Η έκθεση φωτογραφίας «Conflict–Time–Photography» στην Tate Modern είναι μια υποδειγματική σπουδή στον χρόνο και στην Ιστορία, στα ίχνη που αφήνουν οι συγκρούσεις, οι πόλεμοι, οι αναταραχές, οι εμφύλιοι.
Σε κάθε αίθουσα, αποτυπώματα σημαντικών γεγονότων σε μία εκ των υστέρων ανάγνωση. Φωτογράφοι που επισκέφτηκαν περιοχές, θέατρα συγκρούσεων, μερικές μέρες, μήνες, χρόνια αργότερα. Από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν έως τον Α΄ Παγκόσμιο, από τον πόλεμο του Κόλπου, στην Πτώση του Τείχους, από τον εμφύλιο της Ανγκόλας, στον Β΄ Παγκόσμιο, από τη Χιροσίμα στο Βιετνάμ και από εκεί στην Ουκρανία. Από λίγες ημέρες έως 99 χρόνια μετά. Φωτογράφοι που επισκέφτηκαν πόλεις που καταστράφηκαν, ανθρώπους που «είδαν» τις καταστροφές. Πώς ήταν το Βερολίνο 35 χρόνια μετά το τέλος του Πολέμου, το Βιετνάμ 19 χρόνια μετά, πόλεις της Λιβύης 10 χρόνια μετά τον εμφύλιο, το Ναγκασάκι 10, 25 χρόνια μετά; Το διαφορετικό αυτό «timeline» αποκαλύπτει με τον πιο αποστομωτικό τρόπο τι σημαίνει ιστορική σύγκρουση, καταγράφει τη διάρκειά της στον χρόνο, το ίχνος που αφήνει. Εικόνα και μνήμη.
«Η πρόκληση να γυρίσουμε πίσω, να αναστοχαστούμε το παρελθόν εν κινήσει· χωρίς να εγκλωβιστούμε σε αυτό». Η φράση του Κurt Vonnegut, Αμερικανού, αιχμαλώτου πολέμου στη Γερμανία, αυτόπτη μάρτυρα της καταστροφής της Δρέσδης, που έγραψε ένα από τα πιο εμβληματικά αντιπολεμικά βιβλία («Slaughterhouse – Five»), βρίσκεται αναρτημένη στο κείμενο εισαγωγής της έκθεσης.
Το σημαντικό με αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό είναι ότι μετατρέπει τον επισκέπτη σε έναν ψύχραιμο ταξιδιώτη στον χρόνο, χωρίς να εστιάζει στο «σφαγείο» των συγκρούσεων. Οι διαφορετικοί μεταξύ τους «φακοί» καταγράφουν τα ρήγματα, μικρότερα ή μεγαλύτερα, τους ερειπιώνες, εσωτερικούς ή εξωτερικούς, τα σημάδια περισσότερο ή λιγότερο ορατά –πάντως σημάδια– που αφήνουν οι πόλεμοι κάθε μορφής.
Τα τραύματα δεν επουλώνονται, ανακυκλώνονται με διαφορετική ένταση, επεξεργασμένα, αναθεωρημένα. Σε τοίχους, τοπία, οδοστρώματα, σπίτια, αγρούς, ερήμους, ανθρώπινα βλέμματα. Είναι εκεί, έναν αιώνα μετά, εμπεριέχονται σε αντιδράσεις, συμπεριφορές, ζωές που παραμένουν καθηλωμένες στο «τραύμα», συντρίμμια ή προσπάθειες να «δουν», χωρίς εμπάθεια, τις συνέπειες. Τα ίχνη της σύγκρουσης υπάρχουν κάτω από το δέρμα. Σαν τους κρυμμένους στην έρημο κάλυκες. Σαν τη ραδιενέργεια που δεν εξαλείφεται αλλά μετασχηματίζει και μεταμορφώνει τους οργανισμούς, φυτικούς ή ζωικούς.
Η εικόνα του παρελθόντος, η μνήμη, ως επί της ουσίας πρόκληση για αυτοκριτική και εργαλείο για την επεξεργασία του παρόντος και του μέλλοντος. Αλήθεια, τι θα αποκάλυπταν αντίστοιχες «αναδρομές» από την Ελλάδα των Δεκεμβριανών, του Εμφυλίου, της Δικτατορίας, της Μεταπολίτευσης;