Κέντρο του σύμπαντος ή το σύμπαν;

ALDO NAOURI

σελ. 405, εκδ. Κέλευθος

«Θέλω να ξαναγυρίσω στην παιδική μου ηλικία», είπε κάποτε μια θεραπευόμενή μου. «Τότε ό,τι και να έκανα οι δικοί μου το έβρισκαν καταπληκτικό. Ενιωθα όμορφη, χαρούμενη, χαριτωμένη, ένιωθα λίγο σαν παιδί-θαύμα». Κοίταζα μπροστά μου τη νεαρή γυναίκα που αφηγούνταν την ιστορία της, αναρωτιόμουν «πού πήγε το θαύμα σήμερα;», καθώς την έβλεπα να κλαίει και να οδηγεί τη ζωή της ανάμεσα στην αυτολύπηση, την γκρίνια και την παραίτηση. «Η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουν ποτέ καλή σε κάτι, δεν με βοήθησαν να ανακαλύψω σε τι είμαι καλή. Απλώς τότε όλοι μου έλεγαν εκστασιασμένοι μπράβο, ενώ τώρα κανείς δεν θέλει πολλά πολλά μαζί μου».

Διαβάζοντας το βιβλίο του Aldo Naouri με τίτλο «Εκπαιδεύοντας τα παιδιά» από τις εκδόσεις Κέλευθος μου ήρθε στο μυαλό η νεαρή αυτή γυναίκα που φλέρταρε έντονα με την κατάθλιψη. Τι είναι αυτό που κάνει την παιδική ηλικία να φαντάζει ιδανική σε πολλούς ανθρώπους και γιατί αυτή η γραμμή δεν ενώνει το παρελθόν με το παρόν πολλών ανθρώπων; Πώς διαμορφώνεται η διαπαιδαγώγηση των γονέων, από τι επηρεάζεται και γιατί ενώ οι περισσότεροι γονείς έχουν τις καλύτερες των προθέσεων αδυνατούν να δημιουργήσουν υπεύθυνους και ώριμους ενήλικες, ενήλικες που να αντέχουν στις δυσκολίες της ζωής και να απολαμβάνουν τις χαρές της;

Μικροί τύραννοι

Αν ανατρέξουμε στα τελευταία 200 χρόνια της κοινωνικής ζωής στην Ευρώπη κυρίως, αλλά όχι μόνο, βλέπουμε ότι το παιδί ως όρος και ως οντότητα έχει περάσει πολλά. Από τον ταλαιπωρημένο Ολιβερ Τουίστ του Κάρολου Ντίκενς μέχρι τα δικά μας αγροτόπαιδα της ελληνικής υπαίθρου που σταματούσαν νωρίς το σχολείο για να ασχοληθούν με τη γη, το παιδί έχει υπάρξει κυρίως τότε μια μικρογραφία του ενήλικα, χωρίς ιδιαιτερότητες και διαφορετική αντιμετώπιση. Επειτα περάσαμε στην ανακάλυψη της ψυχολογίας του παιδιού, της έννοιας του παιδιού ως διαφορετική οντότητα και μαζί με αυτά εγκαταστάθηκε ο όρος μαζί με την ουσία του αλλά και το μάρκετινγκ για πάντα στη ζωή μας. Οντως τότε το παιδί έπαψε να είναι πεδίο εκμετάλλευσης, έγινε το πλάσμα που θέλει τροφή, ζεστασιά και αποδοχή, ενώ μαζί με αυτά μπήκαν και οι πρώτοι κανόνες και τα όρια που διαχώριζαν τους μεγάλους από τα μικρά τέκνα τους. Προστασία ναι, αλλά κυρίως οριοθέτηση.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια, τα παιδιά έγιναν το κέντρο του σύμπαντος. Οι μικροί τύραννοι και οι μεγάλοι αποπλανητές. Οι γοητευτικές υπάρξεις και τα χαριτωμένα θαυματουργά πλάσματα. Τα παιδιά μετατράπηκαν από το γρανάζι μιας μηχανής, στην ίδια τη μηχανή, σε γρανάζια της οποίας μεταλλάχθηκαν οι γονείς τους. Τα πολλά παιδιά σε μια οικογένεια έγιναν για διάφορους λόγους λίγα, έως και ένα μόνο, και η ψυχολογία αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισης άλλαξε. Φτάσαμε στην εποχή όπου το παιδί από την ώρα που γεννιέται είναι αυτόνομη εξατομικευμένη προσωπικότητα, με δυνάμει τρομακτικές ικανότητες και εκ φύσεως δέσμιο ανεξέλεγκτων επιθυμιών.

Ο Aldo Naouri είναι Γάλλος παιδίατρος, με καταγωγή από τη Λιβύη. Εχει υπάρξει αναλυόμενος για χρόνια. Δουλεύει με μικρά παιδιά τα τελευταία 40 χρόνια, από τη στιγμή που σήμερα πλέον είναι παππούς. Αναγκάστηκε λόγω της φύσης της δουλειάς του να ξεφύγει από τον παγιωμένο τρόπο αντιμετώπισης της παιδιατρικής και να λειτουργήσει κυρίως σαν ψυχολόγος ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης, από τη στιγμή που κατάλαβε ότι αυτά που απασχολούν τους γονείς και τους δυσκολεύουν είναι κυρίως ψυχολογικής φύσης ζητήματα, ζητήματα ισορροπιών. Με αυτό το βιβλίο μεταφέρει με απτό, πολύ κατανοητό και συμβουλευτικό τρόπο τα συμπεράσματά του για την πολύ σημαντική λειτουργία της διαπαιδαγώγησης των παιδιών από την ώρα που γεννιούνται μέχρι την εφηβεία. Η επιτομή της σκέψης του κινείται ανάμεσα στο δίπολο της ανασφάλειας και της παντοδυναμίας. Το παιδί από την ώρα που γεννιέται έτσι και αλλιώς νιώθει και τα δύο ταυτόχρονα και έντονα.

Οι ψυχολόγοι, ψυχίατροι, παιδαγωγοί, παιδίατροι μιλάμε συχνά για ζητήματα που ξέρουμε επιστημονικά καλύτερα από τους άλλους, αφήνοντας όμως απέξω τον εαυτό μας ως γονιού. Διαβάζοντας το βιβλίο του Naouri είδα το καθρέφτισμά του ως γονιού μέσα σε αυτό και την πραγματική αγάπη του για τα παιδιά. Μπορεί να πιστεύουμε κατά βάθος ότι έχουμε γεννήσει το πιο αξιολάτρευτο πλάσμα του κόσμου, αλλά να μην τα καταφέρνουμε πάντα και παντού, εντούτοις είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε ότι για να γίνει κάποιος υποκείμενο πρέπει κάποιος να του το επιτρέψει. Και το επιτρέπουμε όταν βοηθάμε το παιδί να προχωρήσει, να αντιληφθεί τον εαυτό του χωρίς να υποτασσόμαστε στη γοητεία του, στη γοητεία μας και στον χειρισμό που μεταδίδει διπλά μηνύματα και ανάμεικτα συναισθήματα. Αλλά για να του δώσουμε την ευκαιρία να παλέψει τη ζωή που έρχεται, ενισχύοντας δυνάμεις που υπάρχουν και όχι άλλες που φαντασιωνόμαστε ότι κρύβονται, ο γονιός πρέπει να έχει δική του ζωή, να μη φοβάται την πειθαρχία, τα όρια και κυρίως τη συνέπεια.