Στην τρέχουσα πολιτική φιλολογία υπάρχουν δύο απόψεις σχετικά με τη διευθέτηση του δημοσίου χρέους. Η μία πλευρά υποστηρίζει ότι γίνονται ήδη προσπάθειες ώστε να υπάρξει επιμήκυνση της διάρκειας του χρέους ή και μείωση επιτοκίου, ώστε να περιοριστεί το βάρος της εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους και να εξασφαλιστούν πόροι που θα καλύψουν πιεστικές κοινωνικές δαπάνες και την ανάγκη ενίσχυσης της ανάπτυξης.
Η άλλη, ας πούμε η ριζοσπαστική άποψη, είναι ότι το χρέος είναι ούτως ή άλλως μη βιώσιμο και άρα πρέπει να μειωθεί τουλάχιστον κατά 50% ώστε να μπορεί ρεαλιστικά να εξυπηρετηθεί. Αλλωστε μεγάλο μέρος του χρέους αυτού δημιουργήθηκε κάτω από αδιαφανείς συνθήκες και συνεπώς η μείωσή του είναι δίκαιη. Ως έσχατη λύση προσφέρεται η «ρήτρα ανάπτυξης», δηλαδή αν έχουμε ανάπτυξη θα τους πληρώσουμε περισσότερα…
Ωστόσο όποια κι αν είναι η αφετηρία και η πολιτική κατεύθυνση των δύο απόψεων, καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Προφανώς αν έχουμε επιβάλει διαγραφή ακόμα και μέρους του δημοσίου χρέους δεν είναι δυνατόν να ζητάμε ταυτόχρονα νέα δάνεια. Αλλά και μετά την επιμήκυνση της διάρκειάς του, ο ρυθμός δανεισμού της χώρας πρέπει να είναι χαμηλός. Ετσι κι αλλιώς, το μέλλον όπως περιγράφεται και από τις δύο απόψεις, είναι μέλλον με μηδενικό ή πολύ χαμηλό δανεισμό της χώρας από τις αγορές. Ακόμα κι αν οι συνθήκες βελτιωθούν δραστικά, θα περάσουν αρκετές δεκαετίες πριν η χώρα αποκτήσει την ευχέρεια να δανείζεται μεγάλα ποσά…
Τι σημαίνει όμως μέλλον χωρίς δάνεια; Περίπου όπως είναι η κατάσταση σήμερα. Με πρωτογενές πλεόνασμα, με σφικτή δημοσιονομική πολιτική, ώστε οι δαπάνες να καλύπτονται από τα έσοδα του Δημοσίου. Και επειδή τόσο η μία άποψη όσο και η άλλη υποθέτουν ότι θα είμαστε στην Ευρωζώνη, το ενδεχόμενο εκτύπωσης νομίσματος αποκλείεται, οπότε η πραγματική εικόνα της εισοδηματικής κατάστασης της χώρας θα απεικονίζεται στο ισοζύγιο πληρωμών. Τα έσοδα της χώρας θα προέρχονται από τις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τις εξαγωγές εμπορευμάτων, την είσπραξη εσόδων από τον τουρισμό και τη ναυτιλία, από εμβάσματα όσων εργάζονται στο εξωτερικό, τόκους και κέρδη ελληνικών επενδύσεων στο εξωτερικό, δάνεια επιχειρήσεων από το εξωτερικό…
Το ουσιαστικό ερώτημα είναι με ποιο τρόπο οι πόροι αυτοί μπορούν να αυξηθούν, προκειμένου η χώρα που θα είναι σε αδυναμία δανεισμού να αναπτυχθεί, ώστε εκτός των άλλων να ξεπληρώσει το δυσβάστακτο δημόσιο χρέος, ή να το αποκτήσουν εγχώριες πηγές που μπορούν να το εξυπηρετούν…
Σε κάποιες χώρες υπάρχει νομική ή και συνταγματική δέσμευση ότι το έλλειμμα του Δημοσίου δεν μπορεί να υπερβαίνει κάποιο ποσοστό. Στην Ελλάδα, για τα επόμενα χρόνια, θα ισχύει στην πράξη η δέσμευση ότι το κράτος λειτουργεί με μηδενικό ή πολύ χαμηλό δανεισμό. Οι επιπτώσεις της δέσμευσης αυτής δεν είναι ακόμα σαφείς, αλλά σίγουρα συνθέτουν μια νέα, πρωτόγνωρη κατάσταση. Η πολιτική εξουσία θα αναγκαστεί να περιορίσει τις φιλοδοξίες της για μεγάλα, εντυπωσιακά επιτεύγματα και επιπλέον θα έχει ένα δύσκολο καθήκον. Πρέπει να καταφέρει να αναπτύξει πηγές εσόδων από το εξωτερικό κυρίως για τον ιδιωτικό τομέα. Οι κυβερνήσεις πάντα υποστηρίζουν ότι ενισχύουν τις εξαγωγές, τις ξένες επενδύσεις κ.λπ., αλλά πρώτη φορά αυτό θα είναι όρος επιβίωσης της χώρας. Δεν θα αρκεί να το λένε, θα πρέπει να το πετυχαίνουν.