Μυθοπλασία με έμπνευση τα «πoστ»

Μυθοπλασία με έμπνευση τα «πoστ»

6' 38" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ισως το ’χετε σκεφτεί κι εσείς, ίσως πάλι όχι. Μπορούν να ζήσουν τα ποστ μας στο Facebook αποκομμένα από το ηλεκτρονικό τους περιβάλλον, μεταφερόμενα στο χαρτί; Θα μπορούσαν αυτά που γράφουμε en passant ανάμεσα στις δουλειές μας –ή ακόμα και την ώρα της δουλειάς– να έχουν κάποια λογοτεχνική αξία, να μετρούνται σε άλλο νόμισμα πέρα από λάικς; Κατόπιν παρότρυνσης των online φίλων της, η βραβευμένη μεταφράστρια Μαργαρίτα Ζαχαριάδου έκανε πρώτη το πείραμα. Επέλεξε μια σειρά αναρτήσεών της στο μέσο και τις έπλεξε με έμπνευση, περνώντας στην πεζογραφία με «Το παρόν είναι προϊόν μυθοπλασίας» (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ), ένα ψηφιδωτό από status που συνθέτουν ένα συναρπαστικό, απολύτως «σημερινό» αφήγημα. Η συζήτησή μας, ωστόσο, έγινε offline – ζωντανά.

«Τι σκέφτεσαι;»

Ολα άρχισαν όπως αρχίζουν όλα. Η Μαργαρίτα καθόταν ήσυχη στο σπίτι της και δεν πείραζε κανέναν κάνοντας «την καλύτερη δουλειά στον κόσμο», όπως τη χαρακτηρίζει. Ούτε που είχε σκεφτεί ποτέ να περάσει από την άλλη πλευρά των λέξεων, στη θέση του δημιουργού.

«Ημουν πάντα ευτυχής μεταφράζοντας τις λέξεις των άλλων», λέει.

«Ευτυχής», επαναλαμβάνει. «Απλώς οι μεταφραστές είναι σε πλεονεκτική θέση γιατί τους αποκαλύπτονται μυστικά των κειμένων που ακόμα και ο πιο επαρκής αναγνώστης θα δυσκολευόταν να ανακαλύψει. Εχεις τη δυνατότητα να διαλύσεις το κείμενο, να το ξαναφτιάξεις, να δεις πώς δουλεύει. Από την άλλη, το δημιουργικό κομμάτι είναι μια άλλη τελείως ιστορία. Κανείς δεν μπορεί να σου ενσταλάξει ιδέες. Προσωπικά δεν είχα ποτέ τέτοια πρόθεση, προέκυψε χωρίς να το καταλάβω». Και ο «ένοχος» δεν ήταν άλλος από αυτό το άσπρο κουτί στο πάνω μέρος της σελίδας του Facebook που σε ρωτάει ακούραστα καθημερινά «τι σκέφτεσαι;».

Η Μαργαρίτα είχε ξεκινήσει πριν από περίπου πέντε χρόνια να χρησιμοποιεί την πλατφόρμα, σχολιάζοντας την επικαιρότητα όπως όλοι μας. «Από κάποια στιγμή και μετά, άρχισα να το χρησιμοποιώ και λίγο σαν επίσημο σημειωματάριο. Δηλαδή έγραφα πράγματα που δεν είχαν ακριβώς σχέση με την επικαιρότητα, αλλά με ό,τι μου συνέβαινε ανά πάσα στιγμή, κομμάτια της προσωπικής μου πραγματικότητας: η επαφή με ανθρώπους, η επαφή με αντικείμενα, η επαφή με τη δουλειά, εγώ μέσα σ’ όλα αυτά. Στο Facebook, ο καθένας φτιάχνει μια περσόνα, η πλατφόρμα είναι ουσιαστικά ένα πεδίο μυθοπλασίας του εκάστοτε εαυτού». Στις αναρτήσεις της άρχισαν σταδιακά να εμφανίζονται μέχρι  και  χαρακτήρες, λίγο αληθινοί λίγο προϊόντα μυθοπλασίας.

Τα ποστ της είχαν επιτυχία στους φίλους της. Ολο και πιο συχνά κάποιος από αυτούς της πρότεινε «κάτι να κάνει» με το υλικό. «Ομολογώ ότι ήμουν πολύ διστακτική. Είμαι, άλλωστε, μάλλον συντηρητική στις λογοτεχνικές μου προτιμήσεις».

Ο εκδότης της, ωστόσο, ενθουσιάστηκε με την ιδέα. Από το υλικό δεν επέλεξε απαραίτητα τις δημοφιλέστερες αναρτήσεις της. «Οι περισσότερες είχαν ανταπόκριση στους φίλους μου, αλλά τις επέλεξα κυρίως γιατί εξυπηρετούσαν την πρόθεσή μου, να δημιουργήσω μια εικόνα, μια προσωπική μυθολογία. Το βιβλίο είναι ουσιαστικά ένα παζλ από κομμάτια του οικιακού μου μικρόκοσμου, αφού σχεδόν όλα διαδραματίζονται μέσα στο σπίτι». 

Οχι ότι τα likes δεν παίζουν ρόλο. «Κάποτε οι συγγραφείς πριν δημοσιεύσουν τα βιβλία τους, μάζευαν φίλους τους, τους διάβαζαν κεφάλαια και μετρούσαν αντιδράσεις. Στο Facebook έχεις άμεση ανταπόκριση για το κατά πόσον αυτό που γράφεις έχει αντίκτυπο, αφορά κάποιον ή όχι. Αυτό είναι και το μεγάλο άγχος κάθε γραφιά: αν αυτά που γράφει αφορούν κάποιον άλλον εκτός από τον ίδιο. Είναι ένα ακόμη φοβερό προσόν του μέσου.

«Ολα αυτά τα χρόνια έχω διαβάσει πάρα πολύ ωραία κείμενα στο Facebook, που μπορεί να μην είχαν λογοτεχνική πρόθεση. Αντίστοιχα, έχω βαρεθεί πάρα πολύ με κείμενα που είχαν λογοτεχνική πρόθεση. Ολα παίζουν και είναι ωραίο που παίζουν όλα».

«Facebookικά σύνδρομα»

Μοιραία έχei αναπτυχθεί και μια σειρά από «Facebookικά σύνδρομα», όπως ο «καταναγκασμός» να λάβεις θέση για κάθε τι που συμβαίνει στην επικαιρότητα ανά πάσα στιγμή. «Δεν γίνεται να έχεις άποψη για ό,τι συμβαίνει ή δεν χρειάζεται να μιλάς εάν δεν έχεις κάτι καινούργιο να προσθέσεις στη συζήτηση», λέει η κ. Ζαχαριάδου. «Είναι χάσιμο χρόνου και δικού σου και αυτού που σε διαβάζει». Οσοι όμως αγνοούν την επικαιρότητα δέχονται κριτική που συνοψίζεται στο «εδώ ο κόσμος χάνεται…» «Η ζωή δεν σταματά. Η ζωή εμπεριέχει τα πάντα, ακόμα και τη μυθοπλασία, ιδίως σε περιόδους κρίσης. Πολλά από αυτά που έχω γράψει είναι κι ένα είδος αντίδρασης σε όλα αυτά που συμβαίνουν. Δεν μπορείς συνέχεια να καταγγέλλεις. Στην ουσία το βιβλίο είναι ένα προϊόν της κρίσης, αλλά από την ανάποδη. Οχι ως καταγγελία, αλλά ως άμυνα, ως προσωπική παρηγοριά».

Είναι ενδιαφέρον ότι τα ποστ που αφορούσαν γεγονότα της επικαιρότητας δεν βρήκαν χώρο στο βιβλίο. «Ηταν άρρηκτα συνδεδεμένα με το χρονικό τους σημείο, άρα δεν ήταν “πραγματικότητα”. Η πραγματικότητα είναι κάτι που υπάρχει εκτός χρόνου».

To χαρτί νομίζω παραμένει αξεπέραστο

Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου παρατηρεί τώρα από απόσταση το ταξίδι του βιβλίου της, χωρίς τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με τους φίλους και σχολιασμού των κειμένων της. «Το βιβλίο όμως έχει αυτή την έννοια. Τα σκόρπια υλικά γίνονται σπίτι. Αυτή είναι η μεγαλύτερη διαφορά από το ηλεκτρονικό στο χαρτί. Τα κείμενα έχουν γίνει σώμα, κομμάτια ενός ενιαίου κατασκευάσματος. Είναι σαν αυτές τις φωτογραφίες που φτιάχνονται από μικρότερες φωτογραφίες».

Τι λέει για την πιθανότητα, με άλλη διαχείριση του προφίλ της, τα κείμενα αυτά να διαβάζονταν από περισσότερους εάν παρέμεναν online; «Το να βλέπεις πράγματα που έχεις γράψει τυπωμένα σε χαρτί παραμένει φοβερή αίσθηση, το χαρτί είναι αξεπέραστο, παραμένει και νομίζω ότι θα παραμείνει για πάρα πολλά χρόνια ένα είδος επιστεγάσματος, μια ανταμοιβή. Προτιμώ αυτή τη μορφή, παρά το μεγαλύτερο πλήθος». Οπως λέει, άλλωστε, ποτέ δεν είδε το facebook σαν μια σκηνή που θα ανέβει για να «καταπλήξει τα πλήθη». «Ηθελα απλώς να κάνω την πλάκα μου και αυτό εξακολουθώ να κάνω. Αλλωστε επιλέγω πολύ αυστηρά τους ανθρώπους που γινόμαστε φίλοι. Οπως ακριβώς είμαι μάλλον κλειστός άνθρωπος “κανονικά”, έτσι είμαι και στο facebook».

Ακούγεται, αλλά δεν είναι προφανές. «Βλέπω συχνά ανθρώπους που γνωρίζω στην πραγματική ζωή –είναι αστείο που το λέω έτσι, αλλά για να συνεννοούμαστε– να παρουσιάζουν μια τελείως διαφορετική εικόνα στο facebook. Συνήθως πιο επιθετική για κάποιο λόγο. Σίγουρα η απόσταση στο Ιντερνετ μεγεθύνει τα συναισθήματα και δημιουργεί την αίσθηση ότι αυτό που κάνεις δεν έχει συνέπειες. Αναφερόμαστε συχνά στο facebook ως “μεταμοντέρνο καφενείο”, όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Εάν στο καφενείο εκνευρίσεις κάποιον πάρα πολύ θα έχεις συνέπειες. Γενικά πιστεύω ότι το στοίχημα είναι η περσόνα που δημιουργείς online, το προφίλ σου, να μην αυτονομηθεί από σένα».

Μήπως πρόκειται απλώς για πτυχή του εαυτού μας που δεν είχαμε ανακαλύψει; «Ολα υπάρχουν σε όλους και ανάλογα τις συνθήκες προβάλλουμε κάτι περισσότερο ή λιγότερο. Δεν νομίζω ότι γινόμαστε άλλοι άνθρωποι. Ολοι έχουμε μέσα μας και τον Δόκτορα Τζέκιλ και τον Μίστερ Χάιντ».

Τα στρατόπεδα και οι ρόλοι

Συζητάμε για το φαινόμενο των δύο «στρατοπέδων» στο facebook και εν γένει στα κοινωνικά δίκτυα που κονταροχτυπιούνται σε κάθε ευκαιρία. «Σε κάθε τι που συμβαίνει πρέπει να λάβεις είτε τη θέση άλφα είτε τη θέση βήτα που λες και δημιουργούνται αυτόματα» λέει η κ. Ζαχαριάδου. «Είναι χαρακτηριστικό του μέσου ότι σου δημιουργεί την προδιάθεση να επιλέγεις ρόλους, να έχεις μια κοινωνική θέση, να ενταχθείς σε μια ευρύτερη ομάδα. Και είναι αξιοπερίεργο ότι αντί να προκύπτουν συζητήσεις σε ένα τόσο ανοιχτό μέσο, προκύπτουν απλώς φρικτοί καβγάδες, περίπου το αντίστοιχο του να  πετάς  πράγματα  ο  ένας στον άλλο».

Οσο κόσμια κι αν εξελίσσεται μια κουβέντα, είναι σχεδόν νομοτελειακό να καταλήξει σε τσακωμό. «Πάντα θα πεταχτεί κάποιος που θα ανάψει το φυτίλι» λέει. Και προσθέτει χαριτολογώντας: «Είναι πάντως σατανική σύμπτωση ότι το facebook και το twitter προέκυψαν παράλληλα με την κρίση, σατανική! Αυτός που γράφει το σενάριό μας, δεν ξέρω ποιος είναι, είπε “για να δούμε τι θα συμβεί τώρα” και μας έριξε την κρίση και το facebook και είπε “παίξτε τώρα”». Η ίδια συνεχίζει να γράφει στο facebook – και μόνο σ’ αυτό. «Εβαλα λίγο ποδαράκι κάποια στιγμή στο twitter αλλά δεν με γοήτευσε. Διέκρινα μια ακόμα μεγαλύτερη επιθετικότητα. Εξάλλου, νομίζω ότι αρκεί ένα κοινωνικό δίκτυο, δεν χρειάζεται παραπάνω. Δεν σου μένει χρόνος πια να τροφοδοτείς τον εαυτό σου με πράγματα που θα ανεβάσεις!».

​​Το βιβλίο της κ. Ζαχαριάδου «Το παρόν είναι προϊόν μυθοπλασίας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Αύριο το βράδυ, στις 7.30, η συγγραφέας μιλάει για το βιβλίο με την Ελένη Κεχαγιόγλου στο Booze Cooperativa, Κολοκοτρώνη 57.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή