα ξέσπασμα του Ντιβάλ φέρνει στον νου μία από τις πιο κρίσιμες σκηνές των «Δώδεκα ενόρκων» του Σίντνεϊ Λιούμετ (αλληγορικό δικαστικό δράμα όπου δικάζονται η προκατάληψη και ο εφησυχασμός του μέσου Αμερικανού στα χρόνια του μακαρθισμού). Η αγάπη του δικαστή για τον γιο του (μπερδεμένη με τον θυμό του γι’ αυτόν, που τον στοιχειώνει εδώ και χρόνια) αλλά και η αδυναμία του να θυμηθεί το μοιραίο περιστατικό (έχει κενά στη μνήμη του λόγω της θεραπείας που παίρνει για τον καρκίνο) φαντάζουν σαν δύο γραμμές που συγκλίνουν σε ένα θολό σημείο. Θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον η ταινία εάν ο Ντιβάλ είχε περισσότερο χώρο στα κάδρα του Ντόπκιν.
Ο Ντιβάλ
Ο «Δικαστής» κάποιες στιγμές σε συγκινεί αληθινά, ενώ κάποιες άλλες σε οδηγεί συνειρμικά σε έναν παλιό ρόλο του Ντιβάλ: σε εκείνον στις «Τρυφερές σχέσεις», που του έδωσε και το μοναδικό του Οσκαρ (ένας αλκοολικός σταρ της κάντρι πέφτει με πάταγο για να ξαναβρεί τις αληθινές αξίες της ζωής στην οικογένεια). Αυτή η ξεχασμένη εικόνα του Ντιβάλ θα μπορούσε σήμερα να στηθεί στο σκηνικό του «Δικαστή» σαν ένας φανταστικός καθρέφτης απέναντι στον ήρωα που ενσαρκώνει ο Ντάουνι Τζούνιορ, στον υπερόπτη άντρα και επιτυχημένο επαγγελματικά δικηγόρο, που όμως κινδυνεύει να καταρρεύσει ψυχολογικά.
Ο δικαστής του Ντιβάλ κάθεται στο εδώλιο βάζοντας την υστεροφημία του πάνω από τη ζωή του ή την ελευθερία του. Το εδώλιο μετατρέπεται σε εξομολογητήριο και ο σούπερ δικηγόρος Ντάουνι Τζούνιορ χάνει το πλεονέκτημα της τακτικής. Ο καβγάς βέβαια είναι για το πάπλωμα, για την επιστροφή του «ασώτου υιού» στο σπίτι, στις παλιές αξίες και στην παλιά του αγάπη. Και το τέλος προβλέψιμο από την αρχή: η συμφιλίωση πατέρα και γιου είναι μονόδρομος. Ο κίνδυνος για τον άνθρωπο είναι η υπεροψία του και ο μύχιος φόβος του είναι, φεύγοντας, να πάρει μαζί του τις ενοχές του.
Δείτε
«Ο δικαστής» (The Judge, 2014)
Ενας μεγαλοδικηγόρος, με προβληματική προσωπική ζωή, επιστρέφει στην πόλη όπου γεννήθηκε για την κηδεία της μητέρας του. Λίγο μετά θα σταθεί στο πλευρό του πατέρα του, τον οποίο «μισεί» εδώ και χρόνια, υπερασπίζοντάς τον στο δικαστήριο, όπου κατηγορείται για φόνο. Γυρίστηκε από τον Ντέιβιντ Ντόπκιν. Παίζουν οι Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Ρόμπερτ Ντιβάλ. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
«Το πλοίο των παρανόμων» (The Lightship, 1985)
Εξαιρετική αμερικανική ταινια του Γέρζι Σκολιμόφσκι, με τον Ντιβάλ σε έναν από τους κορυφαίους ρόλους του, ερμηνεύοντας έναν γκάνγκστερ. (Σε dvd στο Διαδίκτυο)
«Ο απόστολος» (Τhe Apostle, 1997)
Η καλύτερη ίσως ερμηνεία του Ντιβάλ σε μια ταινία την οποία σκηνοθέτησε ο ίδιος. Ενας δολοφόνος από ζήλια αυτοανακηρύσσεται ιεροκήρυκας. (Σε dvd)
Δείτε επίσης σε dvd τον Ντιβάλ σε τέσσερις ταινίες του Φράνσις Φορντ Κόπολα: στους «Ανθρώπους της βροχής», στους δύο πρώτους «Νονούς» και στο «Αποκάλυψη τώρα» (φωτ.)