H ευημερία των πολιτών αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στην ατζέντα πολλών κρατών. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση ανήγγειλε τη δημιουργία του Κέντρου Αναζήτησης της Ευημερίας (BIS) με αρχικά κεφάλαια 3,5 εκατ. στερλινών για να ερευνήσει τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν μια άνετη ζωή από αξιοπρεπή οικονομική κατάσταση και να αναζητήσει πρακτικούς τρόπους για τη βελτίωση του βιοτικού επίπεδου των πολιτών. Η ιδέα πως η ευημερία θα πρέπει να αποτελέσει στόχο στη χάραξη πολιτικής έχει τονισθεί από εξέχοντες οικονομολόγους όπως ο Λόρδος Λάιγιαρντ και οι Τζότζεφ Στίγκλιτζ, Αμάρτια Σεν και Ζαν-Πολ Φιτουσί, που επιμελήθηκαν σχετική έρευνα ύστερα από ανάθεση της κυβέρνησης Σαρκοζί στη Γαλλία, το 2009. Αρκετές έρευνες καταδεικνύουν πως η ευημερία εξαρτάται, επίσης, από τον τύπο εργασίας και το εργασιακό περιβάλλον ενός ατόμου.
Πρόσφατη έρευνα στη Βρετανία έδειξε ότι οι εργοδότες μπορούν να βελτιώσουν την ευημερία των εργαζομένων μέσα από την ποιότητα εργασίας. Η ευημερία των εργαζομένων ενισχύεται όταν μπορούν να ελέγχουν την ταχύτητα και το περιεχόμενο στην εκτέλεση των καθηκόντων που αναλαμβάνουν. Οταν είναι λογικές οι απαιτήσεις από τους εργαζομένους. Οταν υπάρχει ποικιλία στη δουλειά τους. Οταν δημιουργούνται ευκαιρίες για ανάπτυξη. Οταν οι επικεφαλής υποστηρίζουν το έργο τους. Οταν οι αποδοχές και η μεταχείριση των εργαζομένων είναι δίκαιη. Οταν το εργασιακό περιβάλλον είναι ευχάριστο και ασφαλές.
Αποφέρει, όμως, κέρδη η βελτίωση της ευημερίας των εργαζομένων;
Συμφέρει, δηλαδή, οικονομικά τους εργοδότες να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας αλλά και διαβίωσης των εργαζομένων; Τελικά, οι εργοδότες προτίθενται να προχωρήσουν σε τέτοιας φύσεως ενέργειες μόνον εάν είναι ξεκάθαρα τα οφέλη για τους ίδιους, δηλαδή την επιχείρηση. Βέβαια, δεν έχουν ακόμη προκύψει σαφή στοιχεία που να συνδέουν τις επιδόσεις μιας επιχείρησης με τη βελτίωση της ευημερίας των εργαζομένων. Πολλά εξαρτώνται από την παραγωγική διαδικασία της εταιρείας, τις κατηγορίες εργαζομένων που επιστρατεύει, τη δυνατότητά τους να αυξάνουν την αξία του τελικού προϊόντος και το κατά πόσο επηρεάζεται η παραγωγικότητά τους από την ευημερία τους.
Για παράδειγμα, το τελικό προϊόν μιας εταιρείας εξαρτάται σε υψηλό βαθμό από το ταλέντο των υψηλόβαθμων στελεχών διότι θα συμβάλουν στη χάραξη στρατηγικής του εργοδότη αλλά και την παραγωγικότητα των εργαζομένων στα χαμηλότερα στρώματα της παραγωγής. Σε αυτή την περίπτωση συμφέρει τον εργοδότη να επενδύσει στην ευημερία των υπαλλήλων, εάν είναι να δημιουργηθούν περισσότερα κίνητρα και ενισχυθεί η παραγωγικότητά τους. Είναι λιγότερο ξεκάθαρο εάν μια εταιρεία επιθυμεί να επενδύσει στην ευημερία των εργαζομένων που ασχολούνται με τυπικές και καθημερινές εργασίες που δεν δημιουργούν προστιθέμενη αξία. Δηλαδή σε εργαζομένους που μπορεί να αντικατασταθούν εύκολα από τον οποιονδήποτε.
Παρ’ όλα αυτά, έχουν υπάρξει ενδείξεις που συνδέουν την ευημερία των εργαζομένων με την ατομική τους απόδοση. Εχουν, για παράδειγμα, συγκεντρωθεί στοιχεία που συνδέουν την αναβάθμιση της ευημερίας των εργαζομένων με την αύξηση της παραγωγικότητάς τους. Σε διοικητικό επίπεδο, ωστόσο, οι ενδείξεις αυτές λιγοστεύουν αλλά τείνουν στην ίδια κατεύθυνση. Mε βάση την έκθεση της BIS, που είναι η πρώτη που συνδέει την ευημερία με την απόδοση των εργαζομένων, προκύπτει πως αυτές οι δύο παράμετροι συνδέονται άμεσα αρκεί οι εργοδότες να έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν το εργασιακό περιβάλλον. Ωστόσο θα πρέπει να πραγματοποιηθούν περισσότερες έρευνες για να κατοχυρωθούν αυτά τα ευρήματα.
* Καθηγητής Οικονομικών στο LSE. ** Ερευνητές στο ινστιτούτο οικονομικών και κοινωνικών επιστημών NIESR (Βρετανία). To άρθρο δημοσιεύθηκε στο voxeu.org.