Η Uber είναι μια εταιρεία τεχνολογίας με έδρα το Σαν Φρανσίσκο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το προϊόν της είναι μια υπηρεσία που επιτρέπει στον οποιονδήποτε να βρει και να μισθώσει ένα αυτοκίνητο μαζί με τον οδηγό του, χρησιμοποιώντας μια εφαρμογή στο κινητό του τηλέφωνο. Το διαφορετικό σε σχέση με τις mobile υπηρεσίες εύρεσης ταξί ή λιμουζίνας που υπάρχουν πλέον στις περισσότερες πόλεις του κόσμου, είναι ότι η Uber επιτρέπει και τη μίσθωση ιδιωτικών αυτοκινήτων. Ο πελάτης βρίσκει στο χάρτη τον οδηγό που βρίσκεται πιο κοντά του, τον καλεί, πληρώνει μέσω της εφαρμογής, και πηγαίνει στον προορισμό του εύκολα και σχετικά φτηνά. Οδηγός μπορεί να γίνει λίγο-πολύ οποιοσδήποτε κάτοχος (κατά κανόνα πολυτελούς) αυτοκινήτου. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του συγκεκριμένου μοντέλου, δε, που λειτουργούν σε διάφορες χώρες, ανάλογα και με την τοπική νομοθεσία.Η Uber έχει ολοκληρώσει κάμποσους γύρους χρηματοδοτήσεων, και η τελευταία αποτίμησή της ανέρχεται στα $19 δις. Τον περασμένο Αύγουστο ανακοίνωσε ότι έχει παρουσία σε 200 πόλεις του κόσμου. Όπως ασφαλώς θα μαντέψατε διαβάζοντας τις λέξεις “μίσθωση ιδιωτικών αυτοκινήτων” από πάνω, αυτό δεν έγινε ανεμπόδιστα και ανώδυνα. Όπου υπάρχουν ισχυρά συνδικάτα ταξιτζήδων, έγινε χαμός. Στο Παρίσι ταξιτζήδες επιτέθηκαν και κατέστρεψαν το αυτοκίνητο ενός οδηγού του Uber. Στο Λονδίνο οι ταξιτζήδες έκλεισαν τους δρόμους. Στο Βερολίνο και τις Βρυξέλλες η δραστηριότητα της εταιρείας απαγορεύτηκε. Ένα μεγάλο μέρος του μπάτζετ της εταιρείας πηγαίνει σε lobbying για να της επιτραπεί να λειτουργήσει σε μέρη με αυστηρή νομοθεσία και περιορισμούς.
Πριν από λίγες εβδομάδες έγινε γνωστό ότι η Uber προτίθεται να επεκταθεί σε άλλο ένα τέτοιο μέρος: Την Αθήνα.Προκυρήχθησαν δύο θέσεις εργασίας και πριν από λίγες ημέρες ανέβηκε στον αέρα και μια ελληνική σελίδα της υπηρεσίας στο Facebook. Από τα σχόλια αυτής της σελίδας ξεκίνησε η ίδια συζήτηση που έχει γίνει ήδη στις 200 άλλες πόλεις, υποθέτω με εξίσου πολλές βρισιές, απειλές κατά της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας, και κεφαλαία γράμματα από τους έξαλλους σχολιαστές. Η συζήτηση, μοιραία, κατευθύνεται στο θέμα της υπεράσπισης ή μη των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων μιας ομάδας -των ταξιτζήδων.
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, είναι και το μόνο είδος συζήτησης που γίνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα πάνω στο θέμα των όποιων μεταρρυθμίσεων. Αλλά στο πλέγμα των θεμάτων που τίθενται από τη δραστηριότητα της συγκεκριμένης εταιρείας, αυτό είναι το λιγότερο σημαντικό. Υπάρχουν τουλάχιστο δύο θέματα που κατά τη γνώμη μου έχουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον: Πρώτον, οι ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος μεταφέρεται από το Α στο Β και, δεύτερον, η αχαλίνωτη φύση των επιθετικών νέων startups.
Τα σκανδαλάκια που αφορούν την Uber είναι τόσο συχνά που, από τη στιγμή που σας γράφω ετούτες τις γραμμές μέχρι τη στιγμή που θα τις διαβάσετε, σίγουρα κάτι καινούριο θα ‘χει γίνει. Τις προηγούμενες ημέρες μάθαμε ότι η εταιρεία έχει ένα εσωτερικό εργαλείο για να παρακολουθεί τις διαδρομές που κάνουν ταυτοποιημένοι χρήστες -κάτι που αποκάλυψε υπάλληλος σε δημοσιογράφο, ενημερώνοντας την ότι την παρακολουθούσε καθώς ερχόταν στα γραφεία της εταιρείας. Μάθαμε επίσης ότι στέλεχος της εταιρείας πρότεινε την πρόσληψη ερευνητών που θα ξεψάχνιζαν το παρελθόν δημοσιογράφων που έχουν γράψει αρνητικά για την εταιρεία, αναζητώντας “σκοτεινά” στοιχεία που θα μπορούσαν να πλήξουν την αξιοπιστία τους. Πριν από μήνες έγινε γνωστό πως η εταιρεία διέθετε τμήμα σαμποτάζ κατά των ανταγωνιστών της στη Νέα Υόρκη -έκαναν κλήσεις σε οδηγούς της Lyft, τις οποίες μετά ακύρωναν, για να σπαταλήσουν το χρόνο των ανταγωνιστών οδηγών. Επιπλέον, έχει κατηγορηθεί για μισογυνισμό, για διακρίσεις σε βάρος των τυφλών, για εξαπάτηση των ίδιων των οδηγών της. Η δε αντίδραση της εταιρείας σε όλες τις ιστορίες τρόμου (επιθέσεις, κλπ) που αφορούν οδηγούς της (που πάντως δεν είναι πιο συχνές από ό,τι συβαίνει στα ταξί), υποδηλώνει μια κουλτούρα επιθετικότητας, αποποίησης κάθε ευθύνης, και ανοιχτής έχθρας προς τα media και οποιασδήποτε κρίτικής.
Είναι μια πολύ επιτυχημένη εταιρεία, αλλά οι πρακτικές της είναι απωθητικές και ενίοτε εξοργιστικές. Όπως έγραψε ο μπλόγκερ Τζον Γκρούμπερ: “Είναι σα να έχει επιστρέψει ο Ρίτσαρντ Νίξον από τον τάφο και να διοικεί μια startup”.
Τα όρια των επιχειρηματικών πρακτικών των startups, που λειτουργούν σε ακραία ανταγωνιστικές (και παγκοσμιοιποιημένες) αγορές, με πρόσβαση σε μυθικά επενδυτικά κεφάλαια αλλά χωρίς καμιάς μορφής χαλινάρι ή έλεγχο, είναι ένα θέμα κατά τη γνώμη μου σοβαρό. Πού πρέπει να μπαίνουν όρια; Ποιος έχει την αρμοδιότητα να τα βάζει;
Και το άλλο θέμα που τίθεται από υπηρεσίες σαν του Uber είναι ακόμα σημαντικότερο:
Υπηρεσίες σαν αυτές, αλλά και άλλες σαν το Taxibeat και το Taxiplon, αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την μεταφορά ως υπηρεσία. Ταυτόχρονα ο κόσμος αλλάζει, οι πολίτες και οι κυβερνήσεις είναι πιο ευαίσθητες σε περιβαλλοντικά θέματα, οι υποδομές των πόλεων βελτιώνονται, η ενεργειακά δαπανηρή τάση διασποράς του πληθυσμού στα προάστια αντιστρέφεται, οι δημόσιες συγκοινωνίες βελτιώνονται ραγδαία. Οι νέοι στον ανεπτυγμένο κόσμο βγάζουν λιγότερα διπλώματα οδήγησης και αγοράζουν λιγότερα αυτοκίνητα από οποιαδήποτε προηγούμενη γενιά. Στην Ευρώπη πωλούνται περισσότερα ποδήλατα από ό,τι αυτοκίνητα για πρώτη φορά στην ιστορία. Η μετακίνηση στις πόλεις έχει ήδη αλλάξει, και θα συνεχίζει να αλλάζει. Σε 15 χρόνια δεν θα υπάρχουν “ταξιτζήδες”. Σε 25 χρόνια μπορεί να μην υπάρχουν καν οδηγοί, και να κυκλοφορούμε όλοι σε κοινόχρηστα ηλεκτροκίνητα μισθωμένα αυτοκίνητα-ρομπότ σαν αυτά που δοκιμάζει εδώ και καιρό η Google και άλλες εταιρείες.
Το φαινόμενο του αφανισμού επαγγελμάτων και της ανατίναξης αγορών από την τεχνολογία επαναλαμβάνεται από τη βιομηχανική επανάσταση κι ύστερα, και υπηρεσίες όπως το Uber είναι τα σημάδια μιας ανατίναξης που συμβαίνει τώρα. Αυτό είναι ένα θέμα που αξίζει να σκέφτεται και να συζητά κανείς. Η επένδυση δεκάδων χιλιάδων ευρώ από συμπολίτες μας στην απόκτηση μιας άδειας που σε λίγα χρόνια δεν θα αξίζει τίποτα είναι ένα θέμα λυπηρό, όσο λυπηρές ήταν οι ιστορίες πεταλωτών και σαμαράδων τον καιρό που τα πρώτα Model-T άρχισαν να βγαίνουν απ’ τις γραμμές παραγωγής. Τα άλλα θέματα αφορούν το μέλλον. Αυτά αξίζει να συζητάμε τώρα.