Η κουλτούρα νικάει και τη μοναξιά

Η κουλτούρα νικάει και τη μοναξιά

4' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα βιβλία του κατάφεραν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον για την εκλαϊκευμένη εκδοχή της φιλοσοφίας, χωρίς απαραιτήτως να είναι εύπεπτα. Το πιο πρόσφατα μεταφρασμένο στη χώρα μας έργο του, που συνέγραψε με τον καθηγητή John Armstrong, « Η τέχνη ως θεραπεία» (εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Αντώνη Καλοκύρη), τον έβαλε μέσα στα μουσεία κυριολεκτικά, με γνωστά ιδρύματα ανά τον κόσμο να διοργανώνουν εκθέσεις με αφορμή και αντικείμενο τις ιδέες του.

Οχι άδικα. Πρόκειται για τον Alain de Botton. Αυτή τη φορά, μετά τον έρωτα, την αρχιτεκτονική, τα ταξίδια, το σεξ και τον Προυστ, το πεδίο του διευρύνθηκε. Στο στόχαστρο τέθηκε η τέχνη. Ως τρόπος εξέλιξης, ως μέσο συμφιλίωσης με το ανοίκειο, ως εργαλείο αφύπνισης, εντέλει ως εγχειρίδιο να ζήσουμε καλύτερα τη ζωή μας, ανακαλύπτοντας σε όλα όσα μάς περιβάλλουν την αυταπόδεικτη αξία τους από τη μία, αλλά και την άλλη εκδοχή τους: τη χρησιμότητά τους στην καθημερινότητά μας λίγο πιο απρόβλεπτα και ασυνήθιστα.

Σχολή σκέψης

Η αδιαμφισβήτητη πολύπλευρη παιδεία του, η ευρύτητα των γνώσεων και το βάθος της μελέτης του στον δυτικό πολιτισμό τον προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα: να επιχειρήσει να προτείνει τη δική του βιοθεωρία και κοσμοθεωρία, εγκαθιδρύοντας και μια σχολή σκέψης. Οι επικριτές τού προσάπτουν την εμπορική επιτυχία του, την απλοποίηση που επιχειρεί –που δεν είναι και τόσο απλή τελικά– και ίσως το ότι κινείται έξω από τα αυστηρά καθορισμένα πλαίσια των παραδοσιακών ακαδημαϊκών πεδίων. O Αλέν ντε Μποτόν τολμά να συστηματοποιήσει έννοιες κι ερωτήματα που έχουν λάβει στη σύγχρονη ζωή μας μια πιο αφηρημένη υπόσταση.

Αλλά με στόχο να βελτιώσει την καθημερινότητα. Εκεί βρίσκεται και το όποιο τρωτό του σημείο, βέβαια. Οποιος προτείνει έναν κόσμο, μπορεί και να αποκλείει κάποιον άλλον. Η πιο καίρια καινοτομία μπορεί να κρύβει εντός της κι ένα δραστικό συντηρητισμό. Ωστόσο, «Η τέχνη ως θεραπεία» είναι μια ευκαιρία να ανοίξουμε το μυαλό μας στους ορίζοντές της, που είναι απεριόριστοι, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να αναμετρηθούμε μαζί του και, γιατί όχι, να αλλάζουμε διαρκώς. Η τέχνη μπορεί να μας το προσφέρει αφειδώς αυτό, αρκεί να επαγρυπνούμε.

– Πιστεύετε ότι χρειαζόμαστε κάποιον να μας διδάξει πώς να ζούμε; Δεν χάνουμε έτσι ένα ζωτικής σημασίας κομμάτι της ελευθερίας μας; Ποιος είναι ο στόχος του «The School of Life»;

– Αφού μπορούμε να διδαχτούμε μοριακή βιολογία, οικονομικά και μαθηματικά, γιατί να μην μπορούμε να μάθουμε πώς να αγαπάμε, πώς να διαλέγουμε μια δουλειά, πώς να είμαστε λιγότερο αγχωμένοι και ενοχλητικοί; Είναι όλα αυτά πράγματα που μπορούν να μεταφερθούν από τη μια γενιά στην άλλη. Οι αρχαίοι Ελληνες φιλόσοφοι το ήξεραν αυτό καλύτερα από τον καθένα. Αριστοτέλης, Πλάτωνας, Επίκουρος… Ολοι θεμελίωσαν σχολές για να διδάξουν τη σοφία. Το «The School of Life» είναι απλώς μία ακόμα σχολή απ’ αυτές τις αρχαίες ελληνικές, στον σύγχρονο κόσμο.

– Στο βιβλίο «Η τέχνη ως θεραπεία» αναλύετε τις επτά χρήσεις της τέχνης. Ποιο είναι το όραμά σας για τη συμμετοχή τη δική σας σε αυτή τη θεραπευτική διαδικασία; Ποιος κρίκος της αλυσίδας θέλετε να είστε εσείς;

– Το βιβλίο ξεκίνησε από μια αίσθηση ότι παρόλο που η κουλτούρα μας είναι πολύ καλή στην αποθήκευση, διατήρηση και την επίδειξη της τέχνης, είναι πολύ κακή στο να ρωτάει γιατί, πραγματικά, η τέχνη είναι σημαντική. Η υπόθεση είναι ότι όλοι οι καλοί και έξυπνοι άνθρωποι ξέρουν ήδη την απάντηση στην ερώτηση αυτή και, επομένως, δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη για καθοδήγηση ή δομή στον τρόπο που βλέπει κανείς την τέχνη. Ομως, εμένα μου εξάπτει το ενδιαφέρον και την περιέργεια ο τρόπος που οι θρησκείες χρησιμοποιούν την τέχνη. Χωρίς να είναι διόλου προσκολλημένες –το αντίθετο μάλιστα– στο μοντέρνο ρητό «η τέχνη για την τέχνη», επιφυλάσσουν έναν ξεκάθαρο ρόλο γι’ αυτή: ότι δηλαδή είναι ένα μέσο που μπορεί να δανείσει χρώμα και σπλαχνικό ή φρικιαστικό –έντονο, τέλος πάντων– συναίσθημα στις αλήθειες των ιερών κειμένων.

Αυτό με οδήγησε να σκεφτώ «κι αν μαθαίναμε να χρησιμοποιούμε την τέχνη για να μας οδηγεί σε συγκεκριμένες αλήθειες και ιδέες, όχι θεολογικές αλλά ψυχολογικές;». Φυσικά, η τέχνη το κάνει αυτό έτσι κι αλλιώς, αλλά ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ρίχνει στο σκοτάδι την πιο χρηστική και διδακτική του πλευρά. Με λίγα λόγια, ο στόχος μου ήταν να δώσω έμφαση στο γεγονός ότι η τέχνη έχει την ικανότητα να καθοδηγεί, να εμψυχώνει, να δίνει παρηγοριά, να εξισορροπεί τους χαρακτήρες μας – πράγματα τα οποία οι φίλοι της τέχνης γνωρίζουν πολύ καλά, αλλά κατά παράξενο τρόπο δεν αναφέρονται και τόσο πολύ στους επίσημους καλλιτεχνικούς κύκλους.

Οι δικοί του μέντορες

– Ποιοι είναι οι δικοί σας μέντορες; Τι μπορεί να διδάξει εσάς για το πώς να ζείτε; Τι είναι θεραπευτικό και παρηγορητικό για εσάς;

– Συχνά ρωτάω τον εαυτό μου «τι θα έκανε ο Χ ή ο Ψ σε αυτή την περίπτωση;». Μερικές φορές αυτό το πρόσωπο είναι ο πατέρας μου ή το παιδί μου. Αλλες φορές είναι ο Αριστοτέλης, ο Προυστ ή ο Χάιντεγκερ. Το σπουδαίο πράγμα με την κουλτούρα είναι ότι γεμίζει το μυαλό σου με παραδείγματα, σου δίνει περισσότερες διεξόδους για να περιπλανηθούν οι σκέψεις σου, σε κάνει να νιώθεις λιγότερο μόνος με τα προβλήματά σου.

Στην Ελλάδα της κρίσης

– Στην Ελλάδα, οι άνθρωποι μένουν άνεργοι. Πώς μπορεί να τους βοηθήσει η τέχνη;

– Πρέπει να εξετάσουμε τους λόγους που η Ελλάδα βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση. Ο πρώτος λόγος είναι η ανικανότητα της πολιτικής ελίτ να λάβει σκληρές αποφάσεις όταν χρειάζονταν και να είναι ειλικρινής για τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας. Για πολύ καιρό επικράτησε μια απεγνωσμένη οικονομική αισθηματολογία όπως επίσης και η αίσθηση ότι ήταν εντάξει να ευνοεί ο καθένας τη δική του συντεχνία έναντι του εθνικού συμφέροντος. Οταν λέτε «πώς μπορεί να βοηθήσει η τέχνη», ακούγεται προς στιγμήν άτοπο. Ωστόσο, αρχίζει να γίνεται όλο και πιο λογικό όταν λέμε ότι οι ποιότητες της σκέψης που χρειάζεται η κουλτούρα, είναι ακριβώς αυτές που έχει ανάγκη η διακυβέρνηση στην Ελλάδα: δηλαδή εντιμότητα, τολμηρή προοδευτική σκέψη, έλλειψη διαφθοράς και αισθηματολογίας…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή