Alain de Botton,
John Armstrong
«Η τέχνη ως θεραπεία»
εκδ. Πατάκη
σελ. 236
Αρκετές φορές στο παρελθόν ο «ποπ φιλόσοφος» Αλέν ντε Μποτόν είχε εκφράσει αντιρρήσεις για το πώς τα μεγάλα μουσεία παρουσιάζουν την τέχνη. Με ακαδημαϊκή λογική που δεν βοηθάει την προσωπική επαφή με τα έργα. Οπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει σε συνέντευξή του, «δεν χρειαζόμαστε μαθήματα ιστορίας τέχνης, αλλά να φτιάξουμε τη διάθεσή μας προς το καλύτερο».
Με το βιβλίο «Η τέχνη ως θεραπεία» που συνυπογράφει με τον Τζον Αρμστρονγκ, φιλόσοφο και θεωρητικό της τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, προχωράει ένα βήμα παραπέρα δηλώνοντας ότι η τέχνη έχει μια ξεκάθαρη χρησιμότητα: είναι ένα θεραπευτικό εργαλείο που μας βοηθάει να βιώνουμε πιο ολοκληρωμένα τη ζωή μας. Το βιβλίο χωρίζεται σε επτά κεφάλαια, με το πρώτο να διακρίνει επτά χρήσεις της τέχνης: μνήμη, ελπίδα, θλίψη, εξισορρόπηση, αυτογνωσία, εξέλιξη, αξιολόγηση. Με τον πίνακα του Ματίς «Οι χορεύτριες» λ.χ., οι δύο συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι χορεύτριες δεν αρνούνται τα προβλήματα του πλανήτη, όμως μέσα στην ατελή και αντικρουόμενη -αλλά φυσιολογική- σχέση μας με την πραγματικότητα, μπορούμε να αντλήσουμε θάρρος παρατηρώντας τη συμπεριφορά τους.
«Η τέχνη ενισχύει την αυτογνωσία», σημειώνουν σε κάποιο άλλο σημείο του βιβλίου. «Γνωρίζουμε πόσο εξαιρετικά δύσκολο είναι να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας με τους άλλους. Οι λέξεις αποδεικνύονται αδέξιες. Σκεφτείτε ότι προσπαθείτε να περιγράψετε έναν περίπατο κατά μήκος μιας λίμνης ένα ήρεμο απόγευμα, χωρίς τη βοήθεια κάποιας εικόνας. Η ανεπιτήδευτη απεικόνιση ενός απογεύματος σε κάποιο προάστιο της Κοπεγχάγης από τον Κρίστεν Κέμπκε αναδεικνύει εκείνες ακριβώς τις πτυχές της εμπειρίας που δυσκολευόμαστε να αρθρώσουμε». Σε ένα άλλο ενδιαφέρον κεφάλαιο, ο Αλέν ντε Μποτόν και ο Τζον Αρμστρονγκ ανοίγουν το θέμα του «τι θεωρείται καλή τέχνη».
Οπως χαρακτηριστικά σημειώνουν, μεγαλώνουμε υιοθετώντας συγκεκριμένα πρότυπα τέχνης και σε γενικές γραμμές πρέπει να θεωρούμε κάποιους καλλιτέχνες σπουδαίους. Αρα χρειάζεται μεγάλο σθένος για να τους αποκηρύξουμε δημόσια. Αυτό οδηγεί σε ένα παράδοξο: «Υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπίζουμε με αδιαφορία ή ψυχρότητα έργα τέχνης τα οποία, θεωρητικά, χαρακτηρίζουμε αριστουργήματα». Ως παράδειγμα φέρνουν τον πίνακα του Καραβάτζιο με τον αποκεφαλισμό του Ασσύριου στρατηγού Ολοφέρνη από την Ιουδήθ, σημειώνοντας ότι «πολλοί ενθουσιάζονται με το συγκεκριμένο έργο, αν θέλει όμως κανείς να είναι ειλικρινής, ίσως παραδεχτεί ότι στην πραγματικότητα δεν του αρέσει».
Αυτό που σίγουρα καταφέρνουν οι δημιουργοί του βιβλίου είναι να προτείνουν μια ριζοσπαστική προσέγγιση της τέχνης οδηγώντας τον αναγνώστη-θεατή σε μια εντελώς καινούργια ανάγνωση σπουδαίων έργων. Το βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη έκδοση, πλούσια εικονογραφημένη.