Θυμάστε τον βουλευτή Δημήτριο Καρδάρα; Εκτός από τους απογόνους του και τίποτε συνταξιούχους δημοσιογράφους, αμφιβάλλω αν θυμίζει κάτι το όνομα στους περισσότερους, αφού έχουν περάσει είκοσι πέντε χρόνια από τον θάνατό του. Εξελέγη βουλευτής Λάρισας με την Eνωση Κέντρου του Γ. Μαύρου στις πρώτες δύο εκλογές μετά την πτώση της χούντας, το 1974 και το 1977. Ωστόσο, το 1978, ευρεθείς αντιμέτωπος με το κεφαλαιώδες υπαρξιακό ερώτημα «μήπως είσαι ΚΟΔΗΣΟ;», απάντησε καταφατικά και εντάχθηκε στο κόμμα του Γιάγκου Πεσμαζόγλου. Τελικά όμως, δεν ήταν ούτε ΚΟΔΗΣΟ· και το κατάλαβε το 1980 ψηφίζοντας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Καρδάρας ήταν η εκατοστή ογδοηκοστή ψήφος στη δεύτερη ψηφοφορία (αν θυμάμαι καλά), που έκανε τον Κ. Καραμανλή Πρόεδρο, καθώς στην τρίτη ψηφοφορία συγκέντρωσε ακόμη δύο ψήφους φθάνοντας το σύνολο των 183. Ετσι, εν μια νυκτί, ο Δ. Καρδάρας έγινε διάσημος…
Οχι, δηλαδή, ότι μάθαμε και πολλά για τον άνθρωπο. Μόνον αυτά που ήταν απαραίτητα: ότι ήταν ένα βαρύς φαλακρός κύριος από τη Λάρισα, με ένα βαρύ, παχύ, λευκό μουστάκι, και είχε ψηφίσει υπέρ του Καραμανλή. Βλέπετε, δεν υπήρχε τότε ούτε ιδιωτική τηλεόραση ούτε, πολύ περισσότερο, το απίθανο πλέγμα των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης που διαμορφώνει την επικαιρότητα. Οπότε ο κόσμος δεν θεωρούσε «ενημέρωση», ούτε καν «πληροφορία», τις απόψεις του κάθε Καρδάρα επί παντός επιστητού και αοράτου. Δεν έπεφτε πανικός στα κομματικά επιτελεία αν συνέβαινε ο Καρδάρας να αλλάξει μερικές λέξεις στην απάντηση που έδωσε όταν τον ρώτησαν για πεντηκοστή φορά το ίδιο πράγμα. Το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού για την περίπτωση Καρδάρα ήταν απλώς να συνδέσει το άγνωστο όνομα με ένα πρόσωπο.
Σήμερα, αντιθέτως, μπορούμε να παρακολουθούμε ζωντανά αδιανόητους διαλόγους μεταξύ δυο ηλιθίων, που αποκτούν ειδησεογραφικό ενδιαφέρον επειδή ενδέχεται ο ένας από τους δύο να ψηφίσει Σταύρο Δήμα για την Προεδρία. Κάπως έτσι, καταλήγουμε να ψάχνουμε για νόημα σε διατυπώσεις προγλωσσικού επιπέδου, από ανθρώπους που σε κάνουν να απορείς όχι μόνον πώς γίνεται να είναι βουλευτές αλλά και πώς κατάφεραν να τελειώσουν το σχολείο. Είναι μίζερο, όμως, να κοιτάζεις τον καθρέπτη και να κατηγορείς τους άλλους επειδή δεν σου αρέσει αυτό που βλέπεις. Κακώς γκρινιάζω, λοιπόν. Η ποιότητα του πολιτικού κόσμου σήμερα ελάχιστα διαφέρει από την ποιότητα του κόσμου που τους επιλέγει―ίσως μάλιστα, στην εποχή μας, η αντανάκλαση του πραγματικού κόσμου στο πολιτικό προσωπικό να είναι πιστότερη.
Πάντοτε υπήρχαν «νούμερα»―δεν αμφιβάλλω. Επειδή όμως η κοινωνία είχε ιεραρχία, οι άνθρωποι ήξεραν κάπως να κρατούν τη θέση τους. Δεν υπήρχε, επίσης, το τεράστιο δίκτυο των ΜΜΕ ώστε να δημιουργείται μια ενιαία αγορά, όπου το κάθε ψώνιο μπορεί να εξευτελίζεται και σε αντάλλαγμα να παίρνει δημοσιότητα. (Υποθέτω ότι συνέβαινε και αυτό, αλλά περιοριζόταν σε τοπικό επίπεδο.) Η αλλαγή δεν οφείλεται μόνο στις συνθήκες που διαμόρφωσε η τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα της ενημέρωσης. Οφείλεται, κυρίως, στην εξέλιξη της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε μαζική δημοκρατία, με την πλήρη πολιτική χειραφέτηση των κοινωνικών στρωμάτων και την εξάπλωση των δικαιωμάτων. Το πρόβλημα του λαϊκισμού είναι εγγενές στη δημοκρατία. Στην περίπτωσή μας, επιτείνεται εξαιτίας του ισχνού αστικού υπόβαθρου της χώρας.
Στις 5.30 π.μ.
Ηταν η ώρα κατά την οποία σημειώθηκε η επίθεση ομάδας των γνωστών κακοποιών στοιχείων, που λυμαίνονται εδώ και χρόνια τα Εξάρχεια, σε λεωφορείο με επιβάτες στην οδό Στουρνάρη. Τους διέταξαν να κατέβουν για να μην τους κάψουν και ύστερα πέταξαν μια μολότοφ μέσα στo όχημα. Ευτυχώς, ο οδηγός κράτησε την ψυχραιμία του και έσβησε γρήγορα τη φωτιά.
Είμαι βέβαιος ότι αν είχαμε την ευκαιρία (sic) να γνωρίσουμε τους δράστες, θα τους ακούγαμε να δηλώνουν αναρχικοί που διεξάγουν πόλεμο κατά του κράτους και να υποστηρίζουν ότι η ενέργειά τους ήταν πλήγμα στο σύστημα. Είμαι βέβαιος, επίσης, ότι, ακούγοντάς τους, οι περισσότεροι λογικοί άνθρωποι θα τους θεωρούσαν επικίνδυνα ανισόρροπους παρά επαναστάτες―διότι τι σόι επανάσταση είναι αυτή που στρέφεται εναντίον ανθρώπων οι οποίοι πηγαίνουν στη δουλειά τους με το λεωφορείο στις 5.30 το πρωί;
Και όμως. Οι αναρχικοί θα είχαν δίκιο αν χαρακτήριζαν την επίθεση πλήγμα στο σύστημα. Στρατηγικό πλήγμα, θα έλεγα μάλιστα, καθώς το μεγαλύτερο και ανυπέρβλητο εμπόδιο για όσους θέλουν να νικήσουν τον καπιταλισμό είναι η επιδίωξη της ατομικής προόδου. Σε τελευταία ανάλυση, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η αποτυχία της Αριστεράς να επιβάλει ένα αμιγώς μαρξιστικό σύστημα διακυβέρνησης έγκειται στο ότι ο Μαρξ (και οι επίγονοί του στη θεωρία) δεν υπολόγισαν πως η χειραφέτηση των εργαζομένων άνοιξε στον καθένα τον δρόμο για το όνειρο της ατομικής προόδου, με αποτέλεσμα να εξασθενήσει η ταξική συνείδηση. Πολύ απλά: την «επιστημονική» θεωρία νίκησε το ψυγείο, το αυτοκίνητο, το καλύτερο σπίτι και τα συναφή. Υπό τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, λοιπόν, οι άνθρωποι που μέσω της εργασίας τους προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή τους, για έναν αναρχικό, πρέπει να εκπροσωπούν το σύστημα πολύ περισσότερο από μια διμοιρία αστυνομικών…
Είναι καλά;
Ισως δεν είναι σωστό να λέγονται ευθέως αυτά τα πράγματα, αλλά η ανάγκη το επιβάλλει. Δεν ξέρω τι μέσα διαθέτει το κράτος για να το κάνει―οι υπηρεσίες ασφαλείας, το Γενικό Επιτελείο; Δεν ξέρω… Πάντως, πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα ώστε να μεταπεισθεί ο Γιώργος και να μην ιδρύσει κόμμα (όπως φημολογείται εντόνως). Είναι εθνικής σημασίας το ζήτημα, διότι η πληροφορία στο εξωτερικό ότι ο Γιώργος κατεβαίνει στις εκλογές με δικό του κόμμα και ενδέχεται να πάρει έστω και μερικές μόνον χιλιάδες ψήφους μπορεί να αποδειχθεί το φτερούγισμα της πεταλούδας στο Τόκιο που έφερε καταιγίδα στο Σαν Φρανσίσκο: να είναι, δηλαδή, το γεγονός που θα κάνει τους Ευρωπαίους να συνειδητοποιήσουν ξαφνικά ότι η Ελλάδα δεν σώζεται. Μην ξεχνάμε ότι πάντα υπάρχει το τελευταίο άχυρο που αν το φορτώσουμε στην καμήλα, η πλάτη της θα σπάσει…