Από τη στιγμή που ξεκίνησε η διαδικασία εκλογής νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, μια διαδικασία αναπόφευκτα αποτυχημένη, το κυρίαρχο θέμα στη συζήτηση ήταν το αν πρέπει να γίνουν βουλευτικές εκλογές. Από πολλούς η διεξαγωγή εκλογών θεωρείται κακό πράγμα, αναταραχή, μπελάς, ακόμα και κάτι το επικίνδυνο. Αλλά δεν είναι η έκφραση της ελεύθερης βούλησης του λαού; Οι εκλογές δεν είναι το όχημα της δημοκρατίας; Γιατί τις απευχόταν μεγάλο μέρος του πολιτικού σκηνικού; Μπορεί, πες, να φταίει το ότι ειναι δημόσιοι υπάλληλοι και έχουν μιαν αλλεργία στην αξιολόγηση. Μα ακόμα και οι πολίτες, όπως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις, στην πλειοψηφία τους δεν τις θέλουν. Γιατί δεν τις θέλουν;
Υπάρχουν πολλές αιτίες. Πολλοί εκλεγμένοι δεν θέλουν να χάσουν τις θεσούλες τους, άλλοι φοβούνται ότι δεν θα εκλεγούν, είναι και λίγο μπελάς η όλη διαδικασία, και κοστοβόρα, μα η κυριότερη και καθολικότερη αιτία υποθέτω ότι είναι ο φόβος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στις επερχόμενες εκλογές πρώτο κόμμα θα βγει ο ΣΥΡΙΖΑ, και μέρος του πολιτικού σκηνικού αλλά και του εκλογικού σώματος φοβάται ότι, αν κατορθώσει να σχηματίσει κυβέρνηση, θα συμβεί καταστροφή, θα γίνει bank run, θα μας διώξουν από την ευρωζώνη, θα γυρίσουμε στη δραχμή και θα πάνε οι τιμές των iPhone στο Θεό. Οπότε, για να μη συμβούν όλα αυτά, καλύτερα να μη γίνουν εκλογές. Όταν με το καλό βγούμε από την τρικυμία και δε μπορεί να κάνει πολλή ζημιά, ας γίνουν τότε, κι ας βγει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό πάνω κάτω πρεσβεύουν όλοι όσοι δεν είναι ΣΥΡΙΖΑ και, όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο, το ίδιο πιστεύουν και μερικοί (μια ολοένα και μικρότερη μειοψηφία) που είναι ΣΥΡΙΖΑ.
Έχω δύο σημαντικές αντιρρήσεις γι’ αυτή τη συλλογιστική.
Πρώτον, δεν θα βγούμε από την τρικυμία. Η τρικυμία δε σταματάει. Είμαστε μια χώρα που δεν παράγει, δεν είναι ανταγωνιστική, που έχει μια οικονομία στρεβλή, εσωστρεφή και πλήρως ελεγχόμενη από ένα πανίσχυρο, δυσλειτουργικό, διεφθαρμένο και σπάταλο κράτος. Και χρωστάμε πάρα πολλά δισεκατομμύρια. Ακόμα κι αν η διαπραγμάτευση με την τρόικα ολοκληρωθεί, αυτό δεν αλλάζει. Ποτέ δεν θα φτάσουμε σε ένα ήπιο equillibrium κατάλληλο για εκλογές, όπως το φαντάζονται αυτοί που τις φοβούνται.
Η δεύτερη αντίρρησή μου έχει να κάνει με μια σημαντική παράλειψη. Στην κουβέντα για τις εκλογές, κάποιον ξεχνάμε: Τους ψηφοφόρους. Ο φόβος για την αναταραχή που θα προκαλέσουν οι εκλογές και τις καταστροφές και το χαμό που θα φέρει ο ΣΥΡΙΖΑ, μοιάζει να παρακάμπτει το φορέα που θα φέρει το ΣΥΡΙΖΑ σε θέση να κάνει καταστροφές και χαμό. Το εκλογικό σώμα. Όταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος δηλώνει ότι “οι εκλογές είναι βλαπτικές”, στην πραγματικότητα εννοεί ότι η βούληση των Ελλήνων πολιτών είναι βλαπτική, ότι αυτό που θέλουν να ψηφίσουν τώρα δε μας συμφέρει (ως πολιτικό status quo, ή και ως πολίτες) οπότε καλύτερα να μην ψηφίσουν τώρα. Όποιος υποστηρίζει ότι καλύτερα να βγάζαμε Πρόεδρο και να φτιαχνόταν μια “κυβέρνηση ειδικού σκοπού” ή “εθνικής ευθύνης” παρακάμπτει το γεγονος ότι θα επρόκειτο για μια κυβέρνηση που δεν έχει την απευθείας έγκριση του λαού. Τέτοιες ιδέες υπογραμμίζουν την πεποίθηση πολλών κατόχων της εξουσίας, ότι “ο λαός δεν ξέρει”, παρ’ όλο που ο λαός είναι που τους έδωσε την εξουσία.
Εγώ πιστεύω ότι οι εκλογές είναι θαυμάσιο πράγμα. Δεν ήταν πάντα. Για πάρα πολλά χρόνια το πολιτικό σύστημα είχε μετατρέψει τους ψηφοφόρους σε πελάτες, κι αυτοί συμπεριφέρονταν ευχαρίστως ως πελάτες, οπότε οι εκλογές δεν ήταν τόσο έκφραση πολιτικής βούλησης, όσο αγοραπωλησία, μια εμπορική διαδικασία. Αυτά μετά το 2010 τέλειωσαν, δεν υπάρχει πια πίτα να μοιραστεί, και ξαφνικά οι Έλληνες πολίτες είχαν την ευκαιρία να δείξουν με την ψήφο τους ποιοι πραγματικά είναι, τι πραγματικά πιστεύουν. Αυτό είναι κάτι πολύτιμο για την κοινωνία μας. Οι ψηφοφόροι των νεοναζί δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά το 2012, πάντα υπήρχαν, απλά ψήφιζαν το κόμμα που θα τους διόριζε την ανηψούλα. Τώρα τους βλέπουμε και τους μετράμε. Ο κατακρημνισμός των παλιών κομμάτων εξουσίας, που μέσα σε τρία χρόνια έχασαν πάνω από τους μισούς ψηφοφόρους τους, είναι ένα σπουδαίο μάθημα. Η δημιουργία νέων κομμάτων σχεδόν κάθε εβδομάδα, η εξαφάνιση άλλων, οι μεταγραφές βουλευτών, όλα αυτά είναι γόνιμες εκφράσεις της ανατίναξης του πολιτικού συστήματος, της ολοκληρωτικής ανατροπής του προϋπάρχοντος σκηνικού. Μπορεί κάποιες από αυτές τις ανακατατάξεις να μας μοιάζουν ως και αποκρουστικές, αλλά είναι αυθεντικές. Είναι μια εξελικτική διαδικασία. Το πολιτικό σύστημα αναπροσαρμόζεται και αναδιατάσσεται ψάχνοντας τρόπους να εκφράσει καλύτερα ένα εκλογικό σώμα μπουρδουκλωμένο και ασυνάρτητο. Κι αυτό το βλέπουμε να συμβαίνει μπροστά μας, κάθε μέρα, και η κορύφωσή του, εκεί όπου κάθε αναπροσαρμογή και αναδιάταξη κρίνεται, είναι οι εκλογές. Οι εκλογές στην Ελλάδα, πλέον, είναι θαυμάσιες. Μακάρι να μπορούσαν να γίνονται κάθε εβδομάδα.
Αλλά, βεβαίως, δε θα μπορούσαν να γίνονται κάθε εβδομάδα. Ωραία η αναμπουμπούλα και η δημοκρατική έκφραση, αλλά οι προεκλογικές περίοδοι είναι οι περίοδοι κατά τις οποίες ο ορθολογισμός πάει περίπατο και η παροχολογία κυριαρχεί, δεν είναι καλές, ούτε γόνιμες. Κι εξάλλου η αντιπροσωπευτική δημοκρατία γι’ αυτό υπάρχει: Επειδή εμείς οι πολίτες δε μπορούμε να ασχολούμαστε όλη την ώρα με το ποιος τα λέει καλύτερα στην τηλεόραση και ποιος υπόσχεται τα περισσότερα. Υποτίθεται ότι τους διορίζουμε για να κάνουν μια δουλειά. Δε γίνεται να τους καθόμαστε να τους αξιολογούμε κάθε τρεις και λίγο. Αν είναι να αφιερώνουμε τόσο χρόνο σ’ αυτούς, καλύτερα να την κάναμε μόνοι μας τη δουλειά εξ’ αρχής.
Πιστεύω λοιπόν ότι, με την ευκαιρία και μιας πιθανής συνταγματικής αναθεώρησης, θα πρέπει να δούμε σοβαρά την κατάργηση της έννοιας των “πρόωρων εκλογών”. Ας εξετάσουμε αυτή πρόταση που επανέρχεται πότε πότε, για εκλογές σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, όχι όποτε βολεύει το κόμμα που μπορεί να τις προκυρήξει, ή όποτε δεν βγαίνει Πρόεδρος, μια διαδικασία εντελώς άσχετη με το σχηματισμό κυβέρνησης. Θα ήταν ένας ιδανικός τρόπος να αποκτήσει ετούτη η ταραχώδης περίοδος κατά την οποία έχουν έρθει τα πάνω κάτω, μια σταθερά: Το χρόνο. Εκλογές την τρίτη Κυριακή του Οκτωβρίου κάθε τέσσερα χρόνια, ας πούμε. Τουλάχιστον έτσι η αναταραχή κι η αναμπουμπούλα θα έχει, τουλάχιστο, χρονοδιάγραμμα.