Εχω διατυπώσει ήδη τη γνώμη ότι πριν από τον σχηματισμό κυβέρνησης, με τήρηση των διαδικασιών του άρθρου 37Σ, δεν είναι δυνατή η συγκρότηση της Βουλής σε σώμα, που όμως είναι προϋπόθεση για την εκλογή ΠτΔ (άρθρ. 32 παράγρ. 4 εδ. β΄ Σ). Ηδη, μετά τη δημοσίευση του πρ. δ/τος 173/31.12.2014 (Α΄ 277), περί διαλύσεως της Βουλής και προκήρυξης εκλογών για την 25η Ιανουαρίου 2015, ισχύουν τα εξής:
1. Στις 26/1, εφόσον επιτυγχάνεται απόλυτη πλειοψηφία βουλευτών (151), ο ΠτΔ διορίζει υποχρεωτικώς ως πρωθυπουργό τον αρχηγό του πρώτου κόμματος. Αν η πλειοψηφία είναι σχετική, ο ΠτΔ παρέχει στον αρχηγό του σχετικώς πλειοψηφήσαντος κόμματος διερευνητική εντολή για τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης. Κατόπιν η εντολή παρέχεται στον αρχηγό του δευτέρου και στη συνέχεια του τρίτου κόμματος.
2. Δοθέντος ότι κάθε εντολή διαρκεί τρεις ημέρες, ο κύκλος ολοκληρώνεται το αργότερο στις 3/2 ή και νωρίτερα, εφόσον ο αρχηγός ενός κόμματος δεν εξαντλήσει το τριήμερο.
3. Αν οι εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο ΠτΔ καλεί, το αργότερο στις 4/2, τους αρχηγούς των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή, μήπως σχηματίσουν κυβέρνηση που να απολαύει της εμπιστοσύνης της Βουλής, ή, διαφορετικά, κυβέρνηση «από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών» (άρθρ. 37 παρ.3Σ). Αν τα κόμματα συμφωνήσουν σε «κυβέρνηση εκλογών», ο ΠτΔ, στις 4/2 ή 5/2, δέχεται την παραίτηση της κυβέρνησης, διορίζει την υποδειχθείσα από τα κόμματα και διαλύει τη Βουλή την επομένη της συγκλήσεώς της (6/2) και προκηρύσσει εκλογές.
4. Αν οι παραπάνω διαδικασίες δεν αναδείξουν κυβέρνηση στο διήμερο 4-5/2, την επομένη η παρούσα κυβέρνηση παραιτείται και ο ΠτΔ αναθέτει τον σχηματισμό κυβέρνησης (υπηρεσιακής) σε έναν από τους προέδρους των ανωτάτων δικαστηρίων και διαλύει τη Βουλή προκηρύσσοντας εκλογές. Στην περίπτωση αυτή, για να μην παρατείνεται η ακυβερνησία, το Σύνταγμα δεν τάσσει προθεσμία για τη διάλυση. O ΠτΔ υποχρεούται να διαλύσει τη Βουλή στις 6/2 και να προκηρύξει εκλογές.
5. Τι θα γίνει όμως με τη νέα Βουλή που έχει συγκληθεί για τις 5/2; Αυτή η Βουλή θεωρητικώς έχει εκλεγεί για να ασκήσει τα καθήκοντά της επί μία τετραετία. Απλώς, η κορυφαία της προτεραιότητα είναι να εκλέξει τον νέο ΠτΔ, όχι ότι αυτή η συγκεκριμένη Βουλή υποχρεωτικώς πρέπει να τον εκλέξει, αφού πρέπει προηγουμένως «να έχει συγκροτηθεί αυτή σε σώμα» (άρθρ. 32 παρ. 4 εδ. β΄Σ). Πότε όμως συμβαίνει αυτό; Κατ’ εφαρμογή του Κανονισμού της Βουλής (ΚΒ) ισχύουν τα εξής:
6. Στις 5/2, ημέρα Πέμπτη, συγκαλείται η Βουλή σε εναρκτήρια συνεδρίαση την οποία διευθύνει ο πρώτος αντιπρόεδρος της προηγούμενης Βουλής, και κατ’ αυτήν δεν μπορεί να γίνει καμία συζήτηση πλην της ορκωμοσίας των βουλευτών. Την επομένη ημέρα (6/2) ο προσωρινός πρόεδρος καλεί τους βουλευτές να εκλέξουν τον πρόεδρο της Βουλής. Υποβολή υποψηφιότητας δεν είναι παραδεκτή. Της εκλογής του προέδρου δεν προηγείται συζήτηση. Ο πρόεδρος της Βουλής εκλέγεται με μυστική ψηφοφορία και με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, άλλως η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους και εκλέγεται αυτός που έλαβε τις περισσότερες (άρθρ. 7ΚΒ).
7. Η Βουλή, υπό την προεδρία του νέου προέδρου της, «κατά την αμέσως επόμενη συνεδρίαση» (δηλαδή στις 7/2 ή 8/2) εκλέγει προεδρείο με μυστική ψηφοφορία.
8. Αμέσως δε μετά ή την επομένη ημέρα (9/2 ή 10/2), η Βουλή εκλέγει ΠτΔ με 180 ψήφους, άλλως η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται «μέσα σε πέντε ημέρες», δηλαδή ακόμη και την επομένη, απαιτούνται δε μόνο 151 ψήφοι. Μόνο δε αν δεν επιτευχθεί η απόλυτη αυτή πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται «ύστερα από πέντε ημέρες», ήτοι το νωρίτερο στις 17/2 και τότε εκλέγεται ΠτΔ αυτός που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία. Αυτός είναι ο οδικός χάρτης των πολιτικών εξελίξεων.
9. Με τα δεδομένα όμως αυτά, οι μεν διαδικασίες για τον σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης τερματίζονται το αργότερο στις 6/2, ημέρα κατά την οποία διορίζεται η «υπηρεσιακή» κυβέρνηση, αυθημερόν δε διαλύεται υποχρεωτικώς η Βουλή με προκήρυξη νέων εκλογών, προτού μάλιστα αυτή προλάβει να εκλέξει τον οριστικό πρόεδρό της. Δεν μπορεί, εντεύθεν, να υποστηριχθεί η γνώμη ότι, παρά ταύτα, η ζωή της Βουλής αυτής δύναται να παραταθεί, μη υπογραφομένου του διατάγματος διάλυσής της, για ένα δεκαήμερο ακόμη, ώστε να εκλέξει τον νέο ΠτΔ. Τέτοια προεδρική αδράνεια θα αποτελεί ευθεία παράβαση του άρθρ. 37 παρ.3, τελευτ. εδάφ. Σ.
10. Για να αποφύγει λοιπόν το εκλογικό σώμα και άλλη ταλαιπωρία, η μόνη οδός είναι, αν δεν υπάρξει αυτοδυναμία, οι αρχηγοί των κομμάτων να συμφωνήσουν οπωσδήποτε σε σχηματισμό κυβέρνησης έστω μειοψηφίας, η οποία όμως να απολαύει της εμπιστοσύνης της Βουλής με τις προϋποθέσεις του άρθρου 84Σ.
* Ο κ. Παραράς είναι επίτ. αντιπρόεδρος ΣτΕ, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου.