ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Για πρώτη φορά τους τελευταίους μήνες της δύσκολης διαπραγμάτευσης με την τρόικα υπάρχει ένα παράδοξο. Οι διαπραγματεύσεις και η πρόοδος που έχει συντελεστεί είναι τέτοιες που επιτρέπουν συγκρατημένη αισιοδοξία για ολοκλήρωση της αξιολόγησης που θα οδηγήσει σε εκταμίευση, ενώ θα δημιουργήσει δίχτυ προστασίας για την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές, αποκλιμάκωση των σπρεντ, που παρατηρήθηκε και την περασμένη Παρασκευή, αλλά και εξομάλυνση των σχέσεων της Ελλάδας με δανειστές και αγορές. Το παράδοξο είναι ότι την ίδια στιγμή εξίσου πιθανό σενάριο είναι να μην ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις και η Ελλάδα να διακινδυνεύσει τις σχέσεις της με τους δανειστές, πυροδοτώντας ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις ακόμα και τις επόμενες ημέρες.
Οι παράγοντες που καθορίζουν την έκβαση των γεγονότων είναι πολλοί και αρκετοί από αυτούς είναι εκτός ελληνικού ελέγχου. Από την πολιτική κατάσταση στα κράτη-μέλη, τις προσεχείς εκλογές στη Φινλανδία, τη στάση της Γερμανίας και την εσωτερική ατζέντα του ΔΝΤ μέχρι τις σχέσεις μεταξύ των εκπροσώπων της τρόικας, αλλά και τη διαφαινόμενη αλλαγή πολιτικού σκηνικού στην Ελλάδα και τις συνέπειες που θα επιφέρει. Ολα τα παραπάνω δημιουργούν μια εξίσωση που μόνο εύκολη δεν είναι για να λυθεί.
Ας δούμε πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα της τελευταία εβδομάδας και ποια θα είναι τα πιθανά επόμενα βήματα.
Την περασμένη Κυριακή, στις 4 τα ξημερώματα, ο πρωθυπουργός είναι ακόμη στο Μέγαρο Μαξίμου με τους στενότερους συνεργάτες του. Από τις 9 το πρωί βρίσκεται σε συνεχή επαφή με το υπουργείο Οικονομικών για να αποσταλεί στην τρόικα μία εμπεριστατωμένη ανάλυση και να κλείσει το χάσμα των διαπραγματεύσεων με αυτήν. Ο υπουργός Οικονομικών, Γκίκας Χαρδούβελης, όπως περιγράφει στην επιστολή του προς τους δανειστές που έφερε στο φως η «Κ» στην αρχή της εβδομάδας, είναι «αποφασισμένος να περπατήσει το έξτρα μίλι». Είναι μια τελευταία προσπάθεια καλής πίστης, που σκοπό έχει να μετριάσει τις ανησυχίες της τρόικας για την αξιοπιστία του προγράμματος.
Το email – επιστολή στέλνεται και εκτός από μία σύντομη επιβεβαίωση από τη μεριά της τρόικας ότι έχει λάβει την ελληνική πρόταση τη Δευτέρα το πρωί, οι εκπρόσωποί της σε Φρανκφούρτη, Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες δεν δίνουν σημεία ζωής, κρατώντας την ελληνική πλευρά σε μεγάλη αγωνία, παρόλο που την ίδια στιγμή κατανοούν ότι 43 σελίδες υπόμνημα, όπως αυτό που έχουν στείλει, θέλει χρόνο για επεξεργασία.
Στις 12.30 τα ξημερώματα της Τετάρτης, η δισέλιδη απάντηση της τρόικας φτάνει στην Αθήνα. Σύμφωνα με πηγή της τρόικας, που έχει γνώση της απάντησης την οποία έστειλαν οι εταίροι, 4 είναι πλέον οι τομείς από τους αρχικούς 19 στους οποίους εστιάζουν ακόμη επειδή θεωρούνται προβληματικοί:
Πρώτον, το δημοσιονομικό κενό, που παραμένει και το μεγαλύτερο πρόβλημα. Στο email της η τρόικα αναφέρει ότι είναι γύρω στο 1,5 δισ., αλλά δεν το συγκεκριμενοποιεί, γεγονός που δείχνει τη δυσκολία και της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας να μην ξέρει ποιος είναι ο στόχος που πρέπει να πιάσει, ακόμη και λίγες ημέρες πριν από το Eurogroup. Συγχρόνως οι εκπρόσωποι της τρόικας προσθέτουν ότι δεν έχουν λάβει υπ’ όψιν τους –καθώς ακόμη επεξεργάζονται τις ελληνικές προτάσεις– τα εκτιμώμενα έσοδα από τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, μεταξύ άλλων.
Δεύτερον, η νομοθετική ρύθμιση για τις 100 δόσεις. Για τους εταίρους η ελληνική πρόταση δεν είναι ικανοποιητική, καθώς επιμένουν ότι πρέπει να υπάρξουν κριτήρια περιουσιακά για το ποιος θα μπορούσε να μπει σε αυτή την κατηγορία, και εξακολουθούν να ζητούν αλλαγές στη νομοθεσία που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο από τη Βουλή.
Τρίτον, το ασφαλιστικό. Η τρόικα έστειλε μια σειρά από παρατηρήσεις στις ελληνικές προτάσεις και ζητάει περισσότερες διευκρινίσεις.
Τέταρτο, ο ΦΠΑ. Η τρόικα συνεχίζει να ζητάει περαιτέρω αλλαγές, κυρίως στη διεύρυνση του αριθμού υπηρεσιών και προϊόντων που βρίσκονται στον υψηλό συντελεστή του ΦΠΑ (23%).
Η απάντηση της ελληνικής πλευράς στα παραπάνω ζητήματα, η οποία εστάλη το βράδυ της Παρασκευής, θα διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στο πώς θα εξελιχθούν τα σενάρια για την επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας, τα οποία αυτή τη στιγμή είναι τα ακόλουθα:
Θετικό σενάριο – Κλείσιμο αξιολόγησης και συμφωνία για πιστοληπτική γραμμή.
Οι ελληνικές προτάσεις εγκρίνονται σε γενικές γραμμές και υπάρχει μία συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο ή, τουλάχιστον, η αίσθηση πως θα υπάρξει άμεσα κάτι τέτοιο. Για να προλάβει η Ελλάδα όλες τις διαδικασίες για κλείσιμο της αξιολόγησης και εκταμίευσης, θα πρέπει να πάρει μια μικρή τεχνική επέκταση μερικών εβδομάδων. Η Ελλάδα πρέπει να αιτηθεί αυτή την επέκταση έως τις 14 Δεκεμβρίου, που είναι η απολύτως τελευταία προθεσμία, καθώς έως τότε τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια είναι διαθέσιμα. Μετά την απόφαση της τεχνικής επέκτασης του προγράμματος, το επόμενο βήμα είναι η συμφωνία για την προληπτική γραμμή πίστωσης ECCL, εφόσον θα έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και η ψήφιση των μέτρων από το ελληνικό Κοινοβούλιο.
Μέτριο σενάριο – Επέκταση του υφιστάμενου προγράμματος κατά τρεις έως έξι μήνες.
Κυβέρνηση και τρόικα δεν βρίσκουν σύγκλιση στις απόψεις τους τις επόμενες ημέρες. Η Ελλάδα ζητάει από τρίμηνη μέχρι εξάμηνη τεχνική επέκταση του υφιστάμενου προγράμματος, η οποία πρέπει να περάσει από τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια των κρατών-μελών έως την εβδομάδα που λήγει στις 19 Δεκεμβρίου, οπότε συνεδριάζει τελευταία φορά το γερμανικό Κοινοβούλιο για το 2014. Με αυτήν την επέκταση που μπορεί να φθάσει έως έξι μήνες ξεπερνιέται ο κάβος της πολιτικής αβεβαιότητας, των προεδρικών και πιθανών εθνικών εκλογών, με την Ελλάδα να βρίσκεται σε πρόγραμμα, προκειμένου να είναι θωρακισμένη από οποιαδήποτε μεταβλητότητα των αγορών.
Δύο μη επιθυμητά ενδεχόμενα
Τρίτο σενάριο – «Μεγάλη» επέκταση του υφιστάμενου προγράμματος.
Τα κράτη-μέλη αρνούνται να δώσουν την παράταση που ζητάει η Ελλάδα και την πιέζουν να δεχτεί μια επέκταση της υπάρχουσας δανειακής σύμβασης για 12 μήνες έως το πρώτο τρίμηνο του 2016. Με αυτό τον τρόπο, το ευρωπαϊκό σκέλος του προγράμματος θα ευθυγραμμιστεί με τη λήξη του προγράμματος του ΔΝΤ. Οι υποστηρικτές αυτής της πρότασης είναι περιορισμένοι προς το παρόν. Το σκεπτικό πίσω από κάτι τέτοιο είναι ότι μια μικρότερη επιμήκυνση μπορεί να είναι ανεπαρκής για την ολοκλήρωση όλων των απαραίτητων νομοθετικών εργασιών, ιδίως στο τρέχον πολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα.
Τέταρτο σενάριο–Εξοδος από πρόγραμμα χωρίς καμία συμφωνία με τους Ευρωπαίους εταίρους.
Οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν συμφωνούν στην τεχνική επέκταση του υφιστάμενου προγράμματος ή σε καμία επέκταση, καθώς μια σειρά από κράτη-μέλη απαιτούν το πρόγραμμα να τηρείται για να αποφασιστεί η έστω και ολιγόμηνη παράτασή του. Αν η αξιολόγηση δεν έχει κλείσει, τότε τίθεται και θέμα τήρησης προγράμματος και κατά συνέπεια τερματισμού του. Τότε η Ελλάδα από την 1η Ιανουαρίου του 2015 θα βρεθεί χωρίς ευρωπαϊκό δίχτυ προστασίας. Το ενδεχόμενο να μείνει μόνο του το ΔΝΤ στο πρόγραμμα, που λήγει τον Φεβρουάριο, δεν έχει συζητηθεί, αλλά εκτιμάται ότι θα είναι δύσκολο να μείνει μόνο του. Το σενάριο αυτό είναι το λιγότερο επιθυμητό απ’ όλες τις πλευρές.