Αποψη: Ενας τρίπτυχος «οδικός χάρτης» για την ανάπτυξη

Αποψη: Ενας τρίπτυχος «οδικός χάρτης» για την ανάπτυξη

4' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο​​ι πρόσφατες σημαντικές επιτυχίες Ελλήνων επιστημόνων, νέων επιχειρηματιών, επιχειρήσεων start-up, ερευνητικών ιδρυμάτων, αλλά και σχολείων (όπως το Κολλέγιο Αθηνών – Κολλέγιο Ψυχικού) στον τομέα της καινοτομίας φέρνουν έντονα στο προσκήνιο της επικαιρότητας τη σπουδαιότητα του τριπτύχου «επιχειρηματικότητα-καινοτομία-παιδεία».

Με αφορμή τις επιτυχίες αυτές, θα διατυπώσω κάποιες σκέψεις για το χθες, το σήμερα και το αύριο αυτού του τριπτύχου στην ανάπτυξη του τόπου μας.

Κατ’ αρχάς, κάποιες γενικές παρατηρήσεις:

Επιχειρηματικότητα δεν είναι μόνον η δυνατότητα να μετατρέπεις μια πρωτοβουλία, μια ιδέα σε πραγματικότητα που αποδίδει οικονομικό κέρδος.

Είναι κάτι «άυλο» – μια ιδέα, μια πρωτοβουλία, που μετατρέπεται σε κάτι «χειροπιαστό».

Η επιχειρηματικότητα είναι ο τέταρτος συντελεστής παραγωγής – πέρα από τη γη, την εργασία, το κεφάλαιο. Ενώ όλοι οι άλλοι συντελεστές παραγωγής μπορούν να εξαντληθούν, οι νέες ιδέες είναι ανεξάντλητες.

Η επιχειρηματικότητα δεν είναι μονοπώλιο κανενός. Είναι ο πιο δίκαια κατανεμημένος συντελεστής παραγωγής. Διότι δημιουργικές ιδέες βρίσκονται στα μυαλά ανθρώπων κάθε κοινωνικής προέλευσης.

Η καινοτομία συμβάλλει στη συνεχή διάδοση ιδεών, λειτουργεί ως κατεξοχήν καταλύτης επιχειρηματικότητας.

Το κράτος

Το κράτος μπορεί να είναι υποστηρικτής της επιχειρηματικότητας, αλλά μπορεί να είναι και εχθρός της.

Το «κλειδί» βρίσκεται στη σχέση κινήτρων – αντικινήτρων. Αν τα κίνητρα για την επιχειρηματικότητα είναι ισχυρότερα, τότε το κράτος λειτουργεί αναπτυξιακά. Αν τα αντικίνητρα είναι ισχυρότερα, τότε το κράτος λειτουργεί ως τροχοπέδη ανάπτυξης.

Πριν από μερικά χρόνια, ο σοσιαλιστής πρώην πρωθυπουργός της Ισπανίας Φελίπε Γκονζάλες, τότε επικεφαλής της Επιτροπής Σοφών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ανέφερε ότι η Ευρώπη δεν έχει καταφέρει να αναδείξει ανθρώπους πρωτοπόρους-δημιουργούς όπως ο Bill Gates «γιατί τα συντεχνιακά συμφέροντα στραγγαλίζουν κάθε καινοτομία».

Η διαπίστωση αυτή είναι σωστή. Και ισχύει ακόμη περισσότερο για τη χώρα μας.

Οι κρατικές παρεμβάσεις, οι γραφειοκρατικοί και οι συντεχνιακοί περιορισμοί αναστέλλουν κάθε πρόοδο, λειτουργώντας ως βρόχος σε κάθε καινοτομία, σε κάθε μεταρρυθμιστική τομή, σε κάθε επιχειρηματική έμπνευση.

Σχολική εκπαίδευση

Αποστολή της σχολικής εκπαίδευσης δεν είναι, μόνο, η παροχή γνώσεων και βασικών δεξιοτήτων.

Η αποστολή της είναι πιο σύνθετη: Να καλλιεργεί την ερευνητική διάθεση, τη δημιουργικότητα, την πρωτοβουλία, την κριτική σκέψη, τη συλλογική δράση, την κοινωνική υπευθυνότητα.

Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της καινοτομίας, γενικά, και της Information & Communications Technology-ICT ειδικότερα, είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας.

Βασικές προϋποθέσεις για να επιτευχθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα του ρόλου αυτού είναι:

• Η διαθεσιμότητα των απαραίτητων τεχνικών μέσων.

• Η αποδοχή των νέων τεχνολογιών –και η αξιοποίησή τους (χωρίς «εξαναγκασμό»)– από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές.

Προς τούτο απαιτούνται, μεταξύ άλλων, η εύκολη χρήση του τεχνικού εξοπλισμού και η πλήρης ενσωμάτωση της τεχνολογίας στο μαθησιακό περιβάλλον.

Απαιτείται όμως καινοτομία και σε άλλα πεδία: Στο περιεχόμενο της παιδείας, στα προγράμματα, στα μέσα της (π.χ. βιβλία), στην παιδαγωγική.

Ολα αυτά καθιστούν αναγκαία μια εθνική επένδυση στην Παιδεία με στόχο η επόμενη γενιά να πρωτοστατεί στην καινοτομία:

Επένδυση στον τεχνολογικό εξοπλισμό των σχολείων αλλά και των μαθητών στο σπίτι.

Επένδυση στην εξειδίκευση εκπαιδευτικών και στις νέες μεθόδους διδασκαλίας.

Επένδυση στην αισθητική και στη λειτουργικότητα του νέου σχολείου.

Ολες οι κοσμοϊστορικές αλλαγές συνοδεύτηκαν από επανάσταση μεθόδου (σκέψης, διδασκαλίας), επανάσταση ήθους και επανάσταση αισθητικής.

Ως επικεφαλής ενός σημαντικού εκπαιδευτικού ιδρύματος, με ενδιαφέρει πολύ η επανάσταση μεθόδου και η επανάσταση ήθους.

Ως αρχιτέκτονα με ενδιαφέρει πολύ η επανάσταση ήθους και η επανάσταση αισθητικής.

Ως γονέα με ενδιαφέρει πολύ το ότι τα παιδιά μας θα ζήσουν σε έναν κόσμο, την καθημερινότητα του οποίου δεν μπορούμε να φανταστούμε.

Γι’ αυτό πρέπει να τους δώσουμε αρχές και αξίες, τόσο πιο στέρεες και διαχρονικές, όσο πιο ρευστές είναι οι τεχνολογίες κι όσο πιο συχνές οι καινοτομίες που συνεχώς ανατρέπουν τα δεδομένα της ζωής μας.

Οι συχνές, μεγάλες αλλαγές απαιτούν γερές βάσεις, βαθιές ρίζες. Απαιτούν όχι στερεότυπη εκπαίδευση, αλλά ολοκληρωμένη παιδεία.

Εμφαση

Η Ελλάδα μπορεί να πρωτοστατήσει στη μεταβιομηχανική ανάπτυξη, αν δώσει έμφαση στην καινοτομία, ειδικότερα στην ψηφιακή οικονομία.

Η σύγχρονη τεχνολογία μάς επιτρέπει να καλύψουμε σωστότερα πολύ ευρύτερες ανάγκες, πολύ περισσοτέρων πολιτών, με πολύ μικρότερο κόστος, προσφέροντάς τους, συγχρόνως, πολύ καλύτερες υπηρεσίες, πολύ περισσότερες ευκαιρίες, πολύ υψηλότερο επίπεδο ευημερίας.

Στον νέο ψηφιακό κόσμο δεν θα πρωτοστατήσουν μόνο λίγες μεγάλες και ισχυρές οικονομικές μονάδες. Στον νέο αυτό κόσμο χωράνε και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι ευρηματικοί άνθρωποι, οι άξιοι, οι τολμηροί.

Οι νέοι είναι οι φυσικοί παραγωγοί και καταναλωτές καινοτομιών. Είναι στη θέση του οδηγού στον δρόμο της καινοτομίας. Δεν πρέπει όμως ο «οίστρος της νεωτερικότητας» να οδηγεί στο γκρέμισμα του διαχρονικού.

Η καινοτομία απαιτεί όχι μόνο καθαρή οπτική μπροστά, αλλά και καθρέφτες που δείχνουν την πορεία στα πλάγια και πίσω. (Sustainable leadership and innovative initiatives need a rear view mirror as well as a clear drivers’s windshield.)

Θεμελιώδεις αλήθειες

Εχοντας εξάρει τη σπουδαιότητα της καινοτομίας, θα σημειώσω ότι πρέπει να αξιολογούμε την καινοτομία ως προς την ουσία και τον ρόλο της, χωρίς επικίνδυνες υπερβολές.

Δεν πρέπει να λησμονούμε κάποιες θεμελιώδεις αλήθειες:

• Η καινοτομία –όπως γενικότερα η αλλαγή, η μεταρρύθμιση, η τεχνολογική εξέλιξη– δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε πανάκεια.

• Οση και αν είναι η πρόοδος της τεχνολογίας, όσο κυρίαρχη και αν γίνει η παρουσία της ψηφιακής καινοτομίας, στο επίκεντρο πρέπει να είναι πάντα ο άνθρωπος. Για να μη γίνουμε –όπως έγραφε ο Henry David Thoreau– «εργαλεία των εργαλείων μας», για να μπορούν πάντοτε οι άνθρωποι (με κεντρικό συντελεστή τη σωστή παιδεία) «να διαφεντεύουν το τεχνολογικό τους σύμπαν», όπως έχει τονίσει η Jane Healy, διεθνούς κύρους επιστήμων στον κλάδο της εκπαιδευτικής ψυχολογίας.

Η Κοινωνία της Πληροφορίας, η Κοινωνία της Καινοτομίας μικρή μόνο αξία έχουν, αν δεν εναρμονίζονται και δεν συμβαδίζουν με μια Κοινωνία της Ανθρωπιάς.

* Ο κ. Αλέξανδρος Σαμαράς είναι αρχιτέκτων, πρόεδρος Δ.Σ. Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Κολλεγίου Αθηνών – Κολλεγίου Ψυχικού).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή