Ενα πείραμα σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που αφορά την αναβάθμιση κάποιων αρχαιολογικών χώρων, έχει προκαλέσει τον τελευταίο καιρό συζητήσεις σ’ ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας.
Πρόκειται για πιλοτικό σχέδιο που ξεκινά αρχές του χρόνου στους αρχαιολογικούς χώρους της Βραυρώνας, του Κεραμεικού και των μουσείων τους, με μια σειρά έργων τα οποία χρηματοδοτεί το Κοινωφελές Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Το σχέδιο περιλαμβάνει ένα ευρύτερο φάσμα δράσεων που υπέδειξαν οι αρμόδιες εφορείες αρχαιοτήτων (αναβάθμιση κτιριακών υποδομών, προσφερόμενες υπηρεσίες, πωλητέα), ενώ το Ιδρυμα θα χρηματοδοτήσει μελέτες, έργα και την πιλοτική τους εφαρμογή για τρία χρόνια με 3 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο ενός προγράμματός του για τον περιορισμό της ανεργίας των νέων.
Λόγω γεωγραφικής εποχής
Γιατί επελέγησαν οι αρχαιολογικοί χώροι της Βραυρώνας και του Κεραμεικού; Η γεωγραφική και ιστορική τους θέση έπαιξε σημαντικό ρόλο. Ο Κεραμεικός στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας και η Βραυρώνα σ’ ένα αλώβητο ακόμη οικοσύστημα έχουν δεχτεί τη φροντίδα της πολιτείας αλλά δεν αρκεί. Ο μαζικός τουρισμός εξακολουθεί να περιστρέφεται γύρω από την Ακρόπολη και το Σούνιο. Κι όμως ο Κεραμεικός είναι ιστορικός τόπος και πνεύμονας πρασίνου στο κέντρο, ενώ η Βραυρώνα μια διαδρομή κοντά στο αεροδρόμιο.
Την απόφαση, ωστόσο, του ΥΠΠΟΑ κάποιοι την αντιμετωπίζουν με καχυποψία. Πρέπει να ενθαρρύνεται η συνεργασία με μη κυβερνητικούς φορείς και τον ιδιωτικό τομέα, όταν στη διαχείριση του πολιτιστικού αποθέματος αρμόδιο βάσει Συντάγματος και νόμου είναι αποκλειστικά το υπουργείο Πολιτισμού;
Τι λέει το υπουργείο για όλα αυτά; «Προφανώς θεωρούμε ότι η διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων πρέπει να γίνεται από την πολιτεία και τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα που είναι το ΥΠΠΟΑ» απαντά η γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και προσθέτει: «Ομως εξίσου προφανές είναι ότι η πολιτεία πρέπει να φροντίσει και για τη μεγαλύτερη δυνατή επισκεψιμότητα των χώρων και την άριστη προσφορά των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους επισκέπτες. Στην προκειμένη περίπτωση μέσω του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος κι εφόσον γίνει δεκτό το πλαίσιο συνεργασίας, μπορούν να διατεθούν πόροι οι οποίοι θα εξασφαλίσουν επιπλέον υποδομές από τις ήδη υπάρχουσες. Δράσεις και προσωπικό στους συγκεκριμένους χώρους και τα μουσεία που βρίσκονται σ’ αυτούς, ώστε να ανταποκριθούν με τον καλύτερο τρόπο στις απαιτήσεις των επισκεπτών Ελλήνων και ξένων».
Η ανάμειξη της Επιτροπής που σχημάτισε γι’ αυτόν τον σκοπό το υπουργείο αλλά και μιας ΜΚΟ -βασικός όρος του ιδρύματος για τη διοχέτευση πόρων σε δημόσιο φορέα- προκάλεσαν την αντίδραση του ΣΕΑ αλλά και την ερώτηση 8 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Η Επιτροπή που συγκρότησε το υπουργείο με πρόεδρο την κ. Νικολέττα Διβάρη-Βαλάκου, τ. προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΔΙΠΚΑ), είναι σε συνεργασία με τις αρμόδιες εφορείες οι οποίες άλλωστε πρότειναν τι πρέπει να γίνει στους χώρους αυτούς, ισχυρίζονται από το υπουργείο.
Από την άλλη, πάγια είναι η τακτική του Ιδρύματος στις συνεργασίες του με δημόσιους φορείς. Ζητεί η διοχέτευση των πόρων «να γίνεται μέσω ΜΚΟ και με διαφανείς διαδικασίες που συμφωνούνται εκ των προτέρων». Αυτός θα είναι και ο ρόλος της ΜΚΟ «Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», ο διευθυντής της οποίας είναι μέλος της Επιτροπής που συγκρότησε το ΥΠΠΟΑ.
Ανακοίνωση των σχεδίων
Τα βασικά σημεία των διαχειριστικών σχεδίων παρουσιάστηκαν σε διεθνή συνέδρια του Ιδρυματος Στ. Νιάρχος στη Ν. Υόρκη και την Αθήνα, από τη γ.γ. Λ. Μενδώνη και την κ. Ν. Βαλάκου. Στην ομιλία της, η τέως προϊσταμένη της ΔΙΠΚΑ, θύμισε ότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες το υπουργείο με τα συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα έχει εντάξει 1.319 έργα προϋπολογισμού 2,3 δισ. στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε μια χώρα που έχει 206 κρατικά ή εποπτευόμενα από το κράτος μουσεία και εκατοντάδες αρχαιολογικούς χώρους, η επένδυση στον πολιτισμό έχει πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στην οικονομία, μια επένδυση 1 εκατ. ευρώ σε έργο πολιτιστικής κληρονομιάς αποφέρει 2.360.000 ευρώ σε παραγόμενο συνολικό προϊόν.
Ο απώτερος στόχος όλων αυτών; «Να μπορέσουν το ΥΠΠΟΑ και το ΤΑΠ να εξασφαλίσουν την επάρκεια πόρων για την πολιτιστική κληρονομιά, όταν τα χρηματοδοτικά πακέτα της Ε.Ε. θα σταματήσουν να τροφοδοτούν με πόρους τη δημιουργία υποδομών» τονίζει η κ. Μενδώνη.
Το πιλοτικό πρόγραμμα ενδέχεται να αποτελέσει μελλοντικό οδηγό για πέντε ακόμη χώρους. Από το αποτέλεσμα θα κριθεί ποιοι θα είναι αυτοί.