ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΣΕΤΙΔΗΣ
Επί τέσσερα
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 156
Ο Δημήτρης Πετσετίδης εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους κύριους πεζογράφους της χαμηλής φωνής. Είτε ακολουθεί τους απροσδιόριστους δρόμους του ατομικού ψυχισμού είτε αναδεικνύει τους αιμοσταγείς τρόπους μιας άτεγκτης συλλογικής βίας, ο τόνος του παραμένει απρόσωπος, ουδέτερος, υπό διαρκή συναισθηματικό περιορισμό και αυστηρό συγκινησιακό έλεγχο. Ο εβδομηνταπεντάχρονος πεζογράφος από τη Σπάρτη καλλιεργεί μιαν αφηγηματική μέθοδο που αποδεικνύεται πολλαπλώς δραστική. Διότι υπογραμμίζει μέσω του απλού νεύματος, επιτάσσει μέσω της αποσιώπησης και ανατρέπει μέσω του ειρωνικού ψιθύρου. Κάτω από τη φαινομενικά ασάλευτη επιφάνεια του λόγου του καθιστά όσα έχει να πει ευκρινή, χωρίς ο κόσμος του να απολέσει την πολύπλοκη αμφισημία του.
Το 1974 πανηγυρίσαμε το τέρμα τεσσάρων δεκαετιών πολιτικά ανώμαλου βίου. Τι απέγιναν ωστόσο οι αυταρχικές στάσεις, οι βίαιες συμπεριφορές, οι μαύροι θύλακοι που για χρόνια κυριάρχησαν στην ελληνική κοινωνική ζωή; Επί μακρόν υποδυθήκαμε πως όλα έβαιναν καλώς, καθώς ύστερα από τη μεταπολίτευση οι πάντες πλειοδότησαν σε δημοκρατικό ήθος και πάθος. Οι σημερινές δυσχέρειες ωστόσο δείχνουν πως γιγαντώνονται πάλι ο αυταρχισμός, το ψεύδος, η υποκρισία και η βία. Τη γέφυρα ανάμεσα στο, προ του 1974, τότε και στο, μετά το 2010, σήμερα πραγματοποιεί ο Δημήτρης Πετσετίδης στα οκτώ διηγήματα του πρώτου μέρους. Οι ιστορίες εκτυλίσσονται τις δεκαετίες του ’40, του ’50 και του ’60. Στο προσκήνιο βρίσκονται κυρίως εθνικόφρονες – ο βίος και η πολιτεία τους όχι μόνον στη δημόσια σφαίρα αλλά και στην ιδιωτική ζωή.
Η στάση τους απέναντι στον συντοπίτη και απέναντι στην οικογένεια φανερώνει βάρβαρες ψυχοσυνθέσεις, αδιαμόρφωτα πλάσματα, πρωτόγονους ανθρώπους που δεν διστάζουν να προπηλακίσουν, ακόμα και να σφάξουν. Κορυφαίο κείμενο ανάμεσά τους το σύντομο «Εν Αχλαδιά», στο οποίο συμπυκνώνεται όλη η προοδευτικοφανής σύγχρονη υποκρισία, όπου η μνήμη απουσιάζει, το ήθος δεν υπάρχει και η διπροσωπία περισσεύει. Η εφημερίδα «Εθνικός Λόγος» δημοσίευσε το 1946 τα ονόματα 23 πολιτών χαρακτηρίζοντάς τους εν μέσω εμφυλίου πολέμου μιαρούς προδότες. Το 2010 η ίδια εφημερίδα κλείνει λόγω κρίσης και στο αποχαιρετιστήριο φύλλο της εξαίρει την εξηντάχρονη συμβολή της στην πνευματική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου. Μαζί με τον συνομήλικό του Δημήτρη Νόλλα, τον λίγο νεότερο Τάσο Χατζητάτση και τον πρεσβύτερο Θανάση Βαλτινό, ο Δημήτρης Πετσετίδης συνέβαλε στο να κρατηθεί στο προσκήνιο αυτή η γκρίζα, η μαύρη, η απωθημένη (από το 1974 έως το 1994) περίοδος της εθνικής ζωής.
Καλλιέργησε τη λογοτεχνία του τραύματος όταν το θέμα είχε περιπέσει στη λήθη – φαινομενικά μόνο βεβαίως, όπως το αποδεικνύουν και το σημερινό διχαστικό πάθος και το κειμενικό πλήθος της σχετικής λογοτεχνίας.
Η δεύτερη ενότητα του «Επί τέσσερα» περιέχει επτά διηγήματα που κινούνται στον έτερο θεματικό άξονα της πεζογραφίας του Πετσετίδη – την παιδική ηλικία. Τα κείμενα είναι πρωτοπρόσωπα, ο τόνος βιωματικός και η έμφαση δίδεται στην απώλεια. Τα παιδικά χρόνια δεν φαντάζουν ούτε νοσταλγικά ούτε μαγικά. Τα διαπερνά μια δυσάρεστη αίσθηση, ένα ανέκφραστο παράπονο, μια πικρία. Αλλοτε ο ήρωας είναι λειψός και άλλοτε ζει με ανθρώπους άπονους, σ’ έναν κόσμο σαθρό όπου ακόμα και οι γονείς δεν αποτελούν αποκούμπι. Το κακό με άλλα λόγια δεν είναι μόνο κοινωνικοπολιτικό, αλλά έχει βαθύτατη υπαρξιακή ρίζα. Προς ανάλογη κατεύθυνση προσανατολίζεται και η τρίτη ενότητα με τέσσερα διηγήματα καταδικασμένου ερωτικού πάθους. Τέλος, στα έξι διηγήματα της τέταρτης ενότητας, ο αφηγητής άλλοτε ίπταται ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό και άλλοτε προσγειώνεται πάνω στις σκληρές επιφάνειες της απροσμέτρητης νοσταλγίας για τα χρόνια της νεότητάς του.