Μια αβέβαιη καθημερινότητα επικράτησε για τους πολίτες της Ελλάδας μετά την υπογραφή του Μνημονίου. Η ύφεση, η ανεργία, οι μειώσεις και οι περικοπές των μισθών, η αυξανόμενη φορολογία και η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, η διόγκωση της φτώχειας επιδείνωσαν τις συνθήκες διαβίωσης, ενέτειναν τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, αύξησαν τα ποσοστά των αυτοκτονιών και της θνησιμότητας. Παράλληλα, άρχισαν να κερδίζουν έδαφος πολιτικές και πρακτικές καταστολής, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κοινωνικά αδύναμων ομάδων, ο ρατσισμός, η βία και ο φασισμός, δημιουργώντας κλίμα φόβου και ανασφάλειας. Το βιβλίο επιχειρεί μια σφαιρική, κριτική και τεκμηριωμένη ανάλυση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των πολιτών, ανάλυση που αναδεικνύει την κοινωνική συνοχή ως το μεγάλο θύμα της κρίσης.
Η Ελλάδα στην κρίση
«Οταν στις αρχές του 2009 δύο από τους μεγαλύτερους οίκους αξιολόγησης υποβάθμιζαν κατά μία μονάδα τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, λίγοι ήταν εκείνοι που προέβλεπαν αυτό που θα ακολουθούσε τα επόμενα χρόνια. Υπήρχε αισιοδοξία, αναιτιολόγητη όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, ότι η κατάσταση είναι παροδική και ότι σύντομα θα βρισκόταν μια νέα ισορροπία και σταθερότητα. Τους επόμενους μήνες, ωστόσο, άρχισε να αναδεικνύεται σταδιακά το πραγματικό δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας, που συστηματικά κάλυπταν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, το οποίο μεγάλωνε συνεχώς υπό την πίεση των αρνητικών αξιολογήσεων και των διεθνών οικονομικών εξελίξεων. Η δεινή θέση της Ελλάδας δεν σχετίζεται μόνο με τη διεθνή κρίση αλλά και με σειρά από λάθη και αυθαιρεσίες στον τρόπο διακυβέρνησής της, καθώς και χαρακτηριστικές ελληνικές παθογένειες, όπως η στρεβλή και κοντόφθαλμη ανάπτυξη η οποία βασίστηκε στο κομματικό και πελατειακό κράτος. Μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να έχουν γίνει χρόνια πριν αναβάλλονταν από τα κυρίαρχα κόμματα από φόβο του πολιτικού κόστους και στην προσπάθεια διατήρησης της εξουσίας. Με δυο λόγια, η κρίση φάνηκε να αποτελεί προϊόν τόσο ενδογενών όσο και εξωγενών εξελίξεων.
Η υγεία σε κίνδυνο
»Η υγεία επιβαρύνεται από κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, η δε κρίση αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες και επιβαρύνει τις οικονομικά ασθενέστερες τάξεις. Η αύξηση, συνεπώς, της φτώχειας τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα δεν συνδέεται μόνο με τη μείωση της αγοραστικής ικανότητας των πολιτών, την αδυναμία αγοράς καταναλωτικών αγαθών ή τη μείωση της δυνατότητας συμμετοχής σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Αφορά πρωτίστως την αύξηση των ιατρικών και ψυχικών προβλημάτων, την κακή διατροφή με προπαρασκευασμένα χαμηλής ποιότητας τρόφιμα που συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας, την υποβάθμιση των συνθηκών στέγασης ή/και τη διαμονή σε υποβαθμισμένες και περιβαλλοντικά επιβαρυμένες περιοχές και κατοικίες. Ιδιαίτερα την περίοδο της οικονομικής κρίσης, το άγχος που προκαλείται από την απώλεια εισοδήματος, την ανεργία και το αβέβαιο μέλλον αυξάνεται σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι πλέον αντιμετωπίσιμο από το άτομο… Αντιστοίχως, εμφανίζονται προβλήματα συμπεριφοράς, όπως η εξάρτηση από το αλκοόλ και τον τζόγο, η κατάχρηση ουσιών αλλά και η αύξηση του καπνίσματος. Επίσης, η αύξηση των ποσοστών πρόωρης θνησιμότητας, ιδιαίτερα στον πληθυσμό των αστέγων, των μακροχρόνια ανέργων και τις ευάλωτες ομάδες, αποτελεί ένα ακόμη συνεπακόλουθο της οικονομικής κρίσης. Ακόμη και αν η οικονομική ανάπτυξη επιτευχθεί σε επίπεδο αριθμών, στο επίπεδο του πληθυσμού και ειδικά των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων τα όποια θετικά αποτελέσματα θα φανούν πολύ αργότερα –για ορισμένους πληθυσμούς ενδεχομένως και ποτέ–, καθώς η φτώχεια και η ανεργία αναπαράγονται, λόγω έλλειψης πρόσβασης στο σύστημα παιδείας ή της πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης για βιοποριστικούς λόγους. Η κρίση οδηγεί, επίσης, σε περικοπές των δαπανών για τη δημόσια υγεία με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον δύσκολη η πρόσβαση και η λήψη υπηρεσιών υγείας από τους οικονομικά ασθενέστερους.
Η εποχή της Κατοχής
»Πολλοί μελετητές παρομοιάζουν τη σημερινή κοινωνική και οικονομική κατάσταση με αυτήν της περιόδου της γερμανικής κατοχής στη χώρα μας. Αισθήματα αβεβαιότητας, συνεχούς κινδύνου και απρόβλεπτης καταστροφής φαίνεται να αποτελούν τα κοινά χαρακτηριστικά και των δύο περιόδων…
…Ο φόβος της φτώχειας σήμερα δεν σχετίζεται με τον φόβο του θανάτου από πείνα, όπως συνέβη στην Κατοχή, αλλά φέρνει στην επιφάνεια τον φόβο της κατάρρευσης, της ντροπής και της απαξίωσης. Οταν χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα σήμερα βρίσκονται υπό καθεστώς φόβου για την απώλεια της κατοικίας τους λόγω αδυναμίας καταβολής των δόσεων του δανείου ή πληρωμής του ενοικίου, όταν εξαναγκάζονται να πουλήσουν ή να δώσουν στα ενεχυροδανειστήρια προσωπικά ή οικογενειακά πολύτιμα αντικείμενα, προκειμένου να ανταποκριθούν σε βασικές υποχρεώσεις, οι εικόνες της Κατοχής ξαναζωντανεύουν. Οι τοκογλύφοι και οι μαυραγορίτες άκμαζαν την περίοδο της Κατοχής, τα ενεχυροδανειστήρια με κρατική άδεια την περίοδο της σημερινής κρίσης. Τα συσσίτια της Κατοχής καθρεφτίζονται στα συσσίτια της σύγχρονης κρίσης.
Οσοι είχαν το βίωμα της πείνας, μετά την απελευθέρωση της χώρας, επικεντρώθηκαν στην προσπάθεια διαμόρφωσης όρων και απόκτησης υλικών αγαθών που θα επέτρεπαν ασφαλέστερη διαβίωση, μεταβιβάζοντας τις εμπειρίες αυτές στις επόμενες γενιές μέσα από αφηγήσεις, αναμνήσεις και αναφορές σε απώλειες αγαπημένων προσώπων. Ετσι, η περίοδος αυτή καταγράφηκε στο συλλογικό ασυνείδητο και βιώθηκε ως συλλογικό τραύμα που επηρέασε τη συμπεριφορά και των επόμενων γενεών για αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής…
Κατά την πορεία της οικονομικής ανόδου της χώρας, ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν τη σημερινή ακραία κατάσταση, η οποία οδήγησε εκ νέου και μετά αρκετά χρόνια ευημερίας σημαντική μερίδα του πληθυσμού σε κατάσταση φτώχειας. Στην κατάσταση αυτή οι άνθρωποι βιώνουν εκ νέου συναισθήματα ντροπής, ενοχής και φόβου όχι μόνο για την απώλεια της προσωπικής περιουσίας και των εισοδημάτων τους αλλά και για την απώλεια της δύσκολα κατακτηθείσας κοινωνικής θέσης και τη συνακόλουθη αβεβαιότητα για το μέλλον».