Οταν μας κυριεύει ο δαίμονας της απαξίωσης, της κατακρημνιστικής περιφρόνησης για πρόσωπα, χώρες, φυλές, ιδέες, ούτε ο άγιος Γεράσιμος της Κεφαλονιάς δεν μπορεί να μας προσφέρει ουσιαστική βοήθεια, παρά τη θαυματουργική ειδικότητα που του αποδίδουν οι πιστοί. Αλλά και οι εξορκισμοί, οι επίσημοι, της Εκκλησίας, μικρή παρηγοριά δίνουν. Είτε για του Βασιλείου του Μεγάλου τον εξορκισμό πρόκειται («Εξορκίζω σε τον αρχέκακον της βλασφημίας, τον αρχηγόν της ανταρσίας, και αυτουργόν της πονηρίας») είτε για του Ιωάννη του Χρυσοστόμου: «Φρίξον, τρόμαξον, φοβήθητι, αναχώρησον, εξολοθρεύθητι, φυγαδεύθητι»…
Τον σατανίσκο αυτόν τον τρέφει η επιτιμητική υπερβολή, η άκριτη γενίκευση, η μονότονη και μονόπλευρη γκρίνια, η ισοπεδωτική διάθεση. Και μια αυταρέσκεια που αδυνατεί να την εξονομάσει ο όρος ναρκισσισμός. Δεν είναι αποκλειστικά ετεροφαγικός ο δαίμονάς μας. Δεν πλήττει μόνο τους άλλους, τους τρίτους, τους ξένους. Αρκετά συχνά γίνεται αυτοφαγικός. Στρέφεται εναντίον του εαυτού μας· όχι με αυτοκριτική διάθεση αλλά με τον τρόπο της ακραίας αυτοϋποτίμησης. Και πολύ πιο συχνά στρέφεται ηδονικά και εναντίον της ίδιας της χώρας μας. Και πάλι, όχι από κριτική τιμιότητα, άκρως απαραίτητη άλλωστε, αλλά με αστόχαστη επιθετικότητα και με την αυτοδικαιωτική εμμονή που ξεχωρίζει μόνο την αφεντιά μας μέσα από το σωρό: «Εγώ μια χαρά σάς τα λέω, εσείς όμως δεν μ’ ακούτε…».
Μ’ αυτήν την ελαφρώς σνομπίστικη, αφ’ υψηλού αντιμετώπιση της πατρίδας μας, και εν αντιθέσει με όσους πιστεύουν πως είναι τεράστια, ανέκαθεν και διά παντός κέντρο του κόσμου, εμείς, του άλλου άκρου, τη βρίσκουμε τιποτένια, ανυπόληπτη, αγιάτρευτα διεφθαρμένη και μέχρις ενός (πλην ημών, είπαμε, που σεμνά και ταπεινά αυτοεξαιρούμαστε από τους «κωλοέλληνες»)· και βέβαια οπισθοδρομική, καθόλου ευρωπαϊκή, πολύ ανατολίτικη τέλος πάντων. Ποιο δόγμα ρυθμίζει τα αισθήματά μας και διέπει τις σκέψεις μας στην περίπτωση αυτή; Εδράζεται σε δύο λεξούλες: «Μόνον εδώ…». Κατά την περίσταση και την αφορμή, το ζευγάρι συμπληρώνεται από άλλες πέντε-δέκα λέξεις, καταδικαστικού πάντοτε τόνου· με την καταδίκη να βγαίνει κάθε φορά με συνοπτικές διαδικασίες, δίχως μάρτυρες και δικανικές αντιπαραθέσεις. Ιεροεξεταστικά. Αφοριστικά.
«Μόνον εδώ», ακούγαμε προ μηνός (με αφορμή το παταγωδώς ανίσχυρο ξόρκι κατά της γηπεδικής βίας που δοκίμασε το αρμόδιο υφυπουργείο, την αναβολή δηλαδή των αγώνων ενός Σαββατοκύριακου), «μόνον εδώ» λοιπόν, επέμεναν στα δελτία, θριαμβεύει ο χουλιγκανισμός· παντού αλλού, σε όλη την Ευρώπη, σε όλον τον κόσμο, το ποδόσφαιρο είναι γιορτή και ο αθλητισμός πανήγυρις. «Παντού αλλού»; Κατάφωρη η ψευδολογία. Και δεν χρειάζονταν οι συμπλοκές των Ρουμάνων και των Ούγγρων ποδοσφαιροσοβινιστών στο Βουκουρέστι ή η κήρυξη επικοινωνιακού πολέμου μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας, μετά την εισβολή σημαιοστολισμένου τηλεκατευθυνόμενου ελικοπτέρου στο γήπεδο του Βελιγραδίου, για να καταλάβουμε ότι το τελευταίο πράγμα με το οποίο παίζεται το ποδόφαιρο είναι η μπάλα, το τόπι.
Αγρια επεισόδια, με αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε «βαμμένους», γίνονται σχεδόν παντού. Στην Ιταλία και την Τουρκία, στη Ρωσία και την Ισπανία, στη Γαλλία, τη Σκωτία, την Αίγυπτο, τη Λατινική Αμερική. Αθλητικογενής βία δεν υπάρχει μονάχα σε χώρες όπου δεν υπάρχουν ομάδες και πρωταθλήματα (εντάξει, να εξαιρέσουμε το Λιχτενστάιν, τα νησιά Φερόες, ίσως και τη Δανία των ρούλιγκαν). Μόνο η Ινδία δεν είχε μέχρι τώρα πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Και πλέον απέκτησε και αυτή, αφού μια τέτοια αγορά, τεράστια, δεν μπορούσε να παραμείνει άλλο ακαλλιέργητη. Θα δούμε λοιπόν, όταν καλλιεργηθεί επαρκώς ο οπαδισμός, πόσο θ’ αντέξει η θρυλούμενη βουδιστική απάθεια.
«Μόνον εδώ», επιμένει το τροπάριο, πλημμυρίζουμε με την πρώτη καταιγίδα, γιατί «μόνον εδώ» μπαζώνουμε τα ρέματα και παίρνουμε άδειες για χτίσιμο όχι με το δίκιο μας αλλά με το χρήμα μας. Και πάλι ψέμα, και πάλι αχρείαστο. Γιατί, κι αν ακόμα εξαιρέσουμε τις βαλκανικές χώρες, που δεν τις υποληπτόμαστε ακόμα και όταν αυτοσυμπεριλαμβανόμαστε στο «εδώ είναι Μπαλκάνια», και στην Ιταλία βουλιάζουν στην πρώτη ή τη δεύτερη πλημμύρα, και στη Γαλλία. Στη δε Αμερική, κοτζάμ Ηνωμένες Πολιτείες, κλείνουν οι δρόμοι και τα αεροδρόμια όταν το στρώνει και πιθανόν φωνάζουν κι εκεί «πού είναι το κράτος». «Και τι παναπεί αυτό;» θα ρωτήσει κάποιος. Οτι δεν τρέχει τίποτα που πνιγόμαστε αφού πνίγονται κι άλλοι; Οχι βέβαια. Αλλά, αν δούμε την εικονίτσα μας σαν κομμάτι της μεγάλης εικόνας, ίσως πάψουμε να μιλάμε για «θεομηνίες», «εκδίκηση της φύση» και λοιπά μεταφυσικά. Ισως πάψουμε δηλαδή να κλαιγόμαστε πιστεύοντας πως «μόνον εδώ» μας δέρνει κάποια κατάρα που δεν έχουμε τις δυνάμεις να την αντιμετωπίσουμε. Και ίσως προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του, πολιτεία μαζί και πολίτες. Γιατί ο ρόλος των πολιτών είναι άλλος από του καταγγέλλοντος αυτόπτη μάρτυρα, που ενδέχεται μάλιστα να την έχει κάνει την κουτσουκέλα του.
«Μόνον εδώ», για να πάμε παρακάτω στου μηρυκασμού τη σκάλα, στήνονται οδοφράγματα, ξηλώνονται μάρμαρα, εκτοξεύονται μολότοφ. Μόνον εδώ; Είδαμε τι έγινε πρόσφατα στο Βερολίνο, άλλη μία φορά. Είδαμε τι έγινε στις ειρηνικότατες Βρυξέλλες ή στο αυστηρό Λονδίνο, με τη διαδήλωση χιλιάδων ανθρώπων με τη μυθική πια λευκή μάσκα του Γκάι Φοκς. Βλέπουμε τι γίνεται στο Χονγκ Κονγκ. Ή μήπως ούτε είδαμε ούτε βλέπουμε ούτε θέλουμε να δούμε;
«Μόνον εδώ», επιμένουμε, έχουμε αποκλεισμούς υπουργείων ή καταλήψεις κυβερνητικών κτιρίων. Μόνον εδώ; Με κοπριά και σανό απέκλεισαν κυβερνητικά κτίρια οι Γάλλοι αγρότες. Και στην Ιταλία, φοιτητές κατέλαβαν τα μιλανέζικα γραφεία του υπουργείου Εργασίας στο Μιλάνο, άλλοι πέταξαν αυγά σε συμβούλους του Ματέο Ρέντσι, οι δε πεντάστεροι βουλευτές του Μπέπε Γκρίλο κατέλαβαν την αίθουσα συνεδριάσεων της Γερουσίας, πέταξαν βιβλία κατά του προέδρου της κτλ. «Μόνον εδώ» κηρύσσονται συντεχνιακές απεργίες που βλάπτουν το γενικό κοινωνικό συμφέρον ή και το εθνικό. Μάλιστα. Οπως οι πρόσφατες απεργίες των σιδηροδρομικών στη Γερμανία. Ή των πιλότων, πάλι στην ευημερούσα Γερμανία.
Ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Ισως επειδή τρελαινόμαστε για τα πρωτεία, ακόμα κι αν αφορούν ανάξια πράματα. Αλλωστε, καθόλου παράδοξο, το «Μόνον εδώ πάνε όλα στραβά» συνυπάρχει με το δόγμα «Μόνο εμείς είμαστε τόσο ψηλά σε όλα». Αλλά γι’ αυτό την άλλη Κυριακή.