Από το 2009 έως σήμερα, η Ελλάδα προχώρησε στην πραγματοποίηση τεράστιων αλλαγών. Ο κύκλος αυτός δεν έχει κλείσει όσον αφορά το κομμάτι των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα στη λειτουργία του κράτους, στη Δικαιοσύνη, στη φορολογική διοίκηση και στο φορολογικό πλαίσιο. Την ίδια χρονική περίοδο, η κρίση που αντιμετώπισε το σύνολο της Ε.Ε. έφερε στην επιφάνεια τις μεγάλες θεσμικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Οι διορθωτικές κινήσεις και οι μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν (δημιουργία των μηχανισμών στήριξης EFSF και ESM, νέοι δημοσιονομικοί κανόνες, τραπεζική ενοποίηση) έδωσαν κάποιες απαντήσεις σε επείγοντα προβλήματα, αλλά οι μεγάλες προκλήσεις παραμένουν.
Τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία θα αναπτύσσεται με ρυθμούς 3,8% το 2015 και 4,1% το 2016 (πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) η πρόβλεψη για την Ευρωζώνη είναι μόλις 1,1% για το 2015 και 1,7% γα το 2016. Οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ζώνης του Ευρώ, Γερμανία και Γαλλία, προβλέπεται να αναπτυχθούν με 1,1% και 0,7% για το 2015 και 1,8% και 1,5% αντίστοιχα για το 2016. Παράλληλα, σε χώρες της περιφέρειας, (Ελλάδα, Ισπανία) η ανεργία θα παραμείνει σε πολύ υψηλά επίπεδα, ενώ σε άλλες, όπως η Ιταλία, η οικονομική και πολιτική αναταραχή θα συνεχιστεί. Το κλίμα αβεβαιότητας τροφοδοτεί την αμφισβήτηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και την ενίσχυση ακραίων δυνάμεων. Η εμπιστοσύνη των πολιτών στην Ε.Ε. έχει μειωθεί ραγδαία σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 2007 το 52% των Ευρωπαίων πολιτών είχε θετική γνώμη για την Ε.Ε. και μόλις 15% αρνητική. Το 2014 το ποσοστό των θετικών γνωμών έχει μειωθεί στο 35% και των αρνητικών έχει αυξηθεί στο 25%. Η Ε.Ε. βρίσκεται ενώπιον μεγάλων προκλήσεων, όμως τα βλέμματα των ηγετών είναι σε μεγάλο βαθμό στραμμένα στο εσωτερικό των χωρών τους. Ο γαλλογερμανικός άξονας, που έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, έχει πάψει να υφίσταται, ενώ η Μ. Βρετανία αύξησε ακόμη περισσότερο την απόστασή της από τις Βρυξέλλες και ο Ντ. Κάμερον έχει προαναγγείλει δημοψήφισμα το 2017 για την παραμονή ή όχι της χώρας του στην Ε.Ε.
Τα παραπάνω απαιτούν κινήσεις σε πολλά επίπεδα. Στη σύνοδο κορυφής, στις 18-19 Δεκεμβρίου, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη τα ζητήματα της ενίσχυσης της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας. Η Κομισιόν έχει προτείνει πρόγραμμα 300 δισ. για επενδύσεις το διάστημα 2015-17. Ο Ζ.-Κ. Γιουνκέρ έχει αναφερθεί στην ανάγκη μιας Κοινής Αγοράς Κεφαλαίων η οποία έρχεται ως συνέχεια της τραπεζικής ενοποίησης και θα βοηθήσει τις αναπτυξιακές προσπάθειες, που πρέπει να ενισχυθούν σε πολλά επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζει και άλλα «μη συμβατικά» μέτρα για τη στήριξη της Ευρωζώνης. Σε θεσμικό επίπεδο συζητούνται ρυθμίσεις που θα ενισχύουν τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Δυστυχώς, όλα γίνονται με βραδείς ρυθμούς.
Στην Ε.Ε., συγκρούονται δύο δυνάμεις: οι κεντρομόλοι, που οδηγούν σε μεγαλύτερη ενοποίηση, και οι φυγόκεντροι, που οδηγούν στον κατακερματισμό και στη διάλυση. Για να επικρατήσουν οι πρώτες, πρέπει οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να κινηθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποφασιστικότητα και να αντιληφθούν ότι το μακροπρόθεσμο εθνικό τους συμφέρον εξαρτάται απόλυτα από την κοινή ευρωπαϊκή πορεία.