Τρεις μέρες μετά το κλείσιμο της αυλαίας του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου στο Σίδνεϋ, ο σκηνοθέτης της ταινίας «Πρόμαχος» John Voorhees, επέστρεψε στον "τόπο του εγκλήματος" για την ελληνική πρεμιέρα της στο 55ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν η Αθήνα, το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη, η Γαλλία, η Γερμανία, ενώ το έργο των Ελληνοαμερικανών αδερφών Coerte και John, θα προβάλλεται στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες από τις 27 Νοεμβρίου.
O John Voorhees μίλησε στην «Κ» για τις αγαπημένες του σκηνές, την ταινία, αλλά και την πεποίθησή του ότι «οι άνθρωποι πρέπει να ενδιαφέρονται για τα μάρμαρα του Παρθενώνα, γιατί χωρίς αυτά, χωρίς τους ναούς, χωρίς τα αγάλματα, δεν θα υπήρχε η Αναγέννηση, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ραφαήλ και "Η σχολή των Αθηνών" στο Βατικανό».
Τι εξυπηρετεί ο τίτλος της ταινίας; Πώς τον επιλέξατε και γιατί;
Ο τίτλος είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της ταινίας, είναι το θέμα της. Αρχικά, ο αδερφός μου και εγώ σκεφτόμασταν τον απλούστερο τίτλο "πολεμιστής" λόγω του πρωταγωνιστή που είναι ένας μαχητής.
Όμως, είμαστε ευτυχείς που ο ηθοποιός μας Παντελής Κοντογιάννης μάς πρότεινε τον τίτλο "Πρόμαχος" που σημαίνει πολλά περισσότερα. Μας μίλησε για την ύπαρξη του αγάλματος της Αθηνάς Προμάχου μεταξύ Προπυλαίων και Ερεχθείου, η οποία προστάτευε τον Παρθενώνα όπως και ο πρωταγωνιστής της ταινίας ως δικηγόρος. Επίσης, το άγαλμα είχε μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα, περί το 1200, καταστράφηκε. Έτσι, επειδή δεν υπάρχει πια το ίδιο, παρά μόνο η ιστορία του, είναι δυσκολότερο να μάθουμε απ' αυτό. Το ίδιο συμβαίνει και με τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Η ιστορία που διδάσκουν έχει φύγει από την Αθήνα. Όταν ο Έλγιν πήρε τα μάρμαρα, πήρε την ψυχή της αρχαίας Αθήνας, αφού οι ιδέες της θυσίας, της υπεράσπισης του ναού και της θεάς, της άμυνας, οι ιδέες που οδηγούν σε μια υγιή κοινωνία, έφυγαν και αυτές μακριά. Επομένως, ήταν ο τέλειος τίτλος που νοηματοδοτεί την ταινία.
Ποιο είναι το κίνητρο που κάνει τους ανά τον κόσμο υποστηρικτές της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αθήνα να συνεχίζουν την προσπάθεια;
Από τον ελληνικό πολιτισμό πηγάζουν τόσες σύγχρονες ιδέες! Οι άνθρωποι πρέπει να ενδιαφέρονται για τα μάρμαρα του Παρθενώνα, γιατί χωρίς αυτά, χωρίς τους ναούς, χωρίς τα αγάλματα, δεν θα υπήρχε η Αναγέννηση, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ραφαήλ και "Η σχολή των Αθηνών" στο Βατικανό. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι παντού, στο δυτικό κόσμο τουλάχιστον. Τόσο συχνά οι ελληνικές ιστορίες και οι ελληνικοί μύθοι γίνονται κινηματογραφικές παραγωγές! Αν τα μάρμαρα βρεθούν ξανά όλα μαζί, αυτό θα είναι ένα μεγάλο δώρο (τονίζει μιλώντας στα ελληνικά) για την ανθρωπότητα, καθώς θα μάθουμε κάτι που τώρα αγνοούμε.
Αυτό είναι και το κυρίαρχο μήνυμα που θέλατε να μοιραστείτε με το κοινό;
Αν ρωτούσες τον αδερφό μου, θα απαντούσε πως θέλει οι άνθρωποι να μορφωθούν. Να μάθουν για τον τρόπο που απομακρύνθηκαν τα μάρμαρα, για τα αποδεικτικά έγγραφα που χρησιμοποιήθηκαν, για όλη τη σχετική ιστορία. Εγώ, από την άλλη πλευρά, θέλω κάτι πιο αφηρημένο και αυτό είναι η ιδέα ότι, η αγάπη, όπως και αυτή της Αθηνάς Προμάχου, είναι βασικά μια πράξη θυσίας. Αν είσαι πρόθυμος να πεθάνεις για κάποιον, αυτό είναι η ύστατη απόδειξη ότι τον αγαπάς. Εξ'ου και η φράση "…θεωμένους και εραστάς…"- "…κάνε την Αθηνά τη θεά σου και την αγάπη σου…". Αυτή είναι η ιδέα που έχει τόση σημασία σήμερα όση και τότε. Πρόκειται για παλιές ιδέες που μπορούμε να πάρουμε και να τις κάνουμε καινούριες. Και ο ήρωας είναι ερωτευμένος, αλλά δεν του έχει δοθεί η ευκαιρία να το αποδείξει. Στο τέλος, όμως, παίρνοντας τον λόγο στο Διεθνές Δικαστήριο υποστηρίζει πως ό,τι κάνει, το κάνει για τη γυναίκα που αγαπά.
Αυτή είναι η αγαπημένη σου σκηνή στην ταινία;
Όχι. Ο αδερφός μου και εγώ έχουμε την ίδια αγαπημένη σκηνή, η οποία λαμβάνει χώρα σ' ένα φαρμακείο. Οι δυο χαρακτήρες διασχίζουν τους δρόμους της Αθήνας περνώντας ανάμεσα από διαδηλωτές και μπαίνουν σ' ένα φαρμακείο για να περιποιηθούν την πληγή του Ανδρέα. Αυτός δεν μιλά. Ντρέπεται για τον εαυτό του, γιατί μόλις έχασε την υπόθεση. Η Ελένη αρνείται να τον δει στα μάτια, γιατί και αυτή ντρέπεται γι' αυτόν. Η κάμερα την ακολουθεί. Ο Ανδρέας τη συνοδεύει σπίτι της χωρίς να μιλούν. Η σκηνή βγήκε εξαιρετική χάρη και στο φυσικό φως και στη συμβολή του make-up artist.
Υπάρχει κάτι που θα άλλαζες στην ταινία;
Όχι! Η ταινία είναι αυτό ακριβώς που είναι. Είναι εκείνη η στιγμή που τραβούσες, τραβούσες, τραβούσες και βγήκε ένα αποτέλεσμα ακριβώς μ' αυτόν τον τρόπο που βγήκε. Σχεδόν από μόνο του. Η ανατύπωση τοποθετείται στο μέλλον, τότε που μπορεί να έχεις ξεχάσει τι, γιατί και πώς το έκανες. (κάπου εδώ απολογείται για τις συνεχείς κινήσεις των χεριών του, κομμάτι του ελληνικού εαυτού του, όπως λέει, μαζί με το ότι μιλά δυνατά)
Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η ταινία;
Χρειάστηκαν τρία χρόνια. Δύο χρόνια για να γραφτεί το σενάριο και να βρεθεί η χρηματοδότηση, κάτι που ήταν δύσκολο. Σταματήσαμε τα γυρίσματα πέρσι και ακολούθησε το post-production, μίξη ήχου, μοντάζ, ειδικά εφέ.
Οι ελληνικές αρχές υπήρξαν βοηθητικές;
Το Μουσείο της Ακρόπολης, πάνω απ' όλα, μας βοήθησε, μας έδωσε άδεια γυρισμάτων, κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ πριν, μας εμπιστεύτηκε και μας υποστήριξε. Βέβαια, περιμέναμε πολύ για την έγκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Τα γυρίσματα στην Ακρόπολη μάς πήραν έναν χρόνο. Αλλά, αυτό είναι η δημοκρατία, όλοι έχουν λόγο και πρέπει να αποφανθούν. Μας βοηθά και το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού.
Το cast της ταινίας παρουσιάζει ενδιαφέρον. Πώς το επιλέξατε;
Ξεκίνησε από τον Παντελή. Δουλέψαμε μαζί για μια ταινία μικρού μήκους που αφορά σ' ένα τμήμα της Ιλιάδας, τον θάνατο του Αχιλλέα. Σκεφτήκαμε ότι ο Παντελής ήταν ο ιδανικός να υποδυθεί τον δικηγόρο. Αυτός μας έφερε σε επαφή με τον Γιώργο Βογιατζή και την κόρη του, Κασσάνδρα Βογιατζή, και ο Γιώργος Βογιατζής με τη σειρά του μας έφερε σε επαφή με τον Γιώργο Χωραφά. Τους Paul Freeman (αγαπημένη ταινία του John η ταινία "Le hussard sur le toit", στην οποία συμμετέχει ο Paul Freeman) και Giancarlo Giannini τους προσεγγίσαμε άμεσα στέλνοντάς τους το σενάριο και ρωτώντας τους αν θέλουν να συμμετέχουν. Ενδιαφέρθηκαν για το θέμα και έτσι είχαμε την τύχη να δουλέψουμε μαζί τους.
Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο υποκριτικής των Ελλήνων, Ιταλών και Βρετανών ηθοποιών;
Ο Giannini και οι Έλληνες ηθοποιοί είναι διασκεδαστικοί, αστειεύονται για τα πάντα σαν να μην παίρνουν τίποτα στα σοβαρά. Ο Giannini συνεχώς τριγυρίζει και μιλά με ανθρώπους. Μόνο μπροστά στην κάμερα σοβαρεύουν. Είναι ενδιαφέρον να βλέπεις την ικανότητά τους να αλλάζουν, να περνούν ξαφνικά από το αστείο στο σοβαρό. Έτσι λειτουργούν. Οι Βρετανοί ηθοποιοί είναι εξαιρετικά ευφυείς, εκλεπτυσμένοι, παρεμβατικοί, δυναμικοί. Αφιερώνουν τόσο χρόνο μελετώντας το έργο! Σχεδόν δεν χρειάζεται να τους σκηνοθετείς. Απλά τους αφήνεις να κάνουν αυτό που κάνουν και σου δίνουν κάτι όμορφο.
Γνωρίζατε για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης νωρίτερα; Ποια είναι η φήμη του στο εξωτερικό;
Είναι γνωστό. Η Θεσσαλονίκη είναι γνωστή ως πλατφόρμα του ελληνικού κινηματογράφου. Οι Έλληνες τα πηγαίνουν εξαιρετικά καλά. Παράδειγμα αποτελεί η "Μικρά Αγγλία". Σίγουρα ο ελληνικός κινηματογράφος είναι φημισμένος, υπάρχουν πραγματικά καλοί δημιουργοί εκεί έξω. Ευκαιρία τώρα με την πρώτη μου επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη να ζήσω το Φεστιβάλ από κοντά.
Ποια είναι η σχέση ανάμεσα σε όσα είχες ακούσει για την Ελλάδα και σε όσα τελικά βίωσες σ' αυτήν, ανάμεσα στην ιδέα που είχες ερχόμενος και στην ιδέα που απεκόμισες φεύγοντας;
Όταν ήμαστε μικρότεροι, ερχόμασταν στην Κέρκυρα και στην Αθήνα. Συνεπώς, είχαμε μια μακρόχρονη σχέση με την Ελλάδα. Όλοι μιλούν για το πόσο όμορφη είναι η Ελλάδα, αλλά αυτό είναι κάτι σαν λάθος έπαινος. Έρχομαι, επειδή είναι κάτι πολύ περισσότερο. Υπάρχει αυτή η ιστορία, η βαθιά ιστορία, που διαποτίζει τα πάντα παντού. Όμως, είναι ευκολότερο να παρουσιαστεί η εύκολη ιδέα στους ανθρώπους παρά η βαθύτερη σημασία.
Υπάρχει η ανάγκη έκφρασης κάποιας άλλης ιδέας, ίσως μέσω μιας επόμενης ταινίας;
Ο αδερφός μου δουλεύει πάνω σε διάφορες ιδέες. Θέλουμε να επιστρέψουμε. Πιστεύουμε πως ολόκληρη αυτή τη φορά η Ιλιάδα θα είναι η επόμενη μεγάλη ταινία με ελληνικό θέμα. Μια ιστορία διαμάχης, για τον κόσμο τότε και τους ανθρώπους που πολεμούσαν για τη γη, τις γυναίκες, τη δύναμη. Χρειάζεται, βέβαια, πολλή δουλειά και θα μας πάρει χρόνο. Προς το παρόν με ενδιαφέρει να βγει προς τα έξω η ταινία "Πρόμαχος" και να τη δει το κοινό. Να δω πώς τη βιώνουν οι θεατές, αν τους αρέσει ή όχι. Αυτοί αποφασίζουν. Ας ελπίσουμε ότι θα ενεργοποιηθούν για το θέμα.