Βρισκόμαστε μπροστά στις πέμπτες εκλογές μετά το 2006 και ό,τι είναι να γραφτεί γι’ αυτές έχει ήδη γραφτεί. Οπως και οι εκλογές του Ιουνίου 2012, σηματοδοτούν μια τεράστια αβεβαιότητα. Κανείς δεν είναι σε θέση να κάνει ασφαλείς προβλέψεις για το πώς θα διαμορφωθεί το πολιτικό και οικονομικό τοπίο σε έξι μήνες. Το χειρότερο είναι πως δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα μιας μεγάλης καταστροφής.
Δεν θα αναφερθώ επομένως στους οικονομικούς κινδύνους που εγκυμονεί η διαφαινόμενη εκλογική επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως αν συνοδευθεί από αυτοδυναμία (και τη συνακόλουθη ασυγκράτητη αλαζονεία, που ήδη διακρίνεται με μεγάλη ευκρίνεια). Οποιος μπορεί να εκτιμήσει τον κίνδυνο το έχει ήδη κάνει και όποιος δεν μπορεί, δεν πρόκειται, εκτός ίσως και αν τον βιώσει (πιθανά ούτε και τότε, αφού θα επιστρατευτούν οι αιώνιες δικαιολογίες για το ποιος έφταιξε). Θα αρκεστώ μόνο να σημειώσω κάτι που δεν τονίζεται αρκετά: πως με τον συνδυασμό του διαφαινόμενου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την καταβαράθρωση της τιμής του πετρελαίου και την πτώση του ευρώ, το 2015 θα μπορούσε άνετα να έχει εξελιχθεί σε χρυσή χρονιά για την οικονομία μας εάν δεν είχαμε μπλέξει στη δίνη των εκλογών. Δεν κινδυνεύουμε δηλαδή απλώς, κινδυνεύουμε έχοντας σπαταλήσει μια μεγάλη ευκαιρία. Οι ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ είναι τεράστιες ως προς αυτό.
Και δεν είναι μόνο οι οικονομικοί κίνδυνοι που παραμονεύουν. Οπως είναι γνωστό, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται επικεφαλής ενός ιδιαίτερα ετερογενούς συνασπισμού, που περιλαμβάνει δίκαια ή άδικα οργισμένους, απελπισμένους, αλλά και οπορτουνιστές. Ο κομματικός του μηχανισμός όμως, αυτός που θα διαχειριστεί το κράτος, αποτελείται κυρίως από ιδεολόγους, αρκετοί από τους οποίους είναι εμφανώς φανατικοί. Δεν χρειάζεται να αφεθεί αχαλίνωτη η φαντασία για να αντιληφθεί κάποιος τι μπορεί να σημαίνει η ανάληψη από τέτοιους ανθρώπους κρίσιμων τομέων όπως π.χ. η παιδεία· ιδίως στον βαθμό που μπορεί να αποτελέσουν το μη οικονομικό αντίβαρο για τη μεγάλη οικονομική κωλοτούμπα που ίσως επιχειρηθεί.
Αντί λοιπόν μιας σχοινοτενούς ανάλυσης για τις εκλογές, θα αρκεστώ σήμερα σε μια μικρή παραβολή. «Το να βάλεις την Ελλάδα στο Μνημόνιο (ή στο ευρώ) είναι σαν να βάζεις έναν καρδιοπαθή να τρέξει μαραθώνιο», μου είπε πρόσφατα κάποιος. Πρόκειται για μια σχετικά διαδεδομένη παρομοίωση, που συνήθως χρησιμοποιείται για να στηρίξει την άποψη πως η Ελλάδα δεν έχει καμία πιθανότητα ουσιαστικής επιβίωσης στο οικονομικό καθεστώς στο οποίο βρίσκεται σήμερα. Η ανατροπή του καθεστώτος αυτού, επομένως, μόνο με βελτίωση ισοδυναμεί, αφού «δεν γίνεται να χειροτερέψουν περισσότερο τα πράγματα», σύμφωνα με μία ακόμη πιο διαδεδομένη αντίληψη. Η διάδοση τέτοιων αντιλήψεων εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την εκλογική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, στον βαθμό βέβαια που αυτή στηρίζεται σε λογικές διεργασίες και όχι απλά σε έναν τυφλό συναισθηματισμό.
Αποτελεί όμως η Ελλάδα περίπτωση καρδιοπαθούς; Αν το δεχτούμε, τότε πρέπει να συμφωνήσουμε πως η χώρα πάσχει από ανήκεστη βλάβη και άρα χρειάζεται μόνιμη θεραπεία και ειδική μεταχείριση. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να ελπίζουμε πως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν προς το καλύτερο και το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαχειριστούμε την παρακμή μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Αν όμως η Ελλάδα δεν είναι καρδιοπαθής; Και αν αντί για καρδιοπαθής, ο ασθενής είναι παχύσαρκος; Για πολλά χρόνια, ο άνθρωπος αυτός έκανε μια κακή ζωή με πολλές καταχρήσεις: υπερβολικό φαγητό, ποτό, καθιστική ζωή. Προφανώς ένας παχύσαρκος δεν μπορεί να τρέξει όχι μαραθώνιο, αλλά ούτε καν 100 μέτρα. Για χρόνια όμως, ο άνθρωπος αυτός κορόιδευε την οικογένειά του, δίνοντάς της μάλιστα και ψεύτικα στοιχεία για την κατάσταση της υγεία του, με αποτέλεσμα αυτή σε μια κρίση θυμού να τον στείλει σε ένα ιδιαίτερα σκληρό κέντρο αποκατάστασης με πολύ αυστηρούς γιατρούς και κακούς νοσοκόμους. Η δοκιμασία αυτή τον ταλαιπώρησε πάρα πολύ. Ψυχολογικά έγινε ράκος και έχοντας και μια έμφυτη ροπή προς την παράνοια, θεώρησε πως για όλα έφταιγε η οικογένειά του. Η σκληρή θεραπεία όμως έφερε αποτελέσματα. Η πρόοδος υπήρξε αξιοσημείωτη και ο ασθενής έχασε πάρα πολύ βάρος. Οπως όμως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, η απότομη απώλεια βάρους δεν συνοδεύεται από την άμεση ανάκτηση δυνάμεων, κάτι που απαιτεί συνεχή προσπάθεια.
Ο εξουθενωμένος λοιπόν ασθενής μας βιώνει μια μεγάλη ψυχολογική κρίση και αρνείται να πιστέψει πως η υγεία του έχει βελτιωθεί. Ακόμη χειρότερα, θεωρεί πως η κόπωση που αισθάνεται είναι σημάδι επιθανάτιου ρόγχου. Οπως λοιπόν συμβαίνει αρκετές φορές, ετοιμάζεται να εμπιστευτεί την τύχη του σε έναν κομπογιαννίτη, που του ψιθυρίζει γοητευτικά στο αυτί πως διαθέτει ένα νέο, θαυματουργό φάρμακο το οποίο θα του επιτρέψει όχι μόνο να βρει την υγεία του, αλλά και να επιστρέψει στην παλιά του ζωή, να τρώει δηλαδή απεριόριστα και να μη γυμνάζεται, χωρίς καμία επίπτωση στην υγεία του! Χρειάζεται να περιγράψω τι θα συμβεί αν ακολουθήσει τον δρόμο αυτό;
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.